Esma’Ül-Hüsna, Esma-İ Hüsna, Esma El-Hüsna, Allah’İn 99 Güzel İsmi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

Allah’ın (c

c

) sayıya sığmayacak kadar güzel isimleri vardır

Kuran-ı Kerim’de bu anlama gelebilecek olan ayet-i kerime şudur: “De ki Rabb’imin kelimelerini yazmak için deniz mürekkep olsa hatta onun bir misli daha takviye edilse bunlar tükenir de Rabb’imin kelimeleri bitmez (Kehf suresi, ayet 109)

”

Nasıl bir insanı ismiyle ve unvanıyla tanırsak Allah’ı (c

c

) da ancak sıfat ve güzel isimleri ile tanıyabiliriz

Yalnız bir insanın isminin anlamıyla kişiliği, davranışları, ahlakı, dünya görüşü uyuşmayabilir

Örneğin bir kişinin adı Muhsin (iyilik yapan) olabilir de herkes ondan kötülük görebilir

Ama Allah (c

c

) için böyle bir şey söz konusu olamaz

Allah’ın (c

c

) güzel isimlerinde söz konusu olan anlam ile biz Allah’ı (c

c

) daha yakından tanımak olanağına erişiriz

Allah’ın (c

c

) zatını düşünmek doğru değildir

Nitekim bu bir hadis-i şerifle de yasaklanmıştır

Ama O’nun varlık, olay ve olgular üzerinde görülen sıfatları ve güzel isimleri üzerinde düşünebiliriz

Tabii burada “Allah’ın (c

c

) zatını düşünmek” ile kastedilen anlam, O’na insana özgü nitelik ve nicelik yakıştırmaktır

Yoksa insanın kendisini Allah’ın (c

c

) zatı karşısında olduğunu hissetmesi, düşünmesi murakabe adı verilen büyük bir ibadettir

Bütün evren, yeryüzü, canlı ve cansız varlıklar, Allah’ın (c

c

) sıfatlarına ve güzel isimlerine tercümanlık yapmaktadırlar

Allah’ı (c

c

) bizlere anlatmak için yaratılmışlardır

Hadisi-i şerifte yetmiş yıllık ibadete denk olarak gösterilen tefekkürün zirvesi de yaratılmış olan şeylerde Allah’ın (c

c

) sıfat ve güzel isimlerini görüp üzerinde düşünmektir

İnsan yeryüzünde Allah’ın (c

c

) halifesi olmak üzere yaratılmıştır

Allah’ın (c

c

) halifesi olmak demek, Allah’ı (c

c

) yeryüzünde esma-ül hüsnası ile temsil etmektir

Nitekim Kuran-ı Kerim’de (Bakara Suresi, 30-38) Allah (c

c

) ilk insan olan Hz

Adem Aleyhisselâmla ilgili olarak bu konu üzerinde durup yeryüzünde bir halife yaratacağını belirtmiştir

Ama melekler insanın yaratılış hikmetini kavrayamayarak Allah’ın (c

c

) bu kararına itirazda bulunmuşlardır

Melekler Allah’ın (c

c

) bütün güzel isimlerini temsil edemiyorlardı

Bu yüzden Allah’ı (c

c

) gereği şekilde tanımıyorlardı

Örneğin onlar Allah’ın et-Tevvâb (Tövbeleri kabul eden) güzel ismini bilmiyorlardı

Çünkü günah işleyemiyorlardı

Dolayısı ile el-Gafûr (Günahları bağışlayan), el-Gaffâr (Günahları çokca bağışlayan), el-Afüvv (Günahları tamamen affeden) gibi günahları bağışlamayı, günahlardan temizlemeyi karşılayan Allah’ın (c

c

) güzel isimlerinden de habersizdiler

Yine yeme içme nedir bilmeyen bu varlıklar er-Rezzâk (Rızık veren) güzel isminden de habersizdiler

Ayrıca Allah’ın (c

c

) hastaları iyileştirdiği eş-Şâfi (Hastalara şifa veren) güzel isminin de hastalanmadıkları için ne anlama geldiğini bilmiyorlardı

Allah (c

c

) âlemleri sıfatlarını ve güzel isimlerini tecelli etmek için yaratmıştı

Melekler istemese de bu gerçekleşecek, meleklerin haksızlığı kendilerine ispat edilecekti

Nitekim Allah (c

c

) Hz

Adem’i (a

s

) yaratıp eşyaların isimlerini kendisine öğretince bunların isimlerini meleklerine de sordu

Ama onlar bu konuda cahildiler

Bir şey bilmiyorlardı

Hatalarını anlayıp Allah’tan (c

c

) af dilediler (bk

Bakara suresi, ayet 30-39)

Allah’ı (c

c

) gözler göremez

Ama kalpler Allah’a (c

c

) yönelebilir

Güzel isimlerle (esma-ül hüsna) kalbi Allah’a (c

c

) yöneltmek üç şekilde mümkündür: Ya O’nun güzel isimlerini zikretmekle ya dualarda kullanmakla ya da yaratılmışlar üzerinde O’nun güzel isimlerini düşünmekle olur

Şayet virt dersi verecek ehil birisi, mürşid-i kamil bulunmadığında bir vakit namazının bitiminin arkasında bu isimleri bize bağışlayan ve sayılmasını isteyen peygamberimizin (s

a

s

) ruhuna bir fatiha hediye ettikten sonra Allah’ın (c

c

) güzel isimleri aşağıdaki esma-ül hüsna tablosundaki sırasıyla çekilebilir

Ayrıca onun içerisinden seçilen bir veya birkaç güzel isim anlamı dosdoğru bilindikten sonra sayıya vurmadan veya ebced sayısına göre her gün gece ve gündüz bir çeşit aşkla zikredilerek yüceltilebilir

Bu zikir sırasında insan isimleri ile Allah’ın (c

c

) güzel isimlerinin karışmaması, daha doğrusu Allah’ın (c

c

) güzel isimlerinin insan isimlerini çağrışım yapmaması için zikrini çektiğimiz güzel ismin başına “yâ-” veya “el-“ takılarını koymamız gerekir

Örneğin yâ-Metînü, el-Kâdiru gibi

Bir de bu güzel isimlerle birlikte takdis cümlelerini zikretmek bu açıdan çok yararlıdır

En azından başta ve sonda birer kere de olsa takdis cümlelerini söylemek zikrimize bir ağırlık ve içtenlik katacaktır: el-Metînü celle celâluhu, yâ-Kâdiru celle şânuhu gibi

Bu iki takdis cümlesinden her biri bütün güzel isimler için kullanılabilir

İnsanın tek başına yalnız havas bilgileri ile zikre yönelmesi beraberinde büyük itikadi yanlışlıklar ve sapmalar da getirebilecektir

Zikir ehil birisinin, mürşid-i kamilin rehberliğinde çekilmedikçe insana yarar kadar zarar da verebilir

Tabii bu sözünü ettiğimiz şey, laza-i Celal (Allah), kelime-i tevhit gibi zikirleri çokça çekme ile ilgilidir

Yoksa esma-i Hüsna için geçerli değildir

Ama yine de esma-i hüsnada da ihtiyatlı olmak lazımdır

En azından tasavvuf kültürünü hazmetmek gerekir

Tasavvuf kültürünün de temelini her an tövbe ve istiğfar halinde olma, nefisle mücadele etme ve Allah rızasını amaç olarak görme oluşturur

Çünkü şeytan hiçbir fırsatı kaçırmaz

Kılavuzsuz yola çıkanları çeşitli tehlikeler bekleyebilir

Örneğin yaptığı zikirle dualarının kabul edildiğini gören birisi istidraca düşebilir

Hem benliği güçlenip kendisinde olmayan çeşitli büyüklükler görebilir, kibire ve ucuba kapılabilir

Çünkü zikrin neticesi birtakım haller yaşamaya başlayacaktır

Bunların bazısı Rahmani bazısı da şeytanidir

Bunları birbirinden ayırması imkânsızdır

Birbirlerine çok benzerler

Farkına varmadan şeytanın oyuncağı olabilir

Bunlar da insanı ebedi helake, pişmanlığa götürmeye yeter

Ayrıca vesveseye de düşebilir

Hele içinde bulunduğumuz çağda insanlar gerekli dini ve itikadi bilgilerden bile yoksunken onların ellerine verilecek böyle bir havas bilgisi Allah’ın (c

c

) güzel isimlerinin gereği ve amacı dışında zikredilmesine yol açacaktır

Onun için zikir yoluna gireceklerin bir mürşid-i kamilin himayesine girmesi en doğru yoldur

Nefis tezkiye olmadıkça zikir, özellikle esma-i hüsna zikri ona yarardan ziyade zarar verecektir

Çünkü böyle bir kişi Allah’ın güzel isimlerine hep nefis hesabıyla bakacaktır

Bu da onu manevi olarak zarara sokacaktır

Hâlbuki esma-i hüsna zikrini çekmenin temel amacı Allah’ı övüp yüceltme ve O’nun güzel ahlakıyla ahlaklanmadır

O’nun rızası dışında her şey nefis hesabınadır

Allah’ın rızası dışında kendisine bir hedef çizen ve bu konuda esma-i hünsadan umut bekleyen kişi ise yoldan çıkmıştır

Nefis ve şeytan onu aldatmıştır

Allah bu durumlara düşmekten bizleri korusun

Evet şu ayet-i kerime bu kişilere hitap etmektedir: “En güzel isimler Allah’ındır

O halde O’na en güzel isimlerle dua edin

O’nun isimleri hakkında eğri yola gidenleri bırakın

Onlar yapmakta olduklarının cezasına çarptırılacaklardır (Araf suresi, ayet 180)

”

Kalp saniyede halden hale girer

Değişkendir

Onu bir noktada tutmak zordur

Hele zikir sırasında bu daha çok olur

Nefis ve şeytan vesveseleri ile kalbi bulandırırlar, zikri dünyevi bir amaç haline dönüştürebilirler

O yüzden Nakşibendiler, lafza- Celal zikrini her tespih devredişinde (100 adetten sonra) ‘İlahi ente maksudi ve rızake matlubi (Allahım Sen maksadımsın, isteğim de Senin rızandır

)’ demektedirler

Böylece sapmış, sapacak, dönek, renkten renge giren, girecek olan kalbe rotasını gösterirler

Kalp bu rotadan saptı mı zikir yarar değil insana zarar vermeye başlar

Bu durum esma-i hüsna zikrinde daha çok kendisini gösterir

Yani kalp esma-i hüsna zikrinde rotasını şaşırmaya daha müsaittir

Esma-i hüsna zikrini çekerken kalp O’nun rızası dışında başka yerlere takılabilir

Onu uyarmak ve doğru yola sevk etmek gerekir

Onun için esma-i hüsna zikri çekerken ‘İlahi ente maksudi ve rızake matlubi (Allahım Sen maksadımsın, isteğim de Senin rızandır

)’ sözünü en azından başta ve sonda birer kere de olsa söylemek ve bu konuda kalbi uyarmak gerekir

Daha çok söylemek daha büyük yararlar sağlar

Bilindiği üzere İslam dinine Kelime-i şahadetle girilir

O da Allah’tan (c

c

) başka ilah olmadığına, Muhammed’in (s

a

s

) Allah’ın (c

c

) kulu ve peygamberi olduğuna kalp ile inanıp onu dil ile tasdik etmektir

Buna göre İslam’ın bir yarısını Allah’a (c

c

) iman, diğer yarısını da peygambere iman oluşturmaktadır

Allah’a (c

c

) iman etmeden önce de O’nu sıfat ve güzel isimleri ile tanımak gerekir

Allah’a (c

c

), peygamberlere iman dışında imanın diğer rükünleri olan meleklere, kitaplara, ahiret gününe, kadere iman Allah’ın (c

c

) sıfatlarının ve güzel isimlerinin bir uzantısı olarak düşünülebilir

Yani bir Müslüman Allah’ı (c

c

) sıfat ve güzel isimleri ile tanımadığı zaman imani ve itikadi bazı zayıflıklar ve eksiklikler içerisinde bulunabilir

Bu açıdan Allah’ı (c

c

) sıfat ve güzel isimleri ile tanımak, bilmek her Müslüman için en başta gelen görev ve iştir

Allah’ın (c

c

) güzel isimleri, Ebu Hüreyre’nin (r

a) peygamberimizden (s

a

s) bir müjde ile birlikte rivayet ettiği bir hadis-i şerifte geçmektedir: “Allah’ın doksan dokuz ismi vardır

Kim bunları sayarsa cennete girer

”

Kuran-ı Kerim’de ve hadis-i şeriflerde söz konusu doksan dokuz isim dışında Allah’ın (c

c

) daha pek çok güzel ismi geçmektedir

Bu hadisteki “sayma (ahsâhâ)” sözcüğü nedense konuyla ilgili kitaplarda çeşitli açıklamalara neden olmuştur

İhsâ etme (sayma) ile sadece Allah’ın (c

c

) doksan dokuz güzel ismini arka arkaya sıralamanın kastedilmediği, bunları ezberlemek, bunların anlamlarını bilmek ve üzerinde düşünmek gerektiği de söylenmektedir

Ben bu görüşe bir noktada itiraz ediyorum

Eğer böyle anlamlar gözetilmiş olsaydı sadece “sayma” denilmez, bunları ezberlemek, bunların anlamlarını bilmek ve üzerinde düşünmek gerektiği de açıkça belirtilirdi

Hoş bu isimleri sayma külfetine katlanan bir kişi için bunları ezberleme, bunların anlamlarını öğrenmek ve üzerinde düşünmek de zevkli bir iş olacaktır

Sayma yanında bunları ezberleme, bunların anlamlarını öğrenmek ve üzerinde düşünmek çok daha kolay ve kendiliğinden gelişen bir süreçtir

Aslında ben “ihsâ etme” kavramı ile bu çeşit anlamların kastedilmediğini iddia etmiyorum

Sadece hadis-i şerifte bu anlamların belirtilmemesine dikkat çekmek istiyorum

Hatta ben bu söylenenleri tastik etmekle kalmıyor, eksik bile kabul ediyorum ve “ihsâ etme” kavramının çok daha geniş bir anlamda kullanıldığını düşünmekteyim

Allah’ın (c

c

) her bir güzel ismi O’nun bir sıfatına ışık tutmaktadır

Mümine yakışan şey Allah’ı (c

c

) dosdoğru tanıyıp yüceltmek ve O’nun ahlakıyla ahlaklanmaktır

Bu da Allah’ın (c

c

) bu güzel isimlerinden nasiplenmekle olur

Gerçi “ihsâ etme” kavramı üzerine savunduğum bu düşüncede ben yalnız değilim

Şah-ı Nakşibendî Hazretleri (k

s

) de Allah’ın (c

c

) 99 güzel ismi ile ilgili bu hadis-i şerifteki “ihsâ etme” kavramı ile Allah’ın (c

c

) ahlakıyla ahlaklanmanın kastedildiğini belirtmektedir

Allah’ın (c

c

) 99 güzel isminden birkaçını buna örnek olarak zikredeyim: Allah (c

c

) el-Kerîm (Çok cömert) ise kulu da cömert olmalı

Allah’ın (c

c

) el-Halîm (Sabreden, cezadan vazgeçen) güzel ismi kulda ağırbaşlılığı gerektirir

Es-Sabûr (Çok sabırlı) güzel ismi kulun öfkesine hakim olmasını ister

El-Hamîd (Kendisine şükür ve hamd edilen, övülen) güzel ismi kulun daima Rabb’ini övmesini ve O’na şükürde bulunmasını icap ettirir vb

İşte ilgili hadiste cennet gibi büyük bir nimet söz konusu ise bu kula ancak Allah’ın (c

c

) 99 güzel isminin gereklerinin yerine getirilmesi ile nasip olabilir

Burada şu hususa özellikle dikkati çekmek isterim: Allah’ın (c

c

) ahlakıyla ahlaklanmak O’na yakışır bir kul olmak demektir

Kendinde bir benlik, üstünlük görmek değildir

Güzel isimlerden kula gerekli olan dersi çıkarıp bunu yaşamına uygulamaktır

Bir kul ne kadar Allah’ın (c

c

) ahlakıyla ahlaklansa da bu hiçbir zaman Allah’a (c

c

) benzemek olarak düşünülmemelidir

Zira Allah’ta (c

c

) her türlü kemal mutlak ve sonsuzdur

İnsanda ise her kemal mutlaka kusurlu ve sınırlıdır

Tabii Allah’ın (c

c

) her güzel isminden farklı bir ders çıkarılır

Kiminde kul için ideal bir ahlak kuralı söz konusudur

Bunlar kulu terbiye etme özelliğine sahiptirler

O’nun rububiyyetine ait güzel isimlerdir

Örneğin Allah (c

c

) günahların üzerini örten ve bağışlayan (el-Gafûr) olduğuna göre O’nun kulu da insanlarla olan ilişkilerinde kusurları gizleme ve affetme yolunu tutmalıdır

