Eldfell Lav Soğutma Çalışmaları

Lav soğutma çalışmaları




Denize doğru ilerleyen lavların deniz suyu ile buluşması


Hız kesmeden denize doğru ilerleyen lavların, kasabanın limanını yok etmesi olasılığı Heimaey'i tehdit eden en büyük etmendi Derhal harekete geçilerek planlar yapıldı ve adanın kuzeyinde lavları durdurabilmek için alçak bir kum tepeciği yapılması kararlaştırıldı, ancak lav akımının yavaşlatılabilmesi halinde bu yöntem gerekli olmayacaktı Dünyanın çeşitli yerlerinde daha önceki felaketlerde uygulanan lav üzerine su püskürtme yöntemi Hawaii ve Etna Yanardağı gibi yerlerde küçük bir ölçüde uygulanmış ve sınırlı başarı elde etmişti Ancak Heimaey'de Pall Zophoniasson'un hızla yaptığı hesaplamalar sonucunda lavların üstüne lavlardan daha fazla oranda su püskürtülerek katılaştırılabileceği ortaya çıktı
7 Şubat günü, lav akıntısının en önde ilerleyen bölümünü soğutmak için başlatılan çalışmalarda lavlar üzerine pompalanan su miktarı saniyede 100 litre kadar küçük bir orandı ancak bu girişimler büyük ölçüde başarılı oldu Lavları soğutmak için kullanılan su yavaş ve azdı ancak elde edilebilecek en iyi sonuçlar alınmaktaydı Lavları suyla durdurmanın başarılı olduğu görüldüğü andan itibaren, lav akıntılarını durdurmak için sarf edilen çabalar da arttı
Çalışmalar süresince kullanılan su kapasitesi Mart ayına gelindiğinde arttırıldı Aynı zamanda Eldfell'in doruğundan da büyük bir parça toprak kopmuştu ve akan lavlar ile birlikte kasabanın limanına doğru taşınmaktaydı Bu toprak de kütlesi eğer limana ulaşsaydı limanı kullanılmaz hale getirecekti Bu nedenle toprak kütlesi ve lavların denize olan ilerleyişini durdurmak için 1 Mart günü İzlanda'dan adaya Sandey adında bir tarama gemisi getirildi Bir profesör, gemiden adada çalışma yapan ekiplere çalışmalarını nerelerde yoğunlaştıracaklarına ve lavları en etikili biçimde nasıl durduracaklarına ilişkin önerilerde bulundu Gezici adı takılan toprak kütlesi limana yakın bir noktada iki kola ayrıldı ve her iki parçası da durdurulabildi
Daha sonraki aşamalarda yürütülen soğutma çalışmaları öncekilere göre çok daha geniş kapsamlı yaplıyordu Sandey, akmakta olan lavlar üzerine saniyede 400 litre su püskürtebiliyordu Lavların üzerine deniz suyunu püskürtmeyi sürekli kılmak için yapılan borularda bir ağ örüldü Boruları destekleyen tahtadan ayaklar lavların ısısına dayanamadı ve ateş aldı Lavlar en sıcak hallerindeydi ve tahta desteklerin yanı sıra alüminyum destekler bile bu ısıda eridiler Ancak borular lavlar içinde kalmasına karşın içlerinden geçmekte olan soğuk deniz suyu sayesinde lavlarca eritilmekten kurtuldular Yaklaşık 12 hektarlık bir alanda lav soğutma işlemi başarılı oldu




Püskürmeler durduktan 4 ay sonra kasabanın caddelerinde birikmiş olan lavlar, 23 Temmuz 1973


Hız kesmeden akan lavlar üzerine borular döşeyerek engellemeye çalışmak oldukça tehlikeli bir işti Aşırı oranda ortaya çıkan buharlar görüş mesafesini en aza indirgiyordu Püskürmelerle gelen taş ver toprak gibi diğer malzemeler de buldozerler ile üzerinden geçilerek sert bir yüzey oluşturuldu ve lavlar bunlar yardımıyla durdurulmaya çalışıldı Ancak bunlar bile ilerleyen lavların önünde günde neredeyse birkaç metre yer değiştiriyordu Boru döşeyen işçiler de buldozerler ve görüş mesafesinin hemen hiç olmadığı buharlar içinde haberleşmek için kullandıkları telsizler ile işlerini sürdürdüler Bu işçilerden pek çoğu küçük ölçekli yanıklarla yaralansalar da çalışmalar yürütülürken ciddi hiçbir kaza yaşanmadı
Mart ayının sonunda, adanın 1/5'i lavlar ile kaplanmış durumdaydı ve bu nedenle su pompalama kapasitesinin arttırılması gerekiyordu Bu amaçla Amerika Birleşik Devletleri'nden her biri saniyede 1000 litre su sağlama kapasitesi olan 32 popma getirildi[10] Tüm bu olanakların kullanıma açılmasıyla hızla soğutulan lavlar, kasabanın diğer bölümlerine ilerlemeyi durdurdu ve hareketi hızla kesilerek kısa süre içinde bütünüyle durdu Ancak pompaların akslarında ilerleyen günlerde sorunlar yaşanmaya başlandı Yağ için üretilmiş olan makinaların su popmalamak için kullanılmasından kaynaklandığı sanılan sorunların giderilmesi için başkent Reykjavik'de yeni parçalar üretildi ve adaya getirilerek kullanımlarına başlandı[10]
Lav soğutma çalışmaları süresince yaşanan ilginç olaylardan biri de lavların üzerine püskürtülen deniz suyundan açığa çıkan yüksek oranlardaki tuzlardır Bu çalışmalar sırasında büyük lav kütleleri beyaz tabakalar halinde tuzlar ile kaplanmıştır Söndürme ve soğutma çalışmaları boyunca toplamda 180000 ton tuz açığa çıktığı sanılmaktadır[11]
Püskürmeler başladığı günden itibaren olay tüm dünya basınında manşetler ile duyruldu Ada ilk günden başlayarak İzlanda basın yayın ekiplerinin uğrak yeri oldu Püskürmeler sürmekteyken olay Avrupa basınında sık sık yer alan haberlerden biri haline geldi Adalıların lavları durdurabilmek için harcadıkları yoğun emek pek çok dergi de kapak oldu National Geographic dergisi 1973 yıllı Yanardağ bir İzlanda köyünü yok ediyor adlı sayısı ile bu olayı okuyucularına duyurmuştur Püskürmelerin bitmesinin ardından Heimaey Adası başta olmak üzere, basında uyandırdığı geniş yankı nedeniyle İzlanda'da o yıl turizmde büyük bir patlama yaşanmıştır[12]

Kaynak : Wikipedia