Rıfat Bilge

Türkoloji dünyasının tanınmış ve önde gelen isimlerinden biri olan kilis’in yetiştirdiği büyük Türk bilgini Kilisli Muallim Rifat Bilge Türk diline hizmet etmiş ilim adamlarımızdandır




1874 yılında Kilis’in Cedit mahallesinde doğmuştur Zabtıyye çavuşlarından Abdülkerim Bey’in oğludur


Muallim Rif’at Bilge, babasını küçük yaşta kaybetti Kerim çavuş oğlu Ahmet Rif’at, dayılarının yardımıyla ilk ve rüşdiyye öğrenimini Kilis’te yaptı


Daha sonra, 18 yaşında İstanbul'a geldi ve 1898 yılında İstanbul Darü’l-Muallimin’in yüksek kısmını birincilikle bitirdi Çok sevdiği öğretmenlik mesleğine böylece atılmış oldu


Rif’at Bey önceleri rüşdiyye ve i’dadiler’de, sonraları liselerde Türkçe, Arapça, Farsça, Tarih ve Edebiyat öğretmenliği yapmıştır Medresetü’l –Kuzat’da Ceza Kanunu, İmam Hatip Mektebinde ise felsefe derslerini vermiştirAyrıca, İstanbul Üniversitesi İlahiyat ve Edebiyat Fakültelerinde Arap Dil ve Edebiyatı derslerini okuttu Bu arada İstanbul Hukuk Mektebinden de pek iyi derece ile mezun oldu


Adının hep “ kilisli” sözcüğünü kullanan Türkoloji dünyasının bu ünlü bilgini “Muallim” lakabıyla da anılmıştır Bu nedenle Ahmet Rıf’at Bilge’ye “Kilisli Muallim Rif’at” denirdi Türk diline unutulmaz hizmetler vermiş ve şöhreti yurt sınırları aşmış olan Kilisli Muallim Rif’at’ı Avrupa’da tanıyordu


Türk dilinin birinci derecede önemli eski anıtlarından birçoğunun ilk yayımlarını yapmak, resmi ve hususi kütüphanelerini araştırarak bazı anıtları bizzat kendisi ortaya ortaya çıkarmak, Kilisli Muallim Rif’at’ın Türk Filolojisine yapmış olduğu en büyük hizmetlerdir XI Yüzyıl Hakaniye Türkçesinin şaheserlerini, en eski Oğuzca metinleri, XIV- XV Yüzyıl Kıpçak Türkçesi yadigarlarını bizlere tanıtan odur


Son zamanlarda doktorların kendisine istirahat tavsiye etmesine rağmen, çalışmalarına hiç ara vermeyen Türkoloji dünyasının bu ünlü bilgini Kilisli Muallim Rif’at Bilge 22 Şubat 1953 Pazar günü, Ankara Maltepe’deki evinde geçirmiş olduğu kalp krizi sonucu 79 yaşında hayata gözlerini kapamıştır Kilis’in yetiştirdiği bu büyük Türk Dil Bilgini, Ankara Cebeci Asri Mezarlığına gömüldü


Türk dil tarihinin tanınmış simalarından biri olan Kilisli Muallim Rif’at çok değerli bir Türkçeci idi O her zaman sade bir Türkçe’yi savundu ve dilimizin yabancı kelimelerden arınması için çalıştı


Muallim Rif’at Bilge’nin gerçek doğum Tarihi 1874’dür Nüfusunda iki yaş küçük yazılmıştır Rahmetli sağlığında kızlarına vasiyet etmiş ve öldüğü zaman mezar taşına doğumu 1874 olarak yazılmıştır


Kilisli Muallim Rif’at’ın Eserleri :


1- Kitab-ı Dede Korkut (Ala Lisan-ı Ta’ife-i Oğuzan, Dresden yazmasından, 1914)


2- Divanu Lugati’t-Türk (3 cilt 1 ve 2cilt 1915 3 cilt 1917, İstanbul Matbaa-i Amire)


3- İdni Mühenna Lugati (İstanbul, müze Kitaplığından, 1919)


4- Ferheng-Name-i Sa’di Tercümesi (Ali Emiri Efendi kitaplığından, 1924)


5- İbni Mühenna’nın ( El-Kavaninü’l – Külliye Li-zağlil Lügatı- Türkiye) sinin istinsah ve tashihi, (Sait Ali Paşa Kitaplığından 1928)

6- Sultan Veled’in Divan-ı Türki’si (Veled Çelebi (izbudak) ile birlikte, 1925


7- Astarabadi’nin Kadı Burhaneddin tarihi olan Bezm-u Rezm (Farsça metin, 1928)


8- Ebu Hayyan’ül Endülisi’nin Kitabü’l-idrak Li-Lisani’l Etrak’ine yazılmış olan 1531 kelimelik Haşiye (Veled Çelebi ( İzbudak ) ile birlikte 1936


9- Maniler (1928)


10- Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin (7 ve 8ciltlerinin Türkçeye çevrilmesi, 1928 )


11- Şeyh Sa’diden Gülistan ve Bostan Tercümeleri (1943)


12- Keşf-üz Zunun ile Zeyl’in basım ve yayımı (Şerafeddin Yaltkaya ile birlikte, 1111941, 1945)


13- Suyolcuzade Mehmet Necib’in Devha-tül-küt-tab’ının tertip ve tashihi, (Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatından No: 16 İ stanbul 1942)


14- Esma-i Müellifin, I (İbnü’l- Emin Mahmud Kemal İnal ile birlikte, 1952)


15- Salaheddin-i Safeddi’nin El-Vafi Fi’l- Vefetat’ı (HRitter ile birlikte)


16- İmam Hasan’ın Ahkam-ı Kur’an’ı Celal-i Devvani’nin Arznamesi ayrıca da Yeni Sarfı Arabi, gibi eserler tarafından istinsah ve tashih olunmuştur


17- ( Kutbi Mekki’nin ) İstanbul Seyahatnamesi, ile ( Utu’nin ) Sultan Mahmut Gaznevi ile babasına ait tarihini tercüme etmiştir


Ayrıca Kilisli Muallim Rif’at Bey, Bir çok Arap ve İran klasiklerini de Türkçeye çevirmiştir




3 Mayıs 2003 tarihinde Kilisli Muallim Rif'at Bilge'nin ölümünün 50 yılı dolayısıyla Türk Dil Kurumu konferans salonunda geniş katılımlı bir anma toplantısı düzenlenmiştir


Türk Dil Kurumu Başkanı Prof Dr Şükrü Halûk Akalın'ın toplantıda yaptığı konuşmada Kilisli Muallim Rifat Bilge'nin Dede Korkut Destanı'nın ve Divanü Lügat-it Türk'ün derleyicisi ve ilk yayımcısı olduğunu söyledi