Yine Allah (c

c

) karşılıksız iyilik yapan (el-Berru) olduğuna göre kula yakışan şey de Allah (c

c

) rızası için insanlara iyilik etmektir

Ama bazı güzel isimlerde kulun alacağı dersin mahiyeti değişir

Çünkü ilgili güzel isimler ortaklık kabul etmez

Teslimiyet, övgü ve yüceltme isterler

Bunlar O’nun uluhiyyetine ait güzel isimlerdir

Örneğin el-Celîl güzel ismi Allah’ın (c

c

) emir ve yasak koyma yetkisini tanımayı gerektirir

El-Hakem güzel ismi her konuda O’nu hüküm sahibi kabul etmeyi gerekli kılar

Biz bu tür güzel isimleri de dosdoğru anlayıp sürekli zikirle yücelterek kulluk makamına ulaşabiliriz

Allah’ın (c

c

) ahlakıyla ahlaklanmak tasavvufta bekabillah (Allah’ta [c

c

] baki olmak) makamına işarettir

Bunun için de önce fenafillaha (Allah’ta [c

c

] fani olmak) ulaşmak gerekir

Fenafillah, kulun tövbe ile Allah’ın (c

c

) yasaklarından kaçınmasının ve emirlerine uymasının ardından dünyayı gönülden çıkarması, tevekkül, kanaat, uzlet, devamlı zikir, hakka tam anlamıyla yönelmek, sabır, murakabe gibi şartları yerine getirmesinden sonra Allah’ın (c

c

) rızasına ulaşmasıyla meydana gelen bir haldir

Nefsin arınması ile meydana gelir

Buna göre Allah’ın (c

c

) ahlakıyla ahlaklanmak çok sıkı bir nefis tezkiyesinden ve kalp tavsiyesinden sonra ancak mümkün olmaktadır

Bu da ancak bir mürşid-i kamilin rehberliğinde gerçekleşebilir

Yalnız başına mümkün değildir

Kim bilir, belki de Allah (c

c

), bu güzel isimleri her gün sayan (ihsa eden) kişiye Allah’ı (c

c

) dosdoğru tanıyıp yüceltme ve O’nun ahlakıyla ahlaklanma nimetlerini de hediye ediyor ve bundan dolayı da ilgili hadis-i şerif sadece Allah’ın (c

c

) 99 güzel ismini sayma işlemine işaret etmekle yetinmiş olabilir

Çünkü Allah (c

c

) cömerttir

O’nun cömertliğini sınırlandırmak, kurallara bağlamak doğru değildir

Tarikatlar yolu ile onca emek ve zaman zarfında elde edilen marifete Allah (c

c

) dilerse bir insanı bir anda da ulaştırabilir

Allah (c

c

), vesileler olmadan da bağışta bulunabilir

Bu açıdan Allah’ın (c

c

) 99 güzel ismini sayma işini küçümsemek, ihmal etmek doğru değildir

Bunda büyük bir sır, büyük bir hikmet, hadis-i şerifin işaret ettiği cennet nimeti gizlenmiş olabilir

Kimse Allah’ın (c

c

) rızasının nerede saklı olduğunu bilemez

Bize düşen görev, eleştirmekten ziyade Allah (c

c

) hakkında peygamberin söylediği her sözün gereğini yerine getirerek uymaktır

Aslında zor olan bu güzel isimleri ezberlemek değil her gün saymaktır

İlgili hadis-i şerifi yorumlamadan anlaşılan temel anlam da “güzel isimleri saymak”tır

Bu kağıda bakıp okumakla da gerçekleşen bir işlemdir

Yalnız kağıdın ve yazının yaygın olmadığı peygamberimiz (s

a

s) döneminde “sayma” ile “ezberden okuma”nın kastedildiği tartışma gerektirmeyecek oranda açıktır

Bu açıdan ilgili hadis-i şerifin ruhuna uygun olan yöntem, bunları ezberleyerek saymaktır

Allah’ın (c

c

) 99 güzel isminden bazılarını yalnız başına söylemek doğru değildir

Görünüşte bunlarda olumsuz bir anlam söz konusudur

Yalnız Allah’a (c

c

) hiçbir şekilde olumsuz bir sıfat ve güzel isim verilemez

Olumsuzluklar kulun nefsinden kaynaklanır

Allah (c

c

), kul şerri istediği için yaratır

Ama bundan razı olmaz

Kul günaha girdiğinde çoğu kez hemen cezalandırmaz

Bunda genellikle sabırlı, anlayışlı davranır

Ona süre tanır

Çoğu kez affeder

Tövbe ettiğinde geçmiş günahlarını bağışladığı gibi bunları sevaba da dönüştürür

Ama bazen de kulun kendisini düzeltmesi ve toparlaması için ona bela ve musibet verir

Kısacası O’nun rahmeti gazabını geçmiştir

İnsanların hidayeti ve irşadı için peygamberler göndermiş, kitaplar indirmiştir

Bütün varlık âlemi O’nun sıfat ve güzel isimlerine tercümanlık yapmaktadır

Tüm bunlara rağmen bir insan da Allah’a (c

c

) ve peygamberine karşı geliyorsa, hak dine karşı düşmanlık gösteriyorsa artık ölümden sonra başına gelecek azabı kendisi hazırlıyor demektir

Bunda Allah’ı (c

c

) suçlayacak hiçbir hakkı yoktur

Bu açıdan ilgili güzel isimleri olumlu anlama sahip karşıtlarıyla hem birarada zikretmek hem de birarada değerlendirmek ve anlamak gerekir: el-Kâbidu/el-Bâsitu (Sıkan, bunaltan-Genişlik veren), el-Hâfidu/er-Râfi’u(Manevi olarak aşağı indiren-Yukarı çıkaran), el-Mu’izzu/el-Müzillü(İzzet şeref veren-Zillet ve alçaklık veren), el-Mu’tî/el-Mâni’u(Veren, ihsan den-Engel olan), ed-Dârru/en-Nâfi’u(Zarar veren-İyilik veren)

Allah’ın (c

c

) 99 güzel ismini arka arkaya sayma, bunların üzerinde düşünme sırasında bir şey hemen dikkati çeker: Bunların sırlamasında bir gelişigüzellik yoktur, derin bir hikmet yatmaktadır

Sadece anlam bakımından zıt olanlar birbiri ardı sıra gelmemiştir

Anlam bakımından birbirini bütünleyen, aralarında anlam ayırtısı olan, biri diğerinin anlamını açıklamaya yardım eden güzel isim veya güzel isimler ya biri diğerinin önünde veya arakasında ya da yakınında yer almıştır

Allah’ın (c

c

) güzel isimleri ile dua etmek, yani uygun düşen güzel isimlerle Allah’a (c

c

) tevessül etmek, duanın kabul olmasında çok etkilidir

Tevessül etmek duada bu isimleri vesile kılmaktır

Allah’a (c

c

) güzel isimlerle tevessül etmek, Allah’a (c

c

) hamd u senâ edip peygamberine ve âl u ashâbına salât ve selâm getirdikten sonra dua konumuza uygun olan güzel isim yada güzel isimleri seçmekle ve duamızda zikrederek bunun yada bunların hakkı, fazileti, bereketi üzerine Allah’tan (c

c

) istemekle olur

Örneğin, “Hamd âlemlerin Rabb’i Allah’a (c

c

) mahsustur

Salât ve selâm Hz

Muhammed’in ve âl u ashâbının üzerine olsun

Ey Kerîm olan Allah’ım, kazancımıza bereketini, cömertliğini kat!”, “Allah’a (c

c

) hamd, habibine salât ve selâm olsun

Ey Allah’ım el-Ganiyy, el-Muğnî olan ism-i şeriflerinle hiçbir kula muhtaç olunmayan, bizi azdırmayacak, senin dinine hizmet edebileceğimiz zenginliği diliyoruz!”, “Allah’a (c

c

) kelimeleri adedince hamd u senâlar olsun

Habibi Muhammed Musatafa’ya, âl u ashâbına ve ehl-i beytine de gökteki yıldızlar adedince salât ve selâm ederim

Ey es-Selâm, el-Mü’min ve el-Müheymin olan Allah’ım, yolculuğumuzun kazasız belasız geçmesini nasip eyle

”, “Allah’a (c

c

) binlerce kez hamd, resûlüne binlerce kez salât ve selâm olsun

Allah’ım beni bağışla

Çünkü Sen Gafûr ve Rahîm’sin

” gibi

Allah’ın (c

c

) güzel isimleri dolayısıyla tartışılan bir konu da hangi güzel ismin ism-i a’zam (en büyük isim) olduğudur

Peygamberimiz (s

a

s) çeşitli hadis-i şeriflerde ism-i a’zamın bulunduğuna, bununla dua edenin duasının kabul edildiğine işaret etmişken bunun hangi güzel isim olduğunu belirtmemiştir

Bunu öğrenmek isteyenlere de net bir yanıt vermemiştir

İslam bilginleri ve ârifleri de ism-i a’zamla ilgili farklı iddialarda bulunmuşlar, ortak bir güzel isimde anlaşamamışlardır

Örneğin Hz

Ali (r

a) el-Ferd (Tek), el-Hayy (Diri), el-Kayyûm(Her şeyi ayakta tutan), el-Hakem (Yargılama ve hükmetme yetkisine sahip olan), el-Adl (Mutlak adalet sahibi), el-Kuddûs (Eksik ve kusurdan münezzeh) olmak üzere bu altı güzel ismi ism-i a’zam olarak kabul etmiştir

İmam-ı Azam Ebu Hanife’ye (rah

a

) göre el-Hakem ve el-Adl güzel isimleri ism-i a’zamdır

Abdülkadir Geylani Hazretlerinin (k

s

) ism-i a’zamı, el-Hayy güzel ismi idi

İmam-ı Rabbani Hazretleri (k

s

) ise el-Kayyûm güzel ismini ism-i a’zam olarak görmüştü

İsm-i a’zamın ism-i Celâl (Allah adı) olduğunu söyleyenler daha inandırıcı bir görüş sunmaktadırlar

Bunlara göre “Allah (c

c

)” dışındaki güzel isimler Allah’ın (c

c

) bir sıfatına dayanırken sadece “Allah (c

c

)” O’nun zatına dayanmakta ve özel isim olmak dışında da kullanılmamaktadır

Dolayısıyla ism-i a’zam olmaya en layık olanı budur

İsm-i a’zamı Allah (c

c

) ismi olarak gören bazılarına göre bu ismin ism-i a’zam olması, zikredenin suda boğulmak üzere olan insanın yardım istemesi gibi olan samimiyetiyle mümkündür

Bu konuda benimsenen bir yaygın kanaat de şudur: İsm-i a’zam dua konusuna göre değişmektedir

Bunlara göre Allah’ın (c

c

) her güzel ismi yerine göre ism-i a’zam olabilir

Bunu da belirleyen şey dua konumuza uygun olan güzel isim yada güzel isimlerin seçimidir

Bence bu sonuncu görüş daha isabetlidir

Nasıl dişimiz ağrıdığında ilgili doktora gidiyorsak, musluğumuz bozulduğunda da tesisatçıyı çağırıyorsak Allah’ın (c

c

) her bir güzel ismi de duruma göre yararlı olur

Hale uygun güzel isim veya güzel isimler işi ehline teslim etmek gibi güzel bir sonuç doğurabilir

Bu durumda ilgili güzel isim veya güzel isimler o durumun ism-i a’zamı olabilir

Tabii ism-i a’zam için daha başka güzel isimleri de kabul edenler bulunmaktadır

Kuran-ı Kerim’de Allah (c

c

) güzel isimleri ile dua edilmesi (tevessül edilmesi) üzerinde de durmuştur: “En güzel isimler Allah’ındır

O halde O’na en güzel isimlerle dua edin

O’nun isimleri hakkında eğri yola gidenleri bırakın

Onlar yapmakta olduklarının cezasına çarptırılacaklardır (Araf suresi, ayet 180)

” Bu ayette dikkati çeken nokta, bazı insanların Allah’ın (c

c

) bu güzel isimleri ile razı olmayacağı dualarda bulunmasıdır

Allah (c

c

) kulunun sadece dünyalık istemesinden hoşnut olmaz: “Kim ahiret mahsulü isterse onun ürünlerini fazla fazla artırırız

Kim de sırf dünya menfaati isterse ona da ondan veririz, ama ahirette onun hiç nasibi olmaz

(Şûrâ suresi, ayet 20)

” Bu açıdan duada ahireti ihmal etmek büyük bir eksikliktir

Kuşkusuz bununla dünyalık istemenin doğru bir şey olmadığını iddia etmiyoruz

Demek istediğimiz şey, istediğimiz dünyalık ile ahirete dönük ve Allah’ın (c

c

) razı olacağı bir işi ve kazancı düşünmeliyiz

Allah’ın (c

c

) güzel isimleri ile dünyalık istemenin yanında başkalarının kötülüğünü, örneğin sevmediğimiz birinin ölümünü temenni etmek çok tehlikelidir

Belki böyle bir beddua kabul olunabilir, ama kişi bununla büyük bir bedel ödeyebilir

Örneğin başkalarının da onun aleyhinde yapacağı ufacık bir beddua hemen yerini bulabilir

İnsanlara karşı merhametli olmak, onların kusurlarını bağışlamak, işleri Allah’a (c

c

) havale etmek bize başkalarının beddualarında bir kalkan gibi vazife görecektir

Kısacası başkalarına reva gördüğümüz muameleyi Allah (c

c

) bizim kaderimiz kılabilir

Aslında başımıza gelen kötü şeyler her ne kadar insanlar eliyle de gerçekleşse Allah’ın (c

c

) izni ve yaratmasıyla meydana gelmektedir

Bunun da genellikle nedeni günahlarımızdır

Başkalarına beddua etmeden, öfkelenmeden ve zarar vermeden önce ilgili bela ve musibetin nedenini kendimizde aramalıyız

Bu Allah’ın (c

c

) bir kanunudur

Şu ayet-i kerimeler buna işaret etmektedirler: “Başınıza gelen her musibet, işlediğiniz günahlar nedeniyledir

Hatta Allah günahlarınızın çoğunu da affeder (Şûrâ suresi, ayet 30)

”, “Sana gelen her iyilik Allah’tandır

Başına gelen her kötülük ise nefsinden dolayıdır (Nisâ suresi, ayet 79)

”
Allah’ın (c

c

) bazı güzel isimleri insanlara ad olarak da verilmektedir: Metin, Kadir, Samet, Reşit, Nur, Mecit, Celil, Aziz, Halil gibi

Bunda dini bir sakınca olmamakla birlikte bu güzel isimlerin kul anlamına gelen “Abd” sözcüğü ile birleşik isim olarak kullanılması daha uygundur: Abdulkadir, Abdussamed, Abdürreşid, Abdulhamid gibi

Yalnız Allah’ın (c

c

) bazı güzel isimlerinin bizzat peygamber tarafından insanlara ad olarak verilmesi yasaklanmıştır: Başta Allah (c

c

) özel ismi olmak üzere, Rahmân, Rabb, Hakem, Ahad gibi

Allah’ı (c

c

) güzel isimleri ile tanıyan ve O’na güzel isimleri ile inanan birisinin Teist yada Deist olması olanaksızdır

Allah’ın (c

c

) zikrinde gözetilecek asıl amaç, O’nun rızasıdır

O’nun güzel isimleri ile dünyalık isterken utanmamız gerekir

Zira Allah’ın (c

c

) indinde bu dünyanın hiçbir değeri yoktur

Bu konuya peygamberimiz (s

a

s) bir hadis-i şeriflerinde şöyle işaret etmişlerdir: “Eğer Allah’ın yanında dünyanın bir sivrisinek kanadı kadar değeri olsaydı kafirler ondan bir yudum su içemezlerdi

” Başka bir hadis-i şeriflerinde de “Dünya lanetlidir, dünyada olan her şey lanetlidir; yalnız Allah için olan bunun dışındadır

” buyurmuşlardır

Allah (c

c

) ahirette inanan kulları için akla gelemeyecek, hayal edilemeyecek nice nimetler yaratmıştır

Kuşkusuz cehennemden sığınmak, cenneti istemek de güzel şeylerdir

Ama Allah’ın (c

c

) rızası bunlardan daha öte, daha güzel olan bir amaçtır

O’nun rızası kazanıldığı zaman elbette cehennem bizden uzak, cennet de bizim mekanımız olacaktır

Allah’a (c

c

) geçek anlamıyla iman eden âşıklar ve ârifler O’nun cemalini görmek için cennete de değer vermemişlerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

Allah’ın (c

c

) Doksan Dokuz İsmi:

