Antalya Sözlü Tarih

Antalya Tarihinde Bir Gezinti

Yapılan arkeolojik kazılar sonunda elde edilen bulgulardan Antalya ve bölgesinde, günümüzden 50 bin yıl önce insanların yaşadığı kanıtlanmıştır Bu kanıtlar Antalya’nın 27 km kuzeybatısında, Yağcıköy sınırları içindeki Karain Mağarasında bulunmuştur Karain Mağrasında Paleolitik, Mezolitik, Neolitik, Kalkolitik ve Bronz Çağlarına ait kalıntılar elde edilmiştir

Ö 2500-1200 yılları arasında Anadolu’da egemenliklerini sürdürmüşlerdir İÖ 2000-1400 yıllarındaki durumu gösteren tarih haritalarında Antalya Bölgesi büyük Hitit krallığı içinde kalmaktadır İÖ XIII ve XII yüzyıllarda Trakya’dan gelen kabileler Hitit uygarlığına son vermişlerdir Antalya Bölgesinde Pamfilya, Likya ve Kilikya gibi kent devletleri ortaya çıkmıştır

Bugünkü Antalya ili, Pamfilya’nın tamamını, Pisidya’nın güneyini, İsaurya ve Kilikya’nın batısını ve Likya’nın doğusunu içine almaktadır

O devirde bölge halkı, kökenleri tam olarak bilinmeyen çeşitli Anadolu kavimleri ve Frig’ler denen Trakya kavimleri gibi farklı kavimlerden oluşmaktaydı Yunanca kökenli olan Pamphylia sözcüğü, "çok" anlamı taşıyan "pan" ve "soy" anlamına gelen "phyle" sözcüklerinin birleşmesinden oluşmaktadır İÖ XII ve VIII yüzyıllarda Yunanistan’dan Anadolu’ya 2 dalga göç olmuş ve bu göçler sonucu çok sayıda kent ve uygarlık merkezi oluşmuştur Günümüzde bunlardan 100’e yakını Antalya sınırları içerisinde bulunmaktadır

İÖ VII yüzyıldan 546 yılına kadar bölgede süren Lidya egemenliği yerini İÖ 546 yılında Pers egemenliğine bırakmıştır Makedonya Komutanı Büyük İskender, bölgedeki Pers egemenliğine İÖ 336 yılında son verir Bölgedeki bütün kentleri (Termessos gibi bazı istisnalar dışında) alır İskender İÖ 323 yılında ölünce, generalleri arasında uzun yıllar süren savaşlar başlar Bu savaşlar İÖ 188 yılına kadar sürer Bu tarihte Selökid Kralı IIIAntiokhos, Bergama Kralına yenilmiş ve Apamea barışı yapılmıştır Bergama kralı IIAttalos (İÖ159-138) mevcut kenti onartmış ve Antalya kentinin bilinen tarihi başlamıştır O tarihten itibaren kent Attalaia adıyla bilinmekte, daha sonra Adalia ve Adalya gibi isimler alarak günümüze Antalya olarak ulaşmaktadır

İÖ 133 yılında Bergama Krallığı, Roma İmparatorluğu’na katılır Bundan sonra bölgede korsanların ve korsanlara ait küçük kentlerin önemli rol oynadığı bir devir başlar Bu küçük güçler, Pontus Kralı Midridat’ın komutasında İÖ 88 yılında birleşerek Romalı’ ları Anadolu’dan çıkarırlar Fakat bu durum uzun sürmemiş, İÖ 65 yılında Pompeus Anadolu’ya saldırarak korsan şehirleri egemenliği altına almıştır Roma Kralı Antonius, Coracesium (Alanya) ve çevresini Kleopatra’ya, Suriye, Kilikya ve Fenike’yi ise Kleopatra’nın oğluna vermiştir İÖ 32 yılında bölge tekrar Roma’ya bağlanmıştır

Cladius İS 43 yılında Pamfilya ve Likya’yı birleştirerek bir krallık haline getirmiştir İS II ve III yüzyıllarda Antalya, tarihinin en görkemli gelişmesini yaşar İS II yüzyıldan itibaren bölgede hıristiyanlığın yayılmaya başladığı görülür Bizans egemenliği sırasında, İS V ve VI yüzyıllara kadar Antalya’nın yeni bir gelişme devri geçirdiği bilinmektedir Bu yüzyıllarda kent, surların dışına kadar taşmıştır

S VII yüzyıldan itibaren bölgede müslüman arapların etkili olmaya başladığı görülür Bölge, İslam egemenliğine 1085 yılında ve Anadolu Selçukluları’ndan Süleyman Şah zamanında geçmiştir Ondan önce İS 860 yılında Amiral Karinoğlu Fazl Antalya’yı almışsa da kısa bir süre sonra kent tekrar Bizans’a geçmiştir

1103 yılında Bizans İmparatoru Alexius Komnenos Antalya’yı ele geçirmişse de kent kısa süre sonra tekrar Türk’lere geçmiştir Bu tür el değiştirmeler 6 kez tekrarlanmıştır 1120-1206 yılları arasında Antalya Bizans’da kalmıştır

1206 yılında Sultan IGıyaseddin Keyhüsrev Antalya’yı alır Ölümü üzerine kent tekrar hıristiyanların eline geçmiş, fakat oğlu Keykuvas kısa bir süre sonra geri almayı başarmıştır Selçuklu’lar İlhanlı baskısına daha fazla dayanamayıp zayıflayınca Anadolu’da bağımsız beylikler devri başlamıştır Bu devrede Antalya 95 yıl süre ile bağımsız bir beylik olarak kalmıştır Hamidoğulları soyundan gelen Teke Beyleri 1308-1426 yılları arasında, bölgede Teke Beyliği egemenliğini sürdürmüşlerdir

Antalya’nın Osmanlı denetimine girişi ile ilgili kaynaklarda farklı görüşler ileri sürülmektedir Bazı kaynaklarda, Antalya’nın IMurat zamanında ve 1391 yılında Osmanlı topraklarına katıldığı belirtilmektedir Diğer bazı kaynaklar ise bölgeyi Yıldırım Beyazid’in aldığını ve Antalya’yı oğlu Sultan Murad’a hediye ettiğini ileri sürmektedir Birinci Dünya Savaşı’na kadar Osmanlı yönetiminde kalan Antalya, Teke Sancağı’na bağlı önemli bir liman kenti olarak varlığını sürdürmüştür

Birinci Dünya Savaşı sonrasında, 29 Nisan 1919’da Antalya ve çevresi

İşgal sırasında İtalyanlar’ la yerli halk arasında çatışma olmaması için büyük gayret harcandı Kurtuluş Savaşı sırasında Antalya ve bölgesi gönüllü asker ve maddi yardımla batı cephesindeki savaşlarda ulusal güçlere destek olmuştur İtalyan’ ların özellikle istihbarat konusunda Türk’ lere yardımcı oldukları bilinmektedir İtalyan işgali 1921 yılının ortalarında kalkmaya başlar 5 Temmuz 1921 de ise Antalya İtalyan işgalinden tamamen kurtulur