1

Allah (Hüve’l-lahi’llezi lâ-ilâhe illâ Hu)
2

er- Rahmân
3

er-Rahîm
4

el-Melikü
5

el-Kuddûsü
6

es-Selâmü
7

el-Mü’minü
8

el-Müheyminü
9

el-Azîzü
10

el-Cebbâru
11

el-Mütekebbiru
12

el- Hâlıku
13

el-Bâri’u
14

el-Musavviru
15

el- Gaffâru
16

el-Kahhâru
17

el-Vehhâbu
18

er-Rezzâku
19

el-Fettâhu
20

el-Alîmu
21

el-Kâbidu
22

el-Bâsitu
23

el-Hâfidu
24

er-Rafî’u
25

el-Mu’izzu 26

el-Müzillü
27

es-Semî’u
28

el-Basîru
29

el-Hakemü
30

el-Adlu
31

el-Latîfu
32

el-Habîru
33

el-Halîmu
34

el-Azîmu
35

el-Gafûru
36

eş-Şekûru
37

el-Aliyyu
38

el-Kebîru
39

el-Hafîzu
40

el-Mukîtu
41

el-Hasîbu
42

el-Celîlü
43

el-Kerîmü
44

er-Rakîbu
45

el-Mucîbu
46

el-Vâsi’u
47

el-Hakîmu
48

el-Vedûdu
49

el-Mecîdü
50

el-Bâ’isu
51

eş-Şehîdü
52

el-Hakku
53

el-Vekîlü
54

el-Kaviyyu
55

el-Metînü
56

el-Veliyyü
57

el-Hamîdu
58

el- Muhsî
59

el-Mübdi’ü
60

el-Mü’îdü
61

el-Muhyî
62

el-Mümîtü
63

el-Hayyu
64

el-Kayyûmu
65

el-Vâcidu
66

el-Mâcidu
67

el-Vâhidu
68

el-Ahadu
69

es-Samedu
70

el-Kâdiru
71

el-Muktediru
72

el-Mukaddimu
73

el-Muahhiru
74

el-Evvelü
75

el-Âhiru
76

ez-Zâhiru
77

el-Bâtınu 78

el-Vâlî
79

el-Müteâlî
80

el-Berru
81

et-Tevvâbu
82

el-Muntekimu
83

el-Afüvvu
84

er-Raûfu
85

a

Mâlik-ül
Mülki
b

Zü’l- Celâli
ve’l-İkrâmi
c

el- Muksitu
86

el-Câmi’u
87

el-Ganiyyu
88

el-Muğnî
89

el-Mu’tî
90

el-Mâni’u
91

ed-Dârru
92

en-Nâfi’u
93

en-Nûru
94

el-Hâdî
95

el-Bedî’u
96

el-Bâkî
97

el-Vârisu
98

er-Reşîdu
99

es-Sabûru
99

es-Sabûru

1

Allah (Allah’ın [Celle Celâluhu] özel ismi):

Diğer bütün isimler, Allah (c

c

) isminin adeta sıfatı durumundadırlar

Allah (c

c

) lafzı, bütün güzel isimlerin anlamını kendisinde toplamıştır

Bir insan Allah (c

c

) demeye başladığında ayrıca Allah’ın (c

c

) bütün güzel isimlerini de zikrediyor sayılır

Bundan dolayı tarikatların hemen hepsi zikirde Allah (c

c

) kelimesini temel almışlardır

Bu nedenle zikirlerin en güzeli “Allah” ile yapılır

Allah (c

c

) bizden Kendi’sini her sıfat ve güzel ismi ile tanımamızı, lafza-i celâlini (yani Allah kelimesini) daima zikretmemizi istemektedir

2

er-Rahmân (acıyan, merhamet eden):

Allah’ın (c

c

) merhameti (Er-Rahmân güzel ismi) bu dünyada bütün varlıkları kuşatmaktadır

Çünkü er-Rahmân güzel ismi kafir, münafık ve Müslüman olan bütün insanları içerisine alan bir anlam genişliğine sahiptir

Ama bu güzel isim ahrette tecelli etmeyecektir

3

er-Rahîm (esirgeyen):

Allah (c

c

) ahirette müminleri koruyup kollayacaktır

Mahşer gününün sıkıntısı çok büyük olacaktır

O uzun günlerde müminler cennetle müjdelenmenin keyfini süreceklerdir

Bu güzel isim dünyada ve ahrette sadece müminlere tecelli etmektedir

4

el-Melikü (gerçek hükümdar):

Nasıl bir hükümdarda devletin bütün erkleri (yasama, yürütme, yargı) toplanırsa Allah (c

c

) da gerçek bir hükümdar, hükümdarlar hükümdarı olarak bu güçleri mutlak ve sınırsız anlamda kendisinde bulundurmaktadır

Çünkü O her şeyin yaratıcısı ve gerçek sahibi olarak böyle bir hakka doğal olarak sahiptir

Fakat imtihan sırrı gereği bunun tecellisi dünyada biraz perdeli ve gizemli bir biçimde gerçekleşmektedir

Ahirette Allah’ın gerçek hükümdar oluşu apaçık tecelli edecektir

5

el-Kuddûsü (eksiklik ve kusurdan uzak olan, her türlü kemal sıfata sahip olan):

Eksiklik ve kusur yoktan oluşur

İnsan topraktan yaratılmıştır

Toprak da Allah’ın (c

c

) emri ile yoktan meydana gelmiştir

Bu nedenle insan yaratılış itibari ile eksiklik ve kusurdan uzak değildir

Ama Allah (c

c

) her türlü eksiklik ve kusurdan uzaktır

6

es-Selâmü (varlıklara esenlik ve afiyet veren):

Müslümanlar karşılaştıklarında Allah’ın (c

c

) bu güzel ismi ile birbirlerine dua ederler

Bilinçsiz de olsa bu güzel ismin yüzü suyu hürmetine her biri diğerine Allah’ın (c

c

) esenlik ve afiyet vermesi için güzel dileklerde bulunur

Başa gelecek kaza ve belalar böylelikle engellenebilir

İnsanlarla selamlaşmamız bizim için can ve mal güvenliğinde bir emniyet kuşağı rolü oynayabilir

Çünkü duanın başa gelecek kaza ve belayı önlemede rol oynadığı hadislerde geçmektedir

Ayrıca Peygamber Salallahu Aleyhi Vessellem, müminin mümine yaptığı duanın kabul olduğunu belirtmiştir

7

el-Mü’minü (Müslümanlara müminlik vasfını veren, onları gazabından emniyete çıkaran):

Bir kişi Kelime-i şahadet (Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammedün rasûlullah) ile İslam dinine girer

Müslüman olur

Allah’ın (c

c

) emir ve yasaklarına gösterdiği itina ile müminlik vasfına yükselir

Ama içerisinde her zaman son nefeste iman sahibi olup olmamak konusunda bir kaygı yaşar

Bir türlü sonundan emin olamaz

Bu da aslında imanda aranan bir özelliktir

Bir Müslüman’ın mümin olup olmadığını en iyi Allah (c

c

) bilir

Bu yüzden olacak İmam Şafii Hazretleri (rah

a

) “İnşaallah müminim

” demiştir

Tabii bu son nefeste imanın insana nasip olup olmaması ile ilgili bir kaygının anlatımıdır

Yoksa insanın yaşarken imanında bir kuşkusunun olmaması gerekir

8

el-Müheyminü (gözetleyen, yapılan amelleri tasdik eden, güvenilir, koruyan):

Allah (c

c

) insanların bütün hallerini gözetlemektedir

Kalplerine vakıf olduğu gibi bütün sözlerine, hal ve hareketlerine de tam anlamıyla hakimdir

Allah (c

c

) kulun ne yapacağını ezeli ilmiyle bilmesine ve bunları Levh-i Mahfuz’a yazmasına karşın yine de amellerini şahit tuttuğu meleklerle kayıt altına aldırır

Levh-i Mahfuz’a yazdığı şeylerle meleklerin yazdığı amel defterleri arasında kıl kadar bir farklılık bulunmaz

Böylelikle amelleri meleklerin tanıklığı ile ahirette kimsenin itiraz edemeyeceği bir gerçeklik ve doğrulukla ortaya serer

Allah (c

c

) Kendi’sine, dinine sığınanları hem dünyada hem ahirette iyi amellerini de zayi etmeden korur

Ayrıca Allah bu güzel ismi ile velilerini de korumakta ve kollamaktadır

9

el-Azîzü (şeref yüceliği, galip gelme):

Allah (c

c

) her türlü yüceliğe en layık olandır, her şeye galip gelendir

El-Azîz güzel ismi Kuran-ı Kerim’de tek başına değil de Allah’ın (c

c

) diğer güzel isimleri ile birlikte kullanılmıştır

En çok el-Hakîm güzel ismi ile birlikte kullanılması dikkati çekmektedir

Bununla dünyanın bir imtihan yurdu, insanların birbirlerine karşı üstünlüklerinin de geçici bir durum olduğu düşündürülmek istenmektedir

Allah (c

c

) dilediği kuluna bu dünyada şeref verir, ahirette vermez

Bazı kullarına dünyada da ahirette de şeref verir

Bazı kulları sadece ahirette şerefe nail olurlar

Asıl önemlisi de insanın ahirette, ebedi mülk ve hayatta şeref sahibi olmasıdır

Çünkü gerçek ve ebedi şeref oradadır

10

el-Cebbâru (dilediği şeyi yapan, yaptıran, dilediği şeye zorlayan):

Her iradenin üstünde Allah’ın (c

c

) iradesi vardır

O’nun dediği olur

Allah (c

c

) izin vermeseydi insanlar bir an bile olsa isyan edemezlerdi

Allah (c

c

) kimi kuluna (ya ana baba duası ya duası Allah [c

c

] indinde makbul olan insanlarla ya da kalbindeki güzel duyguları ve niyetleriyle…) et-Tevvâb güzel ismiyle isyanından dönüş (tövbe etme) nimeti nasip eyler, el-Hâdî güzel ismiyle İslam dininin yoluna koyar, kimisini de (hiçbir biçimde tövbenin ve hidayetin nasip olmayacağını bildiğinden) el-Cebbar güzel ismiyle dünyada isyanıyla başbaşa bırakıp ahirette büyük bir zarara ve azaba zorlar

11

el-Mütekebbiru (büyüklük ve üstünlük gösteren ):

Allah (c

c

) yaratıcı olarak bazı haklara sahiptir

Bunlar O’nun yaratılmışlarla paylaşmak istemediği tabii haklarıdır

Son iki güzel isim bunlardandır

Yani el-Cebbâr, el-Metekebbir sadece Allah’a (c

c

) özgüdürler, kullar bu güzel isimlerin sıfatlarına sahip olduklarında kendilerine zulmetmiş olurlar

O zaman ancak birer zorba ve kendini beğenen birisi durumuna düşerler

Nitekim Kuran-ı Kerim’de bu kelimeler insanlar için söz konusu ettiğimiz olumsuz anlamıyla da kullanılmaktadırlar

Oysa bu güzel isimler el-Azîz olan yüce Allah’ın (c

c

) şeref yüceliğine ve mutlak galip gelmesine açıklık getirmektedirler

Allah (c

c

) mutlak adaleti, pek çok hikmeti, sınırsız merhameti ile hiçbir varlığa zulmetmeden onları istediği şekilde zorlayan ve onlara büyüklüğünü gösterendir

O’nun el-Cebbâr, el-Mütekebbir oluşu el-Azîz güzel ismine uygun düşmektedir

12

el- Hâlıku (yoktan yaratan):

Allah (c

c

) bütün evreni, içerisindeki tüm canlı ve cansız varlıkları yoktan yaratmıştır

Duyu organları yolu ile algılanabilen ve algılanamayan bütün varlıklar O’nun “Ol!” hitabıyla yoktan yaratılmışlardır

O bu yaratmada hiçbir yorgunluk duymamıştır

Kendi’sinden de hiç bir şey eksilmemiştir

İnsanın yaratıcı olarak Allah’ın (c

c

) varlığını kabul edip de O’nun ahirette ilgili mekanları, mahşer meydanını, cennet ve cehennemi yaratamayacağına inanması çok sığ bir düşüncedir

Bu düşünce, bir sanatçının bir tablosuna bakıp hayranlık duyduktan sonra onun bir daha başka güzel bir tablo çizemeyeceğine hükmetmek kadar gerçeğe aykırıdır

Elbette sanatçı tablo yapmak gibi bir beceriye sahipse buna olanak bulduğunda sanatını yapmaya devam edecektir

13

el-Bâri’u(varlık türlerini uygun ve ölçülü yaratan):

İnsan, organlarına şöyle bir baktığında Allah’ın (c

c

) onları belli bir ölçüde ve uygunlukta yarattığını görür

Organlardaki bu ölçü ve uyum, Allah’ın (c

c

) varlığına ve birliğine bir işarettir

İnsanın ellerine, gözlerine, kulaklarına, diline, yüzüne bakıp da tüm bunların tesadüfen yaratıldığına inanması olanaksızdır

Bunu hiçbir vicdan kabul edemez

Tüm bu organların biçimi, ölçüsü, bunları tasarlayıp yaratan bir Allah’ı (c

c

) gerekli kılmaktadır

Aynı biçim ve ölçü tüm diğer canlı varlıklarda olduğu gibi evrende yıldız ve gezegenler arasında da vardır

Dünyamızın büyüklüğü, güneşe uzaklığı, eğimi bizim yaşamımıza uygun olmak üzere çok ince hesaplarla belirlenmiştir

14

el-Musavviru (varlık türünün her bir bireyini belli özellik, nitelik ve nicelikte yaratan, onlara betimleyebileceğimiz biçimleri veren):

Allah (c

c

) el-Bâri’ güzel ismi ile her varlık türünü uygun ve ölçülü bir biçimde yaratırken el-Musavvir güzel ismi ile de her bir türün bireylerini birbirinden ayrılan özellik ve niteliklerle farklı kılmıştır

Bu yüzden tıpkı aynısı olan bir ağaç yaprağına dünyada rastlanılamaz

Tabii bunun en güzel tecellisi insan yüzlerinde kendisini göstermiştir

İkizler de dahil olmak üzere dünyada her bir insanın yüzünde ayırıcı özellikler, nitelikler bulunur

Hatta dünya tarihi boyunca ölmüş olanlar için de aynı durum söz konusudur

Allah (c

c

) her insanı farklı bir biçimde tasarlayarak yaratmıştır

Bu da büyük bir nimettir

Zira insanlar birbirinin aynısı olarak yaratılmış olsaydı hukuk meydana gelemezdi

Herkes birbiriyle karıştırılırdı

Bir hırsız için kesin delil asla bulunamazdı, evli eşler birbirlerini başkalarından ayıramazlardı

15

el- Gaffâru (günahları çok bağışlayıcı olan):

Allah (c

c

) kendisine yönelen ve tövbe eden kullarının günahlarını bağışlar

Şeytan, insanları genellikle Allah’ın (c

c

) çok bağışlayıcı sıfatıyla kandırır

Allah (c

c

) nasıl olsa günahları bağışlar, diyerek insanlara günahı sevimli gösterir: “Ey insanlar, Allah’ın vadi gerçektir

Öyle ise sakın dünya hayatı sizi aldatmasın

O çok hilekar şeytan da Allah’ın merhamet ve affını ileri sürerek sizi kandırmasın! (Fâtır suresi, ayet 5)”

16

el-Kahhâru (öfkesi ve cezası şiddetli olan; her varlığa hakim olan ve üstün gelen):

Allah’ın (c

c

) dini peygamberimizin (s

a

s) hayatıyla, sözleriyle, yani sünnetiyle ve Kuran-ı Kerim’le ortadadır

Buna inanmayıp karşı gelenleri Allah (c

c

) el-Kahhâr güzel ismiyle kabir hayatında ve ahirette cehennem ateşiyle yakılmak suretiyle cezalandıracaktır

Müslümanlar tövbe edemedikleri günahları için önce azap görüp sonra kurtulacaklardır

17

el-Vehhâbu (her şeyi karşılıksız bağışlayan, veren):

Bir insanın diğer bir insana yaptığı iyiliğin, iyiliklerin mutlaka bir karşılığı vardır

İnsan çıkarsız hareket etmez

Tabii Allah (c

c

) rızası için yapılan iyilikler bundan müstesnadır

Oysa Allah (c

c

) kullarına karşılıksız verir

O’nun asıl büyük lütfu ahirette müminler için cennette tecelli edecektir

Orada insanın hayal bile edemeyeceği nice nimetler müminleri beklemektedir

Uykunun, ölümün, çirkinliklerin ve kusurların olmadığı o ebedi hayatta Allah (c

c

) müminlere öyle büyük nimetlerle ihsanda bulunacak ki bunları burada saymanın bile imkanı yoktur

18

er-Rezzâku (rızık veren):

Her canlı varlığın rızkı Allah’a (c

c

) aittir

Doğada rızık taksiminde tuhaf bir yasayla karşılaşırız: Çok hırslı ve güçlü varlıklar rızıklarını zorlukla; tevekküllü ve zayıf varlıklar kolaylıkla elde etmektedirler

Örneğin ağaçlar bulundukları yerden ayrılmadan ve hiç zahmet çekmeden ilahi bir kudretle beslenmektedirler

Oysa bir arslanın beslenmesi için çok emek harcaması ve çeşitli tehlikeleri göze alması gerekmektedir

Yine bir bebek doğar doğmaz annesinin memesinden kolaylıkla ve zahmet çekmeden beslenirken yetişkin bir insanın çalışma ve emek yolu ile doğal ihtiyaçlarını karşılaması söz konusudur

Bu durum rızkın ezelde belirlendiğine, insanın hırs ve çalışması ile artmayacağına delildir

19

el-Fettâhu (kapalı şeyleri açan; sıkıntıları ortadan kaldıran ve sorunları çözen; hakla batılın arasını açan):

El-Fettâh güzel ismin kökü olan feth, “açmak” anlamına gelir

Bu maddi ve manevi olabilir

İnsanın yaşamında sınıfını geçmesi, bir sınavı kazanması; kalfanın usta olması, bir iş yeri açması, ev satın alması birer maddi fetih olduğu gibi namaza başlaması, namazdan zevk alması, namazla ilgili bazı sırları yaşaması da birer manevi fetih olarak zikredilebilir

Bu açıdan her ne kadar bu fetihler kulun çalışması ve gayreti ile elde ediliyorsa da bunların her biri Allah’ın (c

c

) izniyle ve el-Fettâh güzel isminin tecelli etmesiyle meydana gelmektedir

Bunun için bir insan, tıpkı rızık hususunda nasıl çalışma ve gayret ile fiili duada bulunuyorsa ve bunun sonucu olarak er-Rezzâk olan Allah’ın (c

c

) nimetlerine eriyorsa hayatındaki sıkıntıları ortadan kaldırmak, sorunları çözmek, bazı nimetlere ermek için gösterdiği ve birer fiili dua hükmünde olan çalışma ve gayretlerle de Allah’ın (c

c

) el-Fettâh güzel isminin tecellisine vesile olabilir

Tabii feth deyince aklımıza hemen büyük bir ibadet olan cihat gelir

20

el-Alîmu (her şeyi bilen):

Allah (c

c

) bu güzel ismi ile insanda onu diğer varlıkların en şereflisi kılacak bir biçimde tecelli etmiştir

İnsanı bilgi sahibi olacak donanımlarla yaratmıştır

İnsan akıl ve duyu organları yolu ile bilgiye ulaşmaktadır

Bilgilerini sınıflandırmakta, karşılaştırmakta, bu yolla yeni bilgilere de sahip olmaktadır

Allah’ın (c

c

) bilmesi için ne duyu organlarına ne de akla ihtiyacı yoktur

Allah (c

c

) her şeyi aynı anda bilir

O’nun bilmesine bir sınır çizilemez

O mutlak bilir

Hiçbir şey O’nun ilminin dışında değildir

21

el-Kâbidu (sıkan, daraltan):
22

el-Bâsitu (genişlik ve ferahlık veren):

Dünya sınavı gereği Allah (c

c

) bazı kullarını maddi ve manevi çeşitli sıkıntılara uğratır

O’ndan gelen her bela ve musibet aslında büyük bir ikramdır

Güzel sabır gösterirsek günahlarımıza kefarettir

Güzel sabır (sabr-ı cemil), ilgili sıkıntıdan dolayı kimseye dert yanmamakla, sıkıntıyı Allah’tan (c

c

) bilip haline şükretmekle gerçekleşir

Her sıkıntıdan sonra bir kolaylığın olduğu bir doğa yasasıdır, yani bir sünnetullahtır

Tıpkı her yokuştan sonra bir inişin olması gibi

Bu durum her işte de böyledir

İnsan bir işte önce büyük sıkıntı yaşar, bunalır, türlü sorunlarla boğuşur, bir gün gelir işin tadını almaya, meyvesini yemeye başlar

Zor iş artık kolaylaşır

Sıradan bir iş haline gelir

Yüce Allah (c

c

) belki de insanların bu ilahi kuralı anlamakta şaşkınlık yaşayacağını bildiği için tekit maksadıyla şu ayetlerle iki kere yinelemiştir: “Demek ki, güçlükle beraber kolaylık vardır

Evet, güçlükle beraber kolaylık vardır (İnşirâh suresi, ayet 5, 6)

”

23

el-Hâfidu (aşağı indiren, dereceleri düşüren):
24

er-Rafi’u (yukarı yükselten, dereceleri artıran):

Her insanın nasıl toplumda bir konumu ve rolü varsa Allah (c

c

) katında da bir derecesi vardır

İnsanlar toplumdaki konumlarını işlerindeki başkalarına olan yarar ve zararlarıyla, insanlarla olan ilişkilerindeki iyi ve kötü halleriyle elde ederler

Bunların da Allah (c

c

) katında derecelerin belirlenmesinde önemli bir yeri vardır

Ama asıl insanın Allah’ın (c

c

) emir ve yasakları karşısındaki tavrı onun Allah (c

c

) katındaki derecesini belirler

O’nun emir ve yasaklarına uyan kulluk makamına erer, Allah (c

c

) öylelerini ahirette cennetle ve yüksek derecelerle ödüllendirir

Allah’ın (c

c

) emir ve yasaklarının gereğini yerine getirmeyen ve onlara karşı gelen ahirette cehennem ateşiyle cezalandırılır

25

el-Mu’izzu (şeref, haysiyet ve namus yüceliği veren):
26

el-Müzillü (kulun yaptığı günahlar sonucu toplumdaki şeref, haysiyet ve namus gibi değerlerini lekelemesine izin veren, elinden alan):

Şeref, haysiyet ve namus gibi manevi kavramlar para ile satın alınamazlar

Bunlar Allah’ın (c

c

) Müslümanlara dünyada verdiği manevi armağanlardır

Bir Müslüman’ın manevi kişiliği bu kavramlardan oluştuğu için o muhteremdir

Her türlü saygıya değerdir

Hiçbir biçimde incitilmemelidir

27

es-Semî’u (her şeyi işiten):
28

el-Basîru (her şeyi gören):

Allah’ın (c

c

) işitmesi ve görmesi yaratılmış varlıkların işitmesi ve görmesi gibi değildir

İnsanlar ancak dikkatlerini yönelttikleri varlıkların seslerini işitebilirler, kendilerini görebilirler

Ama böyle anlarda bile bazen algı yanılmaları ve yetersizlikleri yaşayabilirler

Allah (c

c

) yarattığı her şeyi her an sınırsız bir dikkatle görür ve işitir

Bunda da bir zayıflık ve kusur olmaz

İnsanların işitmeleri ve görmeleri için kulak ve göz duyu organlarına ihtiyaçları vardır

Allah’ın (c

c

) işitmesi ve görmesi için herhangi bir organa gereksinimi yoktur

İnsan belli bir frekans arasındaki sesleri işitir

Görmesi için de nesnenin gözler önünde bulunması ve havada belli bir derecede ışığın olması gerekir

Allah (c

c

) her frekanstaki sesi işitir ve zifiri karanlıktaki görüntüyü bile görür

Dolayısıyla insanda işitme ve görme yetisi sınırlı ve belirli bir ölçüde iken Allah’ta (c

c

) bu özellikler sınırsız olgunlukta ve tüm yaratıkları her yönüyle kuşatacak boyuttadır

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

29

el-Hakemü (Allah [c

c

] Kuran-ı Kerim’le hükmeder):

Kuran-ı Kerim Allah (c

c

) tarafından insanların dünyada ve ahirette saadete ermeleri için indirilmiştir

Allah (c

c

) ve peygamber (s

a

s) bir konuda hüküm vermişse Müslümanların buna itaat etme dışında başka bir seçenekleri yoktur

Bu durumu Allah (c

c

) Kuran-ı Kerim’de açık olarak şöyle işlemiştir: “Allah ve resûlü herhangi bir meselede hüküm bildirdikten sonra hiçbir erkek yada kadın müminin o konuda başka bir tercihte bulunma hakları yoktur

Kim Allah’a ve resûlüne isyan ederse apaçık bir sapıklığa düşmüştür (Ahzâb suresi, ayet 36)

”

30

el-Adlu (eksiksiz, mutlak adalet sahibi):

Allah (c

c

) kaza ve kaderinde eksiksiz, mutlak adalet sahibidir

Dünyada görünüşte pek çok adaletsizlikler göze çarpar

Örneğin bir insanın İslam diyarında doğması ile küfür diyarında dünyaya gelmesi İslam dinine girmede ve onunla şereflenmede bir adaletsiz durum olarak göze çarpar

Yine bir insanın doğuştan kör yada başka bir organının engelli olması da böyle değerlendirilebilir

İnsanın kadın yada erkek cinsiyetine sahip olarak doğması, zengin yada yoksul bir ailede dünyaya gelmesi, zeki yada geri zekalı olması, güzel yada çirkin yaratılması elinde olmadan, kaza ve kaderle gerçekleşen şeylerdir

Tüm bunlar ve benzerleri görünüşte Allah’ı (c

c

) adaletsizlikle suçlayabileceğimiz konulardır

31

el-Latîfu (lütfu bol olan; ince, derin anlamları bilen; latif varlıklara hükmeden):

Bu ismin gerçek anlamını kavrayabilmek için insanın şükreden bir kul makamına ulaşması gerekir

Şükür, Allah’a (c

c

) sonsuz bir minnettarlık duygusu duyarak elindeki nimetleri başkaları ile paylaşmakla gerçekleşir

“Allah kullarına büyük lütuf sahibidir (Latîf’dir)

Dilediğini rızıklandırır (Şûrâ suresi, ayet 19)

” Allah (c

c

) her kuluna sınırsız nimetlerle lütfetmektedir: Öyle ki Allah’ın (c

c

) üzerimizdeki nimetlerini saymaya kalksak bunda aciz kalırız

Bu nimetlere karşı Allah’ın (c

c

) bizden istediği kulluk görevleri de aslında en büyük lütuflarıdır

Öyle ki bunlar, dünya nimetleriyle kıyaslanmayacak bir değere sahiptirler

Allah’a (c

c

) bütün bu lütuflarına karşı içten bir şükür de büyük bir nimettir

İnsan asıl bu şükür nimetinin karşılığını nasıl ödeyeceği konusunda büyük bir şaşkınlık yaşar

Allah’ın (c

c

) el-Latîf güzel ismi bir başka anlam daha taşır: “Gözler O’nu göremez

O bütün gözleri görür

O Latîf’dir, Habîr’dir (En’am suresi, ayet 103)

” Allah (c

c

) her şeyin künhünü bilir; en katı maddelerin, yeryüzünün bilinmeyen derinliklerin iç yüzüne vakıftır

Hiçbir şey O’na kapalı değildir

Her şey latif (şeffaf) bir cisim gibi O’nun önündedir

Gözlerin algılamaktan uzak olduğu şeyler O’nun için apaçık bir özelliğe sahiptir

Ayrıca her fiil onun iradesi ile meydana gelir

Başımıza gelen kötü işlerde bazen bizim algılayamadığımız nice hayırlı incelikler olabilir

Bunlar Allah’a (c

c

) aydındır

32

el-Habîru (her şeyden haberi olan):

İnsanlar duyu organları, akılları ile varlık, olay ve olgulardan haberdar olurlar

Bu da çoğu zaman yanlış ve yalan bilgilerle karışır

Allah (c

c

) her şeyden bir organa ve alete ihtiyaç duymadan haberdar olur

Haddizatında her varlık O’nun gözü önündedir

Hiçbir şey O’ndan gizli kalmaz

Her olay O’nun izni ve yaratması ile meydana gelir

Ayrıca Allah (c

c

) her varlığa kaza ve kaderle hükmeder

Onun için Allah (c

c

) her şeyden mutlak anlamda haberdardır

33

el-Halîmu (kulun yaptığı kötü şeylere yumuşak davranan, anlayışlı olan):

Bir insan çaresizlikten, zayıflıktan, yoksulluktan dolayı insanlara yumuşak huylu görünebilir

Ama aynı insan diş geçireceği birisini buldu mu arslan kesilebilir

İşinde üstlerinin karşısında elleri böğründe nice kişi evlerinde çoluk çocuğuna zulmedebilir

Asıl ağır başlılık ve anlayışlı olma, elinde bir güç ve olanak olduğu halde ve her türlü iktidar imkanına kavuştuktan sonra da çevredeki tüm insanlara yumuşaklık göstermektir

Allah her türlü güç ve iktidara sahipken insana yumuşak davranır

34

el-Azîmu (ululuk, yücelik sahibi):

Allah’ın (c

c

) yüceliğini, ululuğunu kavramak olanaksızdır

Bunu ancak zıddıyla veya çeşitli karşılaştırmalarla anlayabiliriz

Ulu, yüce kavramlarının zıddı küçük ve basittir

Evren o kadar geniştir ki içerisinde dünya yaratılalı beri henüz ışığı bize ulaşamamış yıldızlar bulunmaktadır

Evrenin bu genişliği ile insanın sınırlı kavrayışı karşılaştırıldığında Allah’a (c

c

) izafe edilen yücelik, ululuk kavramları az çok anlaşılabilir

Oysa Allah (c

c

) henüz dünya yaratılalı beri bize yıldızlarının ışığı ulaşamamış bu evrenin değil mahiyetlerini bilemeyeceğimiz sınırsız sayıdaki evrenlerin yaratıcısıdır

Bu durumda O’nun yüceliğini, ululuğunu (el-Azîm oluşunu) evrenlerle bile karşılaştırmak, sınırlandırmak büyük bir günahtır

35

el-Gafûru (günahları bağışlayan):

İnsanın (c

c

) günahlardan kurtulması tövbe etmesiyle mümkündür

Tövbe etmeden günahlarının bağışlanacağını düşünmek şeytanın bir vesvesesi (propagandası) ve nefsin bir oyunudur

Nitekim Hıristiyanlar bu istenmeyen duruma düşmüşler, Hz İsa’nın (a

s

) bu dünyada feci bir şekilde öldürülmesinin (oysa Hz

İsa [a

s

] öldürülmemiştir, göğe kaldırılmıştır) ve günahlarını itiraf ettiği papazların kendilerini kurtaracaklarını sanmışlardır

Gerçi Allah’ın (c

c

) bağışlamasını ve rahmetini tövbe etme ile sınırlamak da doğru değildir

Maalesef Mutezile mezhebinde olanlar (Kaderiyeciler), bu yanlışa düşmüşler, yani tövbe etmeden Allah’ın (c

c

) kullarının günahlarını bağışlamayacağını iddia etmişlerdir

Ehl-i sünnete göre, Allah (c

c

) Kuran-ı Kerim’de şirk dışında kalan günahları affedebileceğini bildirmiştir (Nisa suresi, ayet 48)

Ama kula düşen görev, günahları için tövbe etmektir

36

eş-Şekûru (asıl kendisine teşekkür edilecek yüce varlık):

Peygamberimiz (s

a

s) bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmuşlardır: “İnsanlara teşekkür etmeyen, Allah’a şükretmez

” Teşekkür etmek, başkasına duyulan içten bir minnettarlık duygusudur

Bunu dil ile söylemekte bir sakınca yoktur

Ama fazla bir abartıya kaçmak ve gerçek nimet sahibi olan Allah’ı (c

c

) akıldan ve hatırdan çıkarmak da doğru değildir

Bununla birlikte her şeyi Allah’a (c

c

) bağlayarak insanlara teşekkürden kaçınmak da, demin zikredilen hadis-i şerif uyarınca, sakıncalı bir durumdur

Demek ki teşekkür ederken bir edep sınırımız bulunmakta, belli bir ölçüye ve kurala uygun bir yol takip etmemiz gerekmektedir

Bu da çok doğal bir ses tonuyla, ifadede aşırıya ve abartmaya kaçmadan gerçek nimet verenin Allah (c

c

) olduğunun bilincinde olarak insanlara teşekkür etmektir

37

el-Aliyyu (varlıkların nitelik ve niceliği ile karşılaştırılması doğru olamayan Allah’ın [c

c

] kudretinin ve zatının yüksekliği):

Allah’ın (c

c

) kudretinin yüksekliğini kavramak olanaksızdır

Bunu ancak zıddıyla veya çeşitli karşılaştırmalarla anlayabiliriz

Yüksek kavramının zıddı alçaktır (süfli)

Allah’ın (c

c

) dışında her şey bununla vasıflanabilir

En alçak şeyler onun günah saydığı fiillerdir

Sonra sırasıyla mubahlar, helaller gelir

Kul Allah’a (c

c

) yöneldiği zaman yücelir, yükselir

Çünkü O el-Aliyy’dir

Kul, dünyaya ilgi göstermeye başladığında alçalır, düşer

Zaten dünya da deni (alçak) sözcüğünden türemiştir

Harama bulaştığında ise pis bir bataklığa saplanmıştır

Tabii el-Aliyy ile dile getirilen kavram, varlıkların nitelik ve niceliği ile bir ilgisi olmayan Allah’ın (c

c

) zatının, dolayısıyla şan ve şerefinin yüksekliğidir

38

el-Kebîru (varlıkların nitelik ve niceliği ile karşılaştırılması doğru olamayan Allah’ın [c

c

] kudretinin ve zatının büyüklüğü):

Allah’ın (c

c

) kudretinin büyüklüğünü kavramak olanaksızdır

Bunu ancak zıddıyla veya çeşitli karşılaştırmalarla anlamaya çalışabiliriz

Tabii burada büyüklük kavramı ile varlıkların nitelik ve niceliği ile bir ilgisi olmayan Allah’ın (c

c

) kudretinin büyüklüğü kastedilmektedir

Dünyadaki en büyük şeyle evrenin büyüklüğünü karşılaştırmak Allah’ın (c

c

) kudretinin büyüklüğü hakkında bizlere az çok fikir verebilir herhalde

Kudreti sonsuz büyüklükte olan Allah’ın (c

c

) karşısında biz insanlar ne kadar zayıf bir durumdayız

Kudreti sonsuz olan Allah’ın (c

c

) zati büyüklüğünü maddi anlamda düşünmemek gerekir

Çünkü maddi büyüklük yaratılmışlar için söz konusudur

Allah’ın (c

c

) vücudu madde olmadığı için büyüklük, küçüklük gibi sıfatlardan uzaktır

O’nun zati büyüklüğünü bir ülke yöneticinin sahip olduğu konumla herkesin saygısını kazanmasına, herkeste hayranlık, çekinmek, korku ve haşyet uyandırma gibi karizmatik özelliklerine benzetebiliriz

Kuşkusuz bu konularda Allah’ın (c

c

) büyüklüğü ile bir devlet başkanının büyüklüğünü karşılaştırmak bile bir küstahlıktır

39

el-Hafîzu (koruyan, saklayan):

Allah’ın (c

c

) bu güzel isminin tecellilerini doğada ve insan üzerinde her zaman görebiliriz

Bir bitki tohumunu elimize alıp incelediğimizde onu olumsuz dış koşullara karşı koruyan bir kabukla çevrili olduğunu görürüz

Hayvanlar dünyasında yeni doğan yavruların uzun bir süre annelerinin şefkatli himayeleri altında olduklarını biliriz

Bir tavuk gücüne bakmayarak yavrularını korumak için gerektiğinde bir köpekle savaşır

Halbuki o tavuk anne olmadan önce bir köpek gördüğünde kaçacak bir delik arardı

El-Hafîz güzel isminin insan üzerindeki tecellisi bizleri daha derin düşüncelere sevk etmektedir

Daha bebek doğmadan önce anne karnında güvenli bir şekilde korunur

Doğar doğmaz annenin memelerinde oluşan sütle yaşamı için gerekli tüm gıdalar ve su miktarı en mükemmel şekilde ve en ideal bir kıvamda ona sunulur

Anne ve babanın kalplerine yerleştirilen şefkat ve merhamet duyguları ile en itinalı bir biçimde büyütülür

Dünyaya güçsüz ve çaresiz olarak gelen bu bebek, güvenlik duvarları ile etrafı çevrilen bir devlet adamından daha güzel korunur

Allah (c

c

) sadece nesli korumakla kalmaz

Varlıkların tüm ihtiyaçlarını doğada var ederek yaşamı da güvence altına alır

Bu koruma dünyayı, güneşi, evreni de içine alır

Dünyanın eğimi, izlediği yörünge, güneşe uzaklığı canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirmesine olanak sağlayan ve onları koruyan bir hesaba, ölçü ve uyuma göre tespit edilmiştir

Bela ve musibet ancak Allah’ın (c

c

) izni ve yaratması ile insana ulaşır

Sadece deprem, yangın, sel gibi doğal afetler değil, insanlardan da gelebilecek her türlü zarar ziyan, şer de ancak Allah’ın (c

c

) izni ve yaratması ile meydana gelir

Allah (c

c

) bela ve musibet konusunda kendisine el açıp sığınan kullarını korur

Hadis-i şeriflerde geçtiği üzere başa gelebilecek bela ve musibetler dua ile üzerimizden kalkabilir; ayrıca sadaka da bela ve musibeti def edebilir

Allah’ın (c

c

) bu güzel ismi ile Allah’a (c

c

) sığınma adeta can ve mal sigortası yaptırmak gibidir

Kuşkusuz hiçbir insan Allah’ın (c

c

) kaderini yargılama ve eleştirme hakkına sahip değildir

İnanan bir insan için O’ndan gelen şer de olsa mutlaka içinde bir hayır gizlidir

Bu açıdan nasıl bir malı sigorta yaptırdığımızda o mala zarar gelmesini önleyemediğimiz halde bu zararı karşılayacak bir kurum buluyorsak Allah’a (c

c

) bu güzel ismin yüzü suyu hürmetine sığındığımızda başımıza gelen bela ve musibetlerde ancak kendimizin bir sır olarak algılayabileceği bir ilahi yardımı aldığımıza da şahit olabiliriz

Çünkü Allah (c

c

) kimsenin duasını boş çevirmez

40

el-Mukîtu (herkese hak ettiği karşılığı veren; rızıkları taksim eden, varlıklara günlük gıdalarını veren):

Kuran-ı Kerim’de Allah’ın (c

c

) el-Mukît güzel ismi genel bir anlama gelecek biçimde şöyle bir ayette de geçmektedir: “Kim iyi bir işe vesile olursa bu iyilikten onun da bir nasibi vardır

Kim bir kötülüğe aracı olursa bu kötülüğün vebalinden mutlaka ona da bir pay vardır

Allah her şeyin karşılığını vericidir (el-Mukît) (Nisâ suresi, ayet 85)

” Burada el-Mukît vesile veya aracı olduğumuz bütün iyiliklerin ve kötülüklerin sonucu elde ettiğimiz kazancın karşılığını veren olarak çok geniş bir anlama gelecek biçimde kullanılmıştır

Sözcüğün kökü “kût”tur (besin, gıda)

Bundan dolayı el-Mukît, rızıkları taksim eden, varlıklara günlük gıdalarını veren anlamıyla yaygın olarak tanınmıştır

Allah (c

c

) her kulun her türlü ihtiyacını bilen ve karşılayandır

Çaresiz bir bebeğin günlük gıdasını anne sütüne koymuş, böylelikle onu sağlıklı ve dengeli büyümesinde ilk altı ay için gerekli hiçbir gıda maddesinden yoksun bırakmamıştır

41

el-Hasîbu (kullarının hesabını bilen, gören):

Yaşamımızın sonunda ölüm olduğu gibi günümüzün sonunda da ölümü andıran bir uyku bulunmaktadır

Uyku sırasında bilincimiz etkisiz kalmakta, aciz bir biçimde kendimizden geçmekteyiz

Bir hırsız veya düşman bize bu sırada rahatlıkla zarar verebilir

Böyle birisi bu durumda bizi öldürmeye kalksa kılımız bile kıpırdamaz

Aslında ölüm ve uyku yaşamımızın her anına sinmiştir

Bilincimiz çoğu zaman böyle uykulu bir sersemlikle hareket etmektedir

Allah’a (c

c

) inandığımız halde hesabını veremeyeceğimiz sözler söylemekte ve işler yapmaktayız

Allah’ın (c

c

) el-Hasîbu güzel ismini unutmakta ve bizi bu dünya yaşamından ötürü hesaba çekecek olan yüce Allah’a (c

c

) çoğu zaman isyan etmekteyiz

Allah’ın (c

c

) el-Hasîbu güzel ismi insanı hesap gününe hazırlamada sorumluluk sahibi kılmaktadır

42

el-Celîlü (azamet, yücelik, ululuk, izzet sahibi olmak, heybetinden korku ve kaygı uyandırmak, emir ve yasaklar koymak, varlıklara özgü sıfatlardan uzak olmak):

Allah (c

c

) öyle yücedir ki tüm insanlar, hükümdarlar ve yasalar üstünde bir güce sahiptir

Emir ve yasak koyma yetkisi Allah’a (c

c

) aittir

Bu güzel isimde ifade edilen ululuk ve yücelik, Allah’ın (c

c

) emir ve yasak koyma yetkisiyle bütün varlıkların üzerinde bir konumda bulunmasıdır

Evrenin ve doğanın yasaları karşısında tüm varlıklar boyun eğmiş durumdadırlar

Allah (c

c

) koyduğu yasalarla evreni ve doğayı yönetmekte, her varlığa da doğaya ve evrene bağlı yönüyle hükmetmektedir

Allah (c

c

) ululuğun ve yüceliğin hakkı için ilahi kitaplarla ve peygamberlerle ilettiği emir ve yasaklara kullarının uymasını istemekte, ahirette bunlardan insanları sorumlu tutmaktadır

Dünya imtihanı gereği O’nun emir ve yasaklarına uymayanlar yaşamlarında hesaba çekilip cezalandırılmasa da öldükten sonra her insanı ebedi ödül ve ceza için büyük bir hesap günü beklemektedir

O’nun her emrinin ve yasağının altında sayısız hikmetler yattığı halde kula düşen görev, sadece O’nun emri ve yasağı olduğu için baş eğmektir

Emrin ve yasağın altındaki hikmete eremesek de Allah (c

c

) için gereğini yapmak gerekir

Çünkü melekler Allah’ın (c

c

) korkusundan titrerler

Allah’ın (c

c

) veli kulları da hep sonlarından endişe ederler

Allah’ın (c

c

) her emri ve yasağı O’nun ezeli bilgisi ile damgalı olduğu için değişmez ve mutlak doğrudur

43

el-Kerîmü (cömert olan):

Asıl cömertlik insanlara karşılık beklemeden, Allah (c

c

) rızası için bir şeyler ikram etmektir

Allah kullarına karşı sonsuz nimetlerle cömertlik yapmaktadır

Kuşkusuz her amelde nefsin de payı vardır

Cömertlikte de bu pay biraz bulunabilir

Ama niyeti halis tutmakla hedefe ulaşılabilir

Onun için bazı insanların desinler diye yaptığı ikramlar inşaallah bu cömertlik sınıfına girer

Gerçi ibadete zerre kadar riya girse onu bozar

Ama cömertlikte nefsin etkisini, dolayısı ile riyayı tamamıyla ortadan kaldırmak mümkün görünmemektedir

Onun için kendimizi cömertliğe teşvik ederken nefsin ve şeytanın vesvese vereceği bu damarı ortadan kaldırmak için cömertlikte her zaman belli bir derecede riyanın da bulunabileceğini ama Allah’a (c

c

) yapılacak istiğfarla bunun ortadan kalkacağını düşünmeliyiz

44

er-Rakîbu (gözetleyen):

Allah (c

c

) canlı ve cansız varlıkları yarattıktan sonra bir kenara çekilmemiştir

O her yarattığı varlığı kendisine özgü olan sonsuz güç ve kudretiyle gözetlemektedir

İnsanın sınırsız ihtiyaçları için çeşitli çare yollarını yaratan O’dur

Ta doğumundan itibaren insanı annesinden ve babasından daha sıkı bir biçimde gözetlemiştir

Bu nedenle anne ve babasını kendisine bakması için gerekli içgüdüsel donanımla O yaratmıştır

Yeryüzü canlı ve cansız varlıkları ile onun yaşamsal ihtiyaçları için gerekli bütün şeyleri karşılamakta yada bir hizmetçi gibi iş görmektedir

45

Mucîbu (duaları kabul eden):

Dua, Allah’a (c

c

) sunulan bir dilekçedir

Yöntemine ve kurallarına uygun olarak yapılırsa kabul edilir

Kul Allah’a (c

c

) dua yolu ile müracaat ettiğinde Allah (c

c

) onun duasını işitir ve ona karşılık verir

Sıkıntısını ve ihtiyaçlarını giderir

İnsanın Allah’a (c

c

) dua etmeden önce aczini, zayıflığını göstermesi gerekir, ki bu da en güzel biçimde namazda bulunmaktadır

Namazda rüku ve secde gibi rükünler, insanın Allah (c

c

) karşısında aczini ve zayıflığını gösteren en ideal hareketlerdir

Kulluk makamı en güzel biçimde namazda yaşanır

Evrenleri yoktan yaratan Allah’ın (c

c

) huzuruna çıkıp dua etmeden önce bir kulluk merasimi gereklidir

İşte namaz bize bu yolu hazırlamaktadır

46

el-Vâsi’u (Allah [c

c

] her yönüyle varlıkları kapsayıcıdır, O’nun dini ve nimetleri geniştir):

Allah (c

c

) bilgisi, gücü ve iradesiyle bütün varlıkları kuşatmıştır

Uçsuz bucaksız evren bütün yönleri ile Allah’ın (c

c

) bilgisi, gücü ve iradesi altındadır

El-Vâsi’ güzel ismi ile Allah’ın (c

c

) bilgisi, gücü ve iradesi ile bütün varlık âlemini kuşatması anlamı yanında bir de nimetlerinin genişliği üzerinde düşündürülmek istenmektedir

Allah (c

c

) sadece bir meyve çeşidi yaratıp kullarını onu yemeye zorlamamıştır

Herkesin damağının zevk alacağı sayısız meyve çeşidi dünya sofrasında önümüze sürülmüştür

Allah’ın (c

c

) kullarına verdiği genişlik nimeti aile kurumunda en güzel biçimde tecelli etmektedir: Verilen göz ve kalp nimetleri ile insanlar eşlerini beğenerek seçiyorlar, ayrıca geçimlerinde çok büyük bir sıkıntı yaşadıklarında din pek hoş karşılamasa da boşanma seçeneği bir nimet olarak onlara veriliyor

Anne ve babanın büyüyünceye kadar evlatlarının maddi ve manevi her türlü sıkıntısını omuzlarına almaları da evlatları lehine bu nimet genişliğinin bir başka boyutudur

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

47

el-Hakîmu (her işe önce Allah [c

c

] kaza ve kaderle hükmeder, Allah [c

c

] her işi bir hikmete göre yapar):

Kaza ve kader Allah’ın (c

c

) hakkıdır

Çünkü O kullarına dilediği gibi hükmetme hakkına sahiptir

İsterse herkese zulüm yapabilir

Kullarının buna hiçbir suretle itirazları olamaz

Nitekim insan et ihtiyacı için hayvanları kesmekte ve yemektedir

Aklı başında olan hiç kimse hayvanların yaşam haklarının olduğunu, bunun için canlı bir varlık olarak kesilmemeleri gerektiğini savunamaz

Çünkü insanın kısmi irade sahibi bir varlık olarak canlı varlıkların hayatı üzerinde hakkı bulunmaktadır

Bunun gibi Allah (c

c

) da mutlak irade sahibi yaratıcı olarak kulları üzerinde mutlak bir tasarruf ve hükmetme hakkına sahiptir

O’nun yaptığı şeyler üzerinde hiç kimsenin itirazda bulunmaya hakkı yoktur

Ama Allah (c

c

) böyle zorba biri gibi değil de kaza ve kadere en güzel ve insanın hoşuna giden, hayranlık duyduğu sıfat ve güzel isimlerle egemendir

Zira Allah (c

c

) ezeli ilmi (el-Alîm), pek çok hikmeti (el-Hakîm), mutlak adaleti (el-Adl), sınırsız merhameti (er-Rahmân) ile kaza ve kadere hükmeder

Her insanın kaderi Levh-i Mahfuz’da bir hüküm olarak yazılmıştır

Zamanı geldiğinde bunların meydana gelmesine kaza denir

İnsanın Allah’ın (c

c

) kaza ve kaderi üzerinde rıza göstermesi Allah’ı (c

c

) el-Alîm, el-Adl, er-Rahmân el-Hakîm güzel isimleri ile tazim etmesi (yüceltmesi) anlamına gelir

48

el-Vedûdu (Allah [c

c

] müminleri sever; Allah [c

c

] sevilecek asıl varlıktır):

Allah (c

c

) neslin devamını kadın ile erkek arasında koyduğu aşk ve sevgiye bağlamıştır

El-Vedûd güzel ismin en büyük ve dikkati çeken tecellisi burada görülür

Bu sayede eşler ailenin onca sıkıntısına göğüs gerer

Asıl sevilecek olan Allah’tır

Çünkü Allah da müminleri sever

O’nun dışındaki sevgiler mecazidir, gerçek değildir

Yok olucudur

49

el-Mecîdü (ihsanı, bereketi ve rahmeti ile şanı, şerefi pek yüce ve büyük olan):

“O arşın sahibidir, pek şereflidir (el-Mecîd) (Bürûc suresi, ayet 15)

”, “Bilakis o pek şerefli (mecîd) Kur’an’dır (Bürûc suresi, ayet 21)

” Bu her iki ayette de dikkati çeken şey el-Mecîd güzel ismin anlaşılması için Allah’ın (c

c

) Kuran-ı Kerim ile arşı söz konusu etmesidir

Kuran-ı Kerim Allah’ın (c

c

) sözüdür

Arş, mekandan münezzeh olan Allah’ın (c

c

) bulunduğu yerdir

Bunlar yüceliğini, büyüklüğünü, şerefini Allah’tan (c

c

) almaktadırlar

Şu ayet-i kerimede el-Mecîd güzel ismine farklı bir anlamla yaklaşılacak bir durum söz konusudur: “Ey ev halkı, Allah’ın rahmet ve bereketi üzerinizedir! Muhakkak O Hamîd’dir, Mecîd’dir (Hud suresi, ayet 73)

” Mecd kelimesi Arap dilinde “kemal vasıfların ve iyilik yapma fiillerinin bol olması” anlamına gelmektedir

Buna göre bu ayet-i kerimede el-Mecîd güzel ismi Allah’ın (c

c

) ihsanını, rahmet ve bereketini temsil etmektedir

Arş da Kuran-ı Kerim de şanını, şerefini, yüceliğini ve büyüklüğünü Allah’ın (c

c

) ihsanı, rahmet ve bereketinden almaktadır

Nitekim Allah (c

c

) Kuran-ı Kerim’de arşını el-Kerîm (Mü’minûn suresi, ayet 116) ve el-Azîm (Tövbe suresi, ayet 129) güzel isimleri ile de nitelemiştir

Bilindiği üzere Kuran’a da en yaygın sıfat olarak “kerim” uygun görülmüştür

Buna göre El-Mecîd güzel ismi adeta el-Kerîm (çok cömert) ile el-Azîm (yüce, ulu) güzel isimlerinin anlamlarını kendisinde toplamaktadır

50

el-Bâ’isu (ölüleri dirilten, peygamberleri gönderen):

Ölüm ile hayat görünüşte sona ermektedir

Ama ölen kişi için böyle bir son bulunmamaktadır

Ölünce de yaşamı kabir hayatında, berzah âleminde devam etmektedir

Kıyamet günü de Allah (c

c

) onun cesedini yeniden şekillendirip diriltecektir

Bundan dolayı peygamberimiz (s

a

s) şöyle buyurmuşlardır: “Kabir ya cennet bahçelerinden bir bahçe ya da cehennem çukurlarından bir çukurdur

” Aslında ölen kişi için yaşam adeta daha bir bilinçli hale gelmektedir

Bundan dolayı peygamberimiz (s

a

s) konuyla ilgili şöyle demiştir: “İnsanlar uykudadır

Ölünce uyanırlar

”
Ayrıca bu güzel isim peygamberleri gönderme anlamına da gelmektedir

51

eş-Şehîdü (kullarının her işine şahit olan, kendi varlığı ve birliği delillerine kullarının şahit olmasını sağlayan):

Allah (c

c

) insanın her yaptığı işe şahittir

O’nun şahitliğinden kimse kurtulamaz

Tek kişinin olduğu yerde ikincisi, iki kişinin olduğu yerde üçüncüsü O’dur

Ayrıca Allah (c

c

) kimsenin ahirette yapıp ettiklerine ve söylediği sözlere itiraz etmemesi için insana görevlendirdiği melekleri ve onların yazdıklarını da şahit tutar

Er-Rakîb güzel ismi ile eş-Şehîd güzel ismi anlam bakımından birbirlerine çok yakındır

Er-Rakîb güzel isminde dünya yaşamında kulu gözetleme, kontrol altına alma anlamı söz konusu iken eş-Şehîd güzel ismi ile ahirette kulun hesabı görülürken aleyhinde ve lehinde delil için tanık olma anlamı kendisini hissettirmektedir

52

el-Hakku (Allah gerçeği ortaya serer, yalanı, yanlışı geçersiz kılar):

Allah (c

c

) haktan yanadır

Her zaman haklı kazanır

Bazen haksız olan kazanıyor görünse de mutlaka sonuçta haklı olan galip gelir

Yalnız hakkın ahirete bırakıldığı durumlar da vardır

İlahi adalet hep haktan yana ilerler

Batılın bazen galip gelmesi bir imtihan sırrıdır

Allah’ın (c

c

) gerçek inanan kulları ile kalbinde kuşku bulunanları birbirinden ayırdığı bir süreçtir

Böyle bir durumda iken mümin haktan hiç kuşku duymaz, onun bir gün tecelli edeceğini bilir

Çünkü hak Allah’ın (c

c

) sözüdür, değişmez

53

el-Vekîlü (Allah [c

c

] zulme uğrayanların ve her işte kendisine güvenenlerin vekilidir, avukatıdır):

Dünyalık işlerimizi yaptırmak için bazen vekil ararız

Vekil bizim adımıza işlerimizi sağlıklı bir şekilde yürütür

Hele hukuk gibi ciddi bir alanda bir avukata danışmadan ve vekalet vermeden bir davaya girişmeyiz

Hastaneye giden kişi sağlığını doktora emanet eder

Devleti de seçimlerde bizi temsil eden vekillere emanet ederiz

Din işleri de dünya işlerini andırır

Her işte Allah’ı (c

c

) vekil olarak kabul etmek imanın, teslimiyetin ve kulluğun bir gereğidir

Allah’ı (c

c

) vekil olarak kabul etmek, O’na tevekkül etmektir

Tevekkül etmek ise, önce elimizden geleni yapıp sonra işin sonucunu Allah’a (c

c

) bırakıp güvenmektir

Müslüman’ın Allah’a (c

c

) güvenmek adına daima ağzında düşürmediği cümle şudur: Hasbünallahu ve ni’mel-Vekîl (Allah bize yeter, O ne güzel vekildir)

54

el-Kaviyyu (Allah [c

c

] sınırsız güç ve kudret sahibidir):

İnsanlar eski çağlarda olduğu gibi günümüzde putlara tapmıyorlar

Taştan, tahtadan yapılma putlarla Allah’a (c

c

) şirk (ortak) koşmuyorlar

Ama şirk yine de çağımızda devam etmektedir

İnsanlar günümüzde artık para, makam, şöhret, nüfuz sahibi olma gibi bazı varlık ve olguları Allah’a (c

c

) ortak koşuyorlar

Bunları en büyük güç ve kudret kaynağı olarak algılayıp Allah’a (c

c

) dayanıp güvenmemektedirler

Bunlar uğruna ibadetlerini ihmal etmekte ve haramlara bulaşmaktadırlar

Kuşkusuz bu varlık ve olgular da birer nimettir

Ama ne zaman ki bu nimetler yaşamda amaç haline gelirse o zaman Allah da (c

c

), O’nun dini de bir tarafa atılır

Ne mutlu o Müslüman’a ki bu nimetleri araç bilerek Rabb’ine bunlarla yaklaşmayı vesile olarak görmüştür

55

el-Metînü (Allah [c

c

] gücü azalmayandır):

Allah (c

c

) mutlak güç, kudret sahibidir

O’nun gücü ve kudreti ne azalır ne de çoğalır

Güçte, kudrette azalıp çoğalma bizler gibi fani varlıklar için söz konusudur

El-Kaviyy güzel isminde Allah’ın (c

c

) sınırsız bir güç ve kudrete sahip olduğu ifade edilirken el-Metîn güzel ismi ile O’nun güç ve kudretinin hiçbir şekilde azalmaması vurgulanmaktadır

Canlı varlıklar hayatlarının çeşitli dönemlerinde güç ve kudretlerinde değişme yaşarlar

Çaresiz ve güçsüz bir biçimde dünyaya gelen bir bebek, gençlik döneminde güç ve kudretinin zirvesine ulaşırken yaşlılık döneminde bu yönden gerilemeye başlar

Allah (c

c

) ezeli ve ebedi olan güç ve kudretiyle böyle evrelerden uzaktır

56

el-Veliyyü (Allah [c

c

] müminlerin dostudur, seçtiği kulları Kendi’sine dost edinir):

Allah’ı (c

c

) duyu organları ile algılayamıyoruz

Çünkü O yüce ve uludur

Ama O yarattığı varlıklardan, dolayısıyla insanlardan uzak değildir

Bazı zengin insanlar vardır

Varlıkları onları toplumdan ve insanlardan uzaklaştırır

Kendi bencil dünyalarında onları yalnız kılar

Allah (c

c

) böyle değildir

O sonsuz zenginliği, gücü ve kudretiyle insanlardan uzaklaşmıyor

Bazı insanları kendisine yakın kılıyor

57

el-Hamîdu (övgüye layık olan):

Hamd Allah’a (c

c

) teşekkür etmekten öte bir şeydir

Hamd nimete şükür yanında Allah’ı (c

c

) öven bir anlam taşımaktadır

Bu nedenle insanlara teşekkür edilir, ama hamd yalnız Allah’a (c

c

) yapılır

Çünkü gerçekte tek övgüye layık olan Allah’tır

İnsanlara karşılığında teşekkür ettiğimiz iyilikleri yaratan da Allah’tır

Öyle ki sebepler zincirine baktığımızda asıl iyiliği yapanın Allah (c

c

) olduğunu görürüz

O kişi sadece bir vesiledir

Bu nedenle kula teşekkür ettikten sonra bütün bu sebepler zincirini yoktan var eden Allah’a (c

c

) da hamd etmemiz gerekir

Örneğin elimize kadar ulaşan ekmek için bakkala, fırıncıya, uncuya, çiftçiye ve emeği geçen diğer insanlara bir bir teşekkür edebiliriz

Bunu hak etmişlerdir

Ama buğdayı ve toprağı yoktan var eden, tarlaya ekilen buğdaya suyla hayat veren, O’nu çoğaltan Rabb’imize şükretmenin yanında O’nu övme ihtiyacı da duyarız

Bu hamddir

Ayrıca ekmeğin elimize kadar ulaşmasında emeği geçen bakkal, fırıncı, uncu, çiftçi ve başka insanlar Allah (c

c

) tarafından yaratıldıkları gibi bu insanların her birisinin bu iş için harcadıkları güç ve kudret de Allah’a (c

c

) aittir

O’nun için kula teşekkürü hak eden her nimet Allah’a (c

c

) da hamdi gerektirir

58

el- Muhsî (Allah [c

c

] varlıkları ve onların sayılarını bilendir):

Bir insanın dünyadaki bütün kum tanelerinin sayısını bilmesine imkan var mıdır? Tüm insanlar biraraya gelip de işlerini güçlerini bırakıp bu işle ilgilenseler bile yine de bunun üstesinden gelemezler

Peki her bir kum tanesinin ağırlığı, hacmi, rengi, maddesel ve yapısal özellikleri hakkında rapor yazılabilir mi? Dünya yaratılalı beri yaşayan tüm insanlar bu işe ömürlerini vermiş olsalardı bile bunu başarmalarına olanak yoktur

İşte insan hatta tüm insanlar için olanaksız olan bu işler el-Muhsî olan Allah (c

c

) için son derece kolaydır

O her şeyin sayısını bildiği gibi her varlığı tüm özellikleri ile de tanır

Her şey O’nun bilgisi dahilindedir

59

el-Mübdi’ü (Allah [c

c

] ilk kez, örneksiz yaratandır):
60

el-Mü’îdü (Allah [c

c

] öldükten sonra hesap için ikinci kez yaratandır):

“Varlıkları ilkin yoktan yaratan, ölümden sonra da dirilten O’dur

Gökte ve yerde en yüce sıfatlar O’nundur

Gerçekten O Azîz ve Hakîm’dir (Rum suresi, ayet 27)

” Allah (c

c

) bütün varlıkları örneksiz yaratmıştır

Halbuki bir ressam ancak varlıkları taklit yolu ile sanatını gerçekleştirir

Yoktan bir şey yaratamaz

Modern resimde bile bu çeşit bir taklit yine söz konusudur

Başka varlıklara ait öğeler değişik bir kompozisyonda bir araya toplanmıştır

Allah (c

c

) ise yaratırken bir modele ihtiyaç duymamıştır

Mutlak iradesiyle kendisi yoktan tasarlayıp yaratmıştır

Yaratırken modern ressamlar gibi hareket etmemiş, başka varlıkların parçalarına da bir gereksinim duymamıştır

Allah (c

c

) hiçbir şeyi de boşuna yaratmamış, varlıkta kendi sıfatlarını ve güzel isimlerini işlemiştir

Allah (c

c

) yoktan inşa ettiği varlıkların vücutlarını ölümle yok etmektedir

Bitkiler çürüyüp toprağa karışmakta, hayvan ve insan cesetleri de ölümle bozulup dağılmaya yüz tutmaktadırlar

Allah ölen canlıları tekrar diriltecektir

Kıyamette insanları diriltip hesaba çekecek, cezalandıracak ve ödüllendirecektir

61

el-Muhyî (ölüleri dirilten):

El-Muhyî güzel ismi Kuran-ı Kerim’de sadece aşağıdaki iki ayrı ayette olmak üzere “muhyi’l-mevtâ (ölüleri dirilten)” biçiminde geçmektedir

“İşte bir bak, Allah’ın rahmetinin eserlerine! Ölmüş toprağa nasıl da hayat veriyor? İşte Allah, muhakkak ölüleri de böyle diriltecek

Çünkü O her şeye kadirdir (Rûm suresi, ayet 50)

”, “O’nun ayetlerinden birisi de şudur: Sen yeri kupkuru görürsün

Fakat biz üzerine su indirince yer harekete geçip kabarır

İşte bu yere kim hayat veriyorsa ölüleri de O diriltecektir

Çünkü O her şeye kadirdir (Fussılet suresi, ayet 39)

”
Bitkiler âlemindeki her yıl baharda gözlenen diriliş olayı Allah’ın (c

c

) her şeye gücünün yettiğine ve ölüleri de böyle dirilteceğine işaret etmektedir

El-Muhyi yukarıdaki ayetlerden de anlaşılacağı üzere Allah’ın (c

c

) ölülere can vermesi anlamına gelir

İnsanı ilk defa yaratıp can veren Allah (c

c

), elbette öldükten sonra tekrar yaratıp can verecektir

Çünkü bunun doğada görülen örnekleri vardır

Örneğin vücudumuzda saniyede milyonlarca hücre ölmekte, milyonlarcası da yeniden doğmaktadır

62

el-Mümîtü (hayatı alan, öldüren):

Dünyadaki bütün canlılar, belirli bir ömre sahiptir

Mikroptan file, ottan elma ağacına kadar her canlı varlık, ömrünü tamamlayınca mutlaka ölmektedir

Oysa insanın içerisinde bir ebediyet özlemi bulunmaktadır

Bu nedenle ölüm insanda büyük bir kaygıya neden olmaktadır

Ölüm düşüncesini hiçbir insan kolay kolay kabullenememektedir

Bunun bir nedeni de insanın ebedi yaşam için yaratılmış olmasıdır

Gerçekten ölüm olayı ile insan yaşamı görünüşte ortadan kalkıyorsa da aslında başka bir boyutta bu yaşam sürmektedir

Kabir ve berzah âlemi, kıyamette diriliş yeri, mahşer, cennet ve cehennem bu ebedi yaşamın devam eden yada edecek olan geçici yada daimi mekanları olmaktadır

63

el-Hayyu (Allah [c

c

] diridir):

Allah’ın (c

c

) varlığının delillerinden biri de yeryüzünde yaşamın olmasıdır

El- Hayy Allah’ın (c

c

) canlı olması anlamına gelmektedir

Canlı varlıklar yadsınmaz bir biçimde Allah’ın (c

c

) da canlı oluşuna işaret etmektedir

Bilindiği üzere dünyada canlı varlıklar üç guruba ayrılır: Bitkiler, hayvanlar ve insanlar

Bunlar içerisinde sadece insanlar yüce yaratıcıyı bilinçli bir biçimde düşünebilmektedir

Bir başka boyutta yaşayan cinler de bizler gibi ebedi ahiret yurdunda ceza ve ödül için sınava tabi tutulmaktadır

64

el-Kayyûmu (Allah [c

c

] varlığının devamı için kimseye muhtaç değildir, her varlık varlığının devamı için her an Allah’a [c

c

] muhtaçtır):

Kuran-ı Kerim’de Allah’ın (c

c

) bu güzel ismi, el-Hayy güzel ismi ile birlikte geçer

Örneğin şu ayette olduğu gibi: “Allah O’ndan başka ilah yoktur

Diridir (Hayy), Kayyûm’dur (Bakara suresi, ayet 255)

” Allah’ın (c

c

) el-Kayyûm güzel isminin el- Hayy güzel ismi ile birlikte zikredilmesinin altında bir hikmet ve sır bulunmaktadır

El-Hayy Allah’ın (c

c

) canlı varlıklar üzerindeki hakimiyetini temsil etmektedir

Bu hakimiyetin en zirve noktasını teşkil etmektedir

Her canlı varlığın perçemi Allah’ın (c

c

) elindedir

Allah (c

c

) diri oluşu ile canlı varlıklar üzerinde her an tecelli etmektedir

İnsan canı çıkınca ölmekte, bedeni toprak olmaktadır

Demek ki el-Hayy güzel ismi ile Allah (c

c

) her canlı varlık üzerinde en birinci hakka sahip olduğu gibi canlı varlıklar da Allah’a (c

c

) karşı bu güzel isminin üzerindeki tecellisi ile hakkı ödenmesinin olanağı olmayan büyük bir borç altına girmişlerdir

Allah (c

c

) eceli gelenden bu güzel isminin tecellisini çekmekte ve böylece ölüm hemen gerçekleşmektedir

İşte el-Kayyûm da cansız varlıklar için böyle hayati bir anlama sahiptir

Allah (c

c

) el-Kayyûm güzel ismi ile bütün evreni, maddeyi ayakta tutmaktadır

Bu ismin tecellisi bir an bile evren ve madde üzerinde çekilse her şey o anda yokluğa karışırdı

Yıldızlar ve gezegenler birbiriyle çarpışır, madde elementlerine ayrılırdı

Onun için el-Kayyûm güzel ismi cansız varlıklar üzerinde sürekli tecelli etmektedir

Bir an bile kesintisi söz konusu değildir

Kıyamet bu güzel ismin evren ve madde üzerinden çekilmesi ile kopacaktır

65

el-Vâcidu (istediğini bulan, meydana getiren):

İnsan çeşitli hayaller kurar

İnsanın gerçekleştirmek istediği düşlemleri vardır

Kimse hayat karşısında umutsuz olmaz

Her insan bir şeylerin peşindedir

Bunları arzulamakla kalmaz, bizzat çalışma ile bunların gerçeğe dönüşmesi için de elinden geleni yapar

Ama her insan ideallerine ulaşamaz

Gerçeklerle hayaller çoğu kez birbiriyle çatışırlar

Umutlarımız bazen yıkılır

Allah (c

c

) ise istediğini bulan, meydana getirendir

Neyi isterse o gerçekleşir

Bunun için “Ol!” demesi yeterlidir

Bu sırada Kendi’sinden bir şey eksilmez, Kendi’si yorgunluk da duymaz

Allah’ın (c

c

) isteği önünde başka bir istek bulunamaz

Allah (c

c

) dilediği şeyi yaratandır

66

el-Mâcidu (Allah [c

c

] şanına, şerefine, yüceliğine ve büyüklüğüne uygun olarak ihsan, rahmet ve bereket sahibidir; Allah [c

c

] ihsanı, rahmet ve bereketiyle dilediği kişinin şanını, şerefini, kadrini yükseltir):

El-Mâcid, daha önce gördüğümüz el-Mecîd güzel ismi ile aynı kökten gelmektedir

El-Mecîd, Allah’ın (c

c

) ihsanını, rahmetini ve bereketini şanına, şerefine, yüceliğine ve büyüklüğüne uygun olarak öven bir anlama sahipti

El-Mâcid güzel ismi ise ism-i fail biçiminde olduğu için el-Mecîd güzel ismi ile belirtilen niteliğe sahip olan anlamına gelmektedir

Tabii el-Mâcid, dolaylı olarak Allah’ın (c

c

) ihsanı, rahmet ve bereketiyle dilediği kişinin şanını, şerefini, kadrini yükseltmesi anlamını da düşündürmektedir

“Onlar (Münafıklar), müminleri bırakarak kafirleri dost ediniyorlar

İzzeti ve desteği onların yanında arıyorlar

Muhakkak ki bütün izzet ve destek Allah’ındır (Nisa suresi, ayet 139)

” “Halbuki izzet, Allah’ın, peygamberinin ve müminlerindir

Fakat münafıklar bilmezler (Münâfikûn suresi, ayet 8)

” Bu ayetlerde dikkati çeken nokta, münafıkların ihsan, rahmet ve bereketin; izzet, şeref ve itibarın kaynağını algılayamamış olmaları, başka yerlerde aramalarıdır

Bu belki de münafıklığın en önemli belirtisidir

Aslında münafıklık kalbi bir hastalıktır

Her Müslüman’ın şu veya bu oranda tutulacağı manevi bir rahatsızlık halidir

Kimse münafıklığın nefsinden uzak olduğunu sanmasın

Nefis kafir ve münafıklara ait bütün vasıfları taşır

Onun için her Müslüman’ın uyanık olması ve her zaman tövbe ile amellerini gözden geçirmesi gerekir

67

el-Vâhidu (Allah [c

c

] sıfatlarında ve güzel isimlerinde birdir, O’nun sıfatlarında ve güzel isimlerinde bir ortağı yoktur):

El-Vâhid ile kastedilen anlam, Allah’ın (c

c

) sayı olarak bir olması değildir

El- Vâhid, Allah (c

c

) bölünemeyen ve parçalanamayan birdir, anlamına gelir

Yani sıfatlarında ve güzel isimlerinde bir ortağı yoktur

İlahlık O’na mahsustur

O’nun dışında hiçbir varlık ilahlık mertebesine ulaşamaz

Allah (c

c

) el Vâhid oluşunu her varlık üzerinde kalıcı ayetlerle işlemiştir

Bütün canlı ve cansız varlıklar O’nun bu el-Vâhid mührünü taşırlar

Örneğin dünyadaki bütün ağaç yaprakları birbirine benzer

Demek ki bunları yaratan aynı ilahtır

Tüm insanların bedenleri de aynı organlardan meydana gelir

Bu da insanları yaratanın tek ilah olduğunu gösterir

Eğer birden fazla ilah olsaydı evrenin ve dünyanın kanunlarında bir uyum ve bütünlük olmazdı

Bu ilahlar birbirleri ile rekabete girer, bu da varlık dünyasında bir kargaşaya neden olurdu

68

el-Ahad (Allah [c

c

] zatında eşsiz ve benzersizdir):

El-Ahad ile kastedilen anlam, Allah’ın (c

c

) sayı olarak bir olması değildir

Sayı olarak bir anlamını karşılayan Allah’ın (c

c

) güzel ismi el-Vitr’dir

El- Ahad, Allah (c

c

) eşi ve benzeri olmayan birdir, anlamına gelir

Yani yaratılmış hiçbir varlık Allah’a (c

c

) benzemez

Allah (c

c

) el-Ahad oluşunu her varlık üzerinde kalıcı ayetlerle işlemiştir

Bütün canlı ve cansız varlıklar O’nun bu el-Ahad mührünü taşırlar

Örneğin dünyadaki bütün ağaç yaprakları birbirine benzer, ama aynı değildir

Her yaprak diğer yapraktan kendisini farklı kılan özelliklere sahiptir

Demek ki bunları yaratan ilah hiçbir şeye benzemez

Tüm insanların bedenleri de aynı organlardan meydana gelir, ama aynı yüze sahip iki insanı göstermek olanaksızdır

İkizlerde bile benzerlik noktaları kadar farklılıklar söz konusudur

Bu da insanları yaratan tek ilahın eşsiz ve benzersiz olduğunu gösteren başka bir ayettir

69

es-Samedu (hiçbir ihtiyacı olmayan, kimseye muhtaç olmayan; izni olmadan hiçbir işin hükme bağlanmadığı ve ihtiyaçlar konusunda kendisine başvurulan lider):

Allah (c

c

) doğurmamıştır

Doğrulmamıştır

Bütün varlık âlemi O’nun “Ol!” emriyle yoktan yaratılmıştır

Nedenler zinciri ile varlıklar birbirlerine muhtaçtırlar

Canlı varlıklar yaşamak için birbirlerini yemek zorundadırlar

Biri diğerinin besin kaynağını oluşturur

Ayrıca her canlı varlık ölümlü olmasına karşın nesiller yolu ile varlığını devam ettirir

Ama Allah (c

c

) varlık dünyasına bağlı değildir

O’nun yemeye, içmeye, çoğalmaya ihtiyacı yoktur

O ezeli ve ebedidir

Zamanla kayıtlı değildir

Varlık dünyasının kanunları O’nu bağlamaz

Bundan dolayı O’nun varlığı ve varlığının devamı yaratılmış şeylere bağlı değildir

O hiçbir şeye muhtaç değildir

70

el-Kâdiru (her şeyi yapabilen, edebilen):
71

el-Muktediru (her şeye gücü, kudreti yeten):

Her varlık gücünü, kudretini Allah’tan (c

c

) alır

Aslında güç, kudret Allah’a (c

c

) mahsustur

İnsanın zere kadar gücü, kudreti yoktur

Güç, kudret imtihan için Allah (c

c

) tarafından insana eğreti olarak verilmektedir

İnsanın gücü, kudreti kendinden bilmesi, Allah’a (c

c

) şirk koşmaktır

İnsanın eylemlerini de yaratan Allah’tır

Ama insan bunlardan sorumludur

Çünkü iradesiyle tercih etme hakkına sahiptir

İnsanın bir işte muktedir veya başarılı olması da şükür konusunda bir imtihandır

Yine insanın bir işte aciz kalması, zayıf ve başarısız olması da sabır konusunda bir imtihandır

Allah (c

c

) her şeyi “Ol!” emri ile yoktan yaratmıştır

Bu sırada Kendi’sinden bir şey eksilmediği gibi, Kendi’si herhangi bir yorgunluk da duymamıştır

Allah (c

c

) sadece şu yıldızlarının çoğunun ışığı henüz bize ulaşmamış evrenin değil mahiyetlerini bilemeyeceğimiz sınırsız evrenlerin de yaratıcısıdır

O’nun gücüne, kudretine bir sınır koyamayacağımız gibi yaratmasını da sınırlandırmamız büyük bir küstahlıktır

Nice güç, kudret sahibi insan bazen muktedir olamaz

Her işin altından kalkamaz

Egemenliği altındaki olaylara, kişilere, varlıklara güç, kudret yetiremez

Bazı işlerin halledilmesinde acze düşer

Oysa Allah (c

c

) hem sınırsız güç, kudret sahibidir (el-Kaviyy), hem her şeyi yapabilendir, edebilendir (el-Kâdir), hem de buna gücü, kudreti yetendir (el-Muktedir)

Ayrıca gücü, kudreti azalmayandır da (el-Metîn)

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

72

el-Mukaddimu (çeşitli konularda hikmeti gereği dilediğini öne geçiren):
73

el-Muahhiru (çeşitli konularda hikmeti gereği dilediğini geriye bırakan):

Bu dünya ceza ve ödül yurdu değildir

Bir imtihan yeridir

Her şey Allah’ın (c

c

) ezeli bilgisi, pek çok hikmeti, sonsuz merhameti ve mutlak adaleti ile belirlenmiştir

Örneğin bir insanın özürlü olarak dünyaya gelmesi, yoksul bir ailenin ferdi olması, şu veya bu cinsiyette bulunması, mensup olduğu ırkı, ulusu hep ilahi kaderle tespit edilmiştir

Kişiye düşen, kaderine rıza gösterip teslim olması, bunun altında yatan hikmeti ve hayrı düşünmesidir

Allah’a (c

c

) bunun için şükürde bulunmasıdır

Kadere rıza göstermemek ve kaderi eleştirmek Allah’a (c

c

) isyan etmektir

Kısacası Allah’ın (c

c

) insanları bazı konularda ileri kılması, bazı konularda geri bırakması hikmeti bu dünyada anlaşılamayacak önemli bir kader sırrıdır

İnsana düşen görev, bu konudaki nimetlere şükretmek, sıkıntılara sabretmektir

Takvada öne geçmeye çalışmaktır

74

el-Evvelü (Öncesi olmayan ilk):
75

el-Âhiru (Sonrası olmayan son):

Aslında Allah’ın (c

c

) el-Evvel ve el-Âhir oluşu, biz zamanla kayıtlı insanlara göredir

Allah (c

c

) zaman kavramıyla kayıtlı olmadığına göre O her zaman vardır

O’na bir başlangıç ve son düşünülemez

Zaman da evren gibi yaratılmıştır

İnsanın belli bir zamanda doğması, büyümesi, olgunlaşması, ölmesi zaman kavramını bir doğa olgusu haline getirmiştir

Ama Allah (c

c

) doğmamıştır, değişmemiştir ve ölmeyecek diridir

O’nun katında geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman birdir

Zaman kavramı ezeli değildir

Evrenle birlikte yaratılmıştır

Ayrıca zaman kavramı ebedi de değildir

Kıyametin kopması ile son bulacaktır

Ahiret için daimi bir mekanla (cennet ve cehennem) ebediyet yaratılmıştır

76

ez-Zâhiru (Allah [c

c

] evrendeki ayetleri ile sıfat ve güzel isimlerini ortaya sermiştir, Kendi’sini belli etmiştir):

Görünüşte Allah (c

c

) Kendi’sini duyu organlarından gizlemiştir

Ama her şey O’nun sıfatlarını ve güzel isimlerini işlemektedir

Bu nedenle varlık âlemi O’nu adeta görünür kılmıştır

Allah (c

c

) varlık âleminden yüce, aşkın (el-Aliyy, el-Müteâlî) olduğu için duyu organlarıyla algılanmamaktadır

O’nu ancak kalpler hissedebilir

77

el-Bâtınu (Allah [c

c

] zatını duyu organlarının algılamasından gizlemiştir, Allah’a [c

c

] gönül yolu ile yaklaşılabilinir):

Allah (c

c

) gerçektir (el-Hakk, ez-Zâhir)

O’nun gerçekliği doğrudan beş duyu organıyla kavranamaz

O duyu organlarından gizlenmiştir

Çünkü O yücedir, aşkındır (el-Aliyy, el-Müteâlî)

Kendi varlığını, birliğini, sıfatlarını ve güzel isimlerini varlık âlemiyle bizlere tanıtma yolunu seçmiştir

78

el-Vâlî (yöneticilerin yöneticisi, mülkünde istediği gibi tasarruf eden):

Allah (c

c

) bütün evreni, doğayı koyduğu yasalarla yönetir

Bu yasalarda istediği şekilde tasarruf etme hakkına sahipken genellikle bunlarda kıl kadar bir sapma bile olmaz

Bunun gibi Allah’ın toplumları yönettiği toplumsal yasaları da bulunmaktadır

79

el-Müteâlî (aşkın, bütün yaratılmışlardan farklı olan):

Allah (c

c

) dünyadaki hiçbir varlığa benzemez

Allah’ı (c

c

) hakkıyla bilmemize de imkan yoktur

Allah’ın (c

c

) her ne kadar pek çok sıfatı ve güzel ismi varlık âleminde tecelli etse de O bunların dışındadır ve bunlardan aşkındır

Yücedir

O’nu en iyi ancak Kendi zatı bilir

80

el-Berru (iyilik eden, iyiliği çok olan):

Kuşkusuz insan da iyilik yapar

Ama insanı iyiliğe teşvik eden şey çoğu kez çıkarlarıdır

Bu anlamda kişinin kendisinin ve çoluk çocuğunun nafakası için çalışması da bir iyiliktir

İnsanlarla ilişkilerimizi düzeltmek, toplumdaki saygı ve sevgiyi ayakta tutmak ve yeşertmek için selam vermek de bir iyiliktir

Kişi bu iyiliklerinin karşılığını mutlaka dünyada iken görür

İbadetlerini eksiksiz bir biçimde yaptıktan sonra bunlar da birer ibadet hükmü kazanabilir

Allah karşılıksız iyilik yapar

İbadetlerle görünüşte bir karşılık beklense de aslında ibadetler de başlı başına bir iyiliktir

Kulun yararınadır

Allah’ın ibadete ihtiyacı yoktur

81

et-Tevvâbu (kula günahlardan tövbe etme nimeti veren, kulun tövbesini kabul eden):

Tövbe, imandan sonra bir insana ihsan edilen en büyük nimettir

Tövbe kelime anlamıyla “dönüş” demektir

Terim anlamı, kulun günahlarına pişman olup onları terk etmesi ve Allah’ın (c

c

) emir ve yasaklarına yönelmesidir

Tövbe, Allah (c

c

) ile kişi arasında yapılan içten bir antlaşmadır

Dolayısıyla tövbe eden birisi değişimi içten bir duyguyla onaylamaktadır

82

el-Muntekimu (suçluları cezalandıran, mazlumun hakkını alan):

Allah (c

c

) suçluları mutlak adaletiyle cezalandırır

Aslında bu dünya, bir ceza ve ödül yurdu değildir; hikmet ve sınav yeridir

Gerçek anlamda ödül ve ceza ancak ahirette hesapların görülmesinden sonra tecelli edecektir

Bu açıdan bu dünyada başa gelen bela ve musibetleri sadece Allah (c

c

) tarafından kula taktir edilen ceza olarak düşünmek doğru değildir

Çünkü bu tür sıkıntıların altındaki hikmeti ve imtihan sırrını kimse bilemez

Allah (c

c

) kulun ahiretteki derecesini yükseltmek için de bela ve musibet verebilir

Ama tövbe etmeye vesile olması dolayısı ile başa gelen bela ve musibetlerin günahlarımız yüzünden olduğunu düşünmenin kişi için büyük bir yararı vardır

Yalnız bu değerlendirmeyi sadece kendi nefsimiz için yapmalıyız, başkaları için düşünmek bir terbiyesizlik ve haddini bilmezliktir

Her ne kadar bu dünya bir ceza ve ödül yeri olmasa da Allah (c

c

) bazı günahların cezasını bu dünyada da vermektedir

Kuran-ı Kerim’in çeşitli ayetlerinde başımıza gelen bela ve musibetlerin günahlarımız yüzünden olduğu belirtilir

Ayrıca Kuran-ı Kerim’de bazı kavimlerin toplu olarak imha edilmesinde onların çeşitli günahları korkusuzca işlemeleri; peygamberlere uymamaları ve karşı gelmeleri gerekçe olarak gösterilir

Her ne kadar bu toplu imha ile ilgili ilahi yasa (sünnetullah), peygamberimizin (s

a

s) ümmeti için kaldırılmışsa da insanların toplu olarak zarar gördüğü âfetlerde de her insanın çıkarması ve alması gereken ibret dersleri vardır

83

el-Afüvvu(günahları affeden, silen):

Günahları bağışlama anlamına gelen Allah’ın (c

c

) başka güzel isimleri de bulunmaktadır

Bunlardan bazılarını daha önce gördük: el-Gafûr, el-Gaffâr

Her iki güzel isim de Arapça’da aynı kökten, “örtmek” anlamına gelen bir fiilden türemişlerdir

Allah (c

c

) bu güzel isimlerinde “günahları örten” anlamına gelen bir tecelliyle kullarına yönelmektedir

El-Afüvvu güzel isminde ise “günahları silen” anlamı bulunmaktadır

Dolayısıyla el-Afüvvu güzel ismi, diğerlerine göre, daha geniş bir anlama gelmekte, günahlar karşısında daha köklü bir temizlemeyi karşılamaktadır

Tabii el-Gafûr, el-Gaffâr güzel isimlerinde de bir “günahları bağışlama” anlamı bulunmaktadır

“Günahları örtmek” demekle onları gözlerden saklayıp bağışlamamak anlaşılmamalıdır

Bu güzel isimlerle vurgulanan anlam günahların bağışlandığı ama hesap defterinde, mahşer gününde kulun hafızasında vs

sabit kaldığıdır

El-Afüvvu güzel isminde bu bağışlanma, daha genel bir anlama sahiptir; günahların Kiramen Katibin Melekleri’nin hafıza ve defterlerinden, Levh-i Mahfuz’dan, kısacası ona tanıklık eden Allah (c

c

) dışındaki herkesin bilgisinden, hatta o kulun bilincinden de silinmesi demektir

84

er-Raûfu(pek şefkatli):

“Allah sizin imanınızı zayi edecek değildir

Kuşkusuz Allah Raûf’tur, Rahîm’dir (Bakara suresi, ayet 143)

”

Kuran-ı Kerim’de er-Raûf güzel ismi yukarıdaki ayette olduğu gibi genellikle er-Rahîm (esirgeyen) güzel ismi ile birlikte geçer

Her iki güzel isim arasında bir anlam yakınlığı bulunmakla birlikte tabii ki bir anlam ayırtısı da söz konusudur

Er-Rahîm güzel ismi ile er-Raûf güzel ismi arasındaki anlam ayırtısını şu örneklerde rahat bir şekilde görebiliriz: Allah (c

c

) cehennem azabından kurtulmamız için nefse çok ağır gelen oruç ibadetini farz kılmıştır

Görünüşte oruç yeme, içme, cinsel birleşme gibi doğal ihtiyaçları belli bir zaman aralığında yasaklamakla nefse bir sıkıntıdır

Ama ahirette mümin için cehennemden kurtulmada bir rahmet kapısı olacaktır

Bu yönüyle bu ibadetin temelinde Allah’ın er-Rahîm (esirgeyen) güzel isminin gizli olduğunu görürüz

Bunun yanında tuttuğumuz oruçta bazı kolaylıklar da yaşarız

Bu kişiden kişiye farklılık gösterir: Sağlığımız uygundur; hava, sıcaklık-soğukluk durumu bize zarar vermeyecek özelliktedir; rahat bir işimiz vardır… Daha bunlar gibi pek çok etkenle bize şefkat edildiği, yaratıcımızın bizi orucun sıkıntılarından koruduğu özel ihsanlar, kolaylıklar göze çarpar

İşte bu noktaların her birisinde Allah’ın (c

c

) er-Raûf (pek şefkatli) güzel ismi tecelli etmektedir

85

a

Mâlik-ül Mülki b

Zü’l- Celâli ve’l- İkrâmi c

el- Muksitu:

Hadis kitaplarındaki riyavet farklılığından dolayı meydana gelen artma ve eksilmeye karşın ilgili hadiste ısrarla belirtilen 99 sayısını korumak ve bu yüzden güzel isimlerden hiçbirisini yitirmemek düşüncesiyle burada üç güzel isim toplanmıştır

Bu üç güzel isim incelendiğinde birbiriyle olan anlam yakınlıkları, anlam bakımından birbirlerini bütünlemeleri hemen dikkati çeker

Şöyle ki: Allah (c

c

) mülkün gerçek sahibi olan yüce hükümdardır: Mâlik-ül Mülki

Mülkünde bir hükümdar gibi istediğini cezalandırmakta ve ödüllendirmekte, istediğine ululuğunu ve cömertliğini göstermekte özgürdür

Bundan dolayı kimse O’nu yargılayamaz: Zü’l-Celâli ve’l- İkrâmi

Tabii tüm bunları bir dengeyle, ölçüyle, mutlak adaletiyle yapar

Çünkü herkes onun kuludur

Kulları arasında ancak emir ve yasaklarına uyanlardan razıdır

Uymayanlara bu dünyada mühlet verir, ahirette onları cezalandırır

Uyanları bu dünyada bazı sıkıntılarla imtihan etse de ahirette ödüllendirecektir

Mutlak adaleti, gereği şekilde ancak ahirette anlaşılacaktır: el-Muksitu

86

el-Câmi’u (dağınık şeyleri biraraya toplayan; parçaları, gönülleri birleştiren):

Allahın dağılan her şeyi birleştirmeye gücü yeter

Bu ona çok kolaydır

Zira bir şey irade ettiği zaman ‘ol!’ demesi yeterlidir

Bu ilk yaratmada böyle olduğu gibi dağılan şeyleri bir araya getirmede de böyledir

87

el-Ganiyyu (Allah [c

c

] kimseye muhtaç olamayan zengindir):

Allah (c

c

) evreni, içerisindekileri yoktan yaratmıştır

Bunları yaratırken de Kendi’sinden bir şey eksilmemiştir

O’nun yaratması sadece “Ol!” emriyledir

Tüm zenginlikleri bu şekilde O yarattığı gibi daha nicelerini de yaratmaya güç ve kudret sahibidir

Bundan dolayı O mutlak zengindir

88

el-Muğnî (Allah [c

c

] dilediğini zengin eder):

Zenginlik, yoksulluk gibi bir imtihan konusudur

Aslında bu dünya bir ceza ve ödül yurdu değildir

Zenginlik de yoksulluk da bir hikmete göre taktir edilmiştir

Bu bakımdan zengin olan kimselerin varlıkları ile Allah (c

c

) tarafından ödüllendirilmediğini, ebedi ahiret yurdu için imtihan edildiklerini düşünmeleri gerekir

Tabii aynı şeyi yoksulluk için de düşünmeli, kişinin yoksullukla Allah (c

c

) tarafından cezalandırıldığını varsaymaktan ziyade imtihan edildiğini düşünmek daha doğrudur

İnsan kendisi için zenginliğin mi yoksa yoksulluğun mu daha hayırlı olduğunu bilemez

Allah (c

c

) kulları için en hayırlı olanı ezelde tespit etmiş, bu konudaki kısmetimizi kaderimizle belirlemiştir

İnsanın kendisiyle barışık olması, öncelikle toplumsal konumunu, ekonomik durumunu kabullenip haline şükretmesiyle olur

Tabii Allah’ın (c

c

) fazlını ve rahmetini aramak, meşru yollarla varlıklı olmaya çalışmak da yanlış şeyler değildir

İnsan dünya ve ahiret dengesini kurduktan sonra zenginlik de güzel bir şeydir

89

el-Mu’tî (Allah [c

c

] hikmeti gereği dilediğine ihsanda bulunur):
90

el-Mâni’u (Allah [c

c

] hikmeti gereği hayrı, şerri engeller):

Bütün hayırların, ihsanların kaynağı Allah’tır

Bazen insan bu büyük gerçeği unutur, vesilelere takılıp kalır

Bütün gönlüyle onlara teşekkür eder, yaratıcısına şükretmek, şükür secdesi yapmak hatırına gelmez

El-Mu’tî güzel ismi ile kula düşen görev şudur: Bu dünya bir ödül ve ceza yurdu olmadığı için bütün hayırların, ihsanların bir imtihan konusu olduğunu da unutmamak gerekir

Bir devasız hastalık ölüm döşeğindeki insan için bütün günahlarına kefaret olarak ihsan edilmiş büyük bir nimet olabilir

Bir zenginlik de kulun azgınlaşıp ebedi cehennemlik olmasına neden olabilir

Allah’ın (c

c

) hayrının, ihsanının nerede gizli olduğunu bilmemize imkan yoktur

Onun için Allah’tan (c

c

) gelen her şeye temkinli yaklaşıp duygularımızla, nefsimizle hareket etmemeliyiz

Onlardaki hikmeti düşünmeliyiz

Güzel şeyleri şükürle, şerleri sabırla karşılamalıyız

Kader karşısında imtihanda olan bir kul olduğumuzu hiçbir zaman hatırdan çıkarmamamız gerekir

el-Mâni’ güzel isminin pek çok tecellisini hayatımızda, çevremizde gözlemleyebiliriz

Örneğin insanın vücudunda bulunan akyuvarlar mikroplara karşı korurlar

Mikropla Allah (c

c

) ed-Dârr (şer, zarar Allah’tan [c

c

] gelir) güzel ismini tecelli ettirirken akyuvarlarla el-Mâni’ güzel ismini kalkan gibi onun önüne koymaktadır

91

ed-Dârru (Şer, zarar hikmeti gereği Allah’tan [c

c

] gelir):
92

en-Nâfi’u (hayır, iyilik hikmeti gereği Allah’tan [c

c

] gelir):

Kadere iman bilindiği üzere imanın altı rüknünden birisidir

Kader içerisinde en önemli konu ise hayır ve şerrin Allah’tan (c

c

) geldiği hususudur

İnsanlar hayır ve şerrin Allah’tan (c

c

) geldiğini unutup sebeplere bakarlar

Şer karşısında öfkelenip deliye dönerler, dinden imandan çıkıp katil bile olurlar; hayırda da Allah’a (c

c

) şükretmeyi unutup vesilelere takılıp kalırlar

Allah (c

c

) kullarına karşı her zaman lütufkardır

Onları kaldıramayacakları yüklerle imtihan etmez

“Şu kesindir ki, Allah kullarına zerre kadar bile zulmetmez (Nisa suresi, ayet 40)

” Allah’ın (c

c

) ed-Dârr güzel ismi insanın zararına değil hayrınadır

Şöyle ki: Dünyada başımıza gelen kötü şeyler bir hikmete dayanır

Dünya hayatı geçicidir, asıl olan ahiret yurdudur

Bu dünyada kötü olarak görülen şeylerin altında insanların ahiret hayatlarında kurtuluşa, ebedi mutluluğa vesile olan pek çok hayırlar bulunabilir

Bu açıdan asıl şer, zarar bu başa gelen kötü şeylerden gereği şekilde yararlanmamaktır

Bu durumda başımıza gelen kötü şeyler, her ne kadar Allah’ın (c

c

) izni ve yaratması ile meydana geliyorsa da bu durumun sünnetullaha, ilahi bir kurala dayanan bir nedeni bulunmaktadır

Allah (c

c

) bela ve musibetleri yaptığımız kötü şeylere karşı vermektedir: “Başınıza gelen her musibet, işlediğiniz günahlar nedeniyledir

Hatta Allah günahlarınızın çoğunu da affeder (Şûrâ suresi, ayet 30)

”, “Sana gelen her iyilik Allah’tandır

Başına gelen her kötülük ise nefsinden dolayıdır (Nisa suresi, ayet 79)

”

93

en-Nûru (nurlandıran, nur kaynağı):

Nur, iki biçimde tanımlanabilir

Birisi maddi olanıdır

Biz bu nurla (ışıkla) görürüz

En başlıca kaynağı güneştir

Ayrıca evimizi, sokağımızı aydınlatan ışık da bu nurdandır

Bu nur olmasaydı dünyamız kapkaranlık kalacaktı

Allah’ın (c

c

) pek çok ayeti, güzel ismi göz duyu organına hitap etmektedir

Demek ki bu nur olmasaydı çok cahil kalacaktık

Diğer nur manevidir

Bu da maddi nur kadar önemlidir

Hatta maddi nurdan daha önemlidir

Zira bununla da gönül dünyamız aydınlanır

İmanımız gerçekleşir, güçlenir

Nasıl görme engelli insanlar bir şey göremezlerse iç dünyaları kör olanlar da imanın esaslarını kavrayamazlar, inkar ederler

Bir insanın bu dünyada gözlerinin görmemesi bir ömürde gerçekleşir, son bulur, ama manevi körlük ebedi hayata mal olabilir

94

el-Hâdî (kalplere hidayet yolunu gösteren, insanlara hidayet veren):

Allah (c

c

) insan ve cin sınıfı dışındaki tüm canlı varlıklara uyulması zorunlu olan bir yaşam tarzı vermiştir

Bunu onların iç dünyalarına bir program olarak yerleştirmiştir

Her canlı varlık buna göre yaşar, beslenir, ürer ve ölür

Göçmen kuşlar bununla nereye göç edeceklerini bilirler

Balıklar uzun yolculuklarına bu sayede çıkarlar

Örümcek ağını yapar, arı peteğini kurar, ayı ininde kış uykusuna yatar

Tavuk bununla yumurtlar, kuluçkaya girer, yavrularını herkese karşı korur

Bu el-Hâdî güzel isminin evrensel çaptaki tecellisidir

Bundan insan da payını alır

Analık iç güdüsü de bir yaşam sigortası gibi yeni doğan yavru için yapılması gerekli olan işleri tetikler

İnsan diğer varlıklardan ayrı olarak irade sahibidir

Ona yaşam tarzını belirleme ve seçme sorumluğu yüklenmiştir

Bu konuda yüce Allah (c

c

) şöyle buyurmaktadır: “Ona hayır ve şerri, her iki yolu da gösterdik (Beled suresi, ayet 10)

”, “Biz ona hidayet yolunu gösterdik

İster şükredici olsun, ister nankör (İnsan suresi, ayet 3)

”

95

el-Bedî’u (Allah [c

c

] eşsizdir, benzersizdir; örneksiz yaratandır):

Allah (c

c

) modelsiz ve örneksiz olarak bu evreni ve içerisindeki her şeyi yoktan yaratmıştır

O’nun yaratmasına bir sınır koyamayız

Yarattığı şeylerin pek azından haberimiz bulunmaktadır

Cennet ve cehennem yaratıldıkları halde gözlerimizin önünde değildir ve bunlar bizlerin ölümümüzü, kıymetin kopmasını ve hesap olayını beklemektedirler

Ayrıca cinler ve melekler gibi duyu organlarımızdan gizlenen başka varlıkların âlemleri de bulunmaktadır

Allah’ın (c

c

) yaratma gücünü ve varlıklarını dünya yaratılalı beri yıldızlarının çoğunun ışığı bize ulaşamamış bu uçsuz bucaksız evrenle sınırlandıramayız

Allah (c

c

) mahiyetlerini bilemeyeceğimiz nice evrenlerin de sahibidir

Allah’ın (c

c

) mülküne ve yaratmasına bir son düşünülemez

Çünkü “O, her an yaratma halindedir (Rahmân suresi, ayet 29)

Her yarattığı varlık da yüce Allah (c

c

) gibi eşsiz ve benzersiz bir özellik taşımaktadır

96

el-Bâkî (var oluşunun sonu olmamak):

Allah (c

c

) yaşamamız için iç dünyamızda bir açlık içgüdüsü yaratmıştır

Bu içgüdü olmasaydı pek çok insan yemek yemeyi ihmal eder, sağlığını bozardı

Allah (c

c

) sadece iç dünyamızda el-Hayy güzel ismiyle açlık içgüdüsünü yaratmamış dış dünyada da er-Rezzâk güzel ismiyle bunun için yeryüzü büyüklüğünde bir sofra kurmuştur

Bitkilerin, hayvanların çoğu iştahımıza ve midemize hizmet etmektedirler

İnsanın iç dünyasında bir de ebedi yaşam arzusu vardır

İnsan fani olmayı kendisine, sevdiklerine hiç yakıştırmamaktadır

Ölüm sanki hiç başına gelmeyecek bir şeymiş gibi yaşamaktadır

Bunun nedeni insanın ebedi yaşama olan tutkusudur

Allah (c

c

) nasıl açlık içgüdüsünü tatmin için yeryüzünü bir sofra gibi hazırlamışsa, elbette insanın bu ebedi yaşama arzusunu görmezden gelmeyecek, ahireti de yaratacaktır

97

el-Vârisu (her şeyin tek varisi, hakiki sahibi):

Varis, ölen kişinin malını mülkünü mirasla veya vasiyetle bıraktığı kişiye denir

Bu anlamda Allah (c

c

) mutlak varistir

Çünkü her insan ölümü tadacak, dünya ve içerisindeki her şey en sonunda Allah’a (c

c

) kalacak, Allah (c

c

) da yaratılmış olan hiçbir şeye ihtiyacı olmadığı için kıyamet günü bütün bunları yok edecektir

İnsanın varisinin veya varislerinin olması güzel bir şeydir

Hele malını mülkünü bırakacağı kendi öz evladının veya evlatlarının bulunması insanı daha da huzurlu kılar

Canımızdan aziz bildiğimiz mal ve mülkümüz hakkında kaygı duymamamıza, gönül rahatlığı ile bu dünyaya gözlerimizi kapamamıza vesile olur

Ama evladı da olsa birisinin ‘Ben senin malın mülküne varisim, malın mülkün bana kalacak’ diye kendini tanıtması veya bu durumu sürekli hatırlatması can sıkıcı bir şeydir

İnsanın nefsine ağır gelir

Çünkü bu söz bize ölümlü oluşumuzu bir tokat gibi yüzümüze çarpar

Gerçi aynı kişi veya kişiler bir gün öleceğimizden söz etseler belki bu kadar içerlemeyiz ama iş mal mülkle dava edilince nefsimiz tıpkı ağzındaki kemiği başkalarıyla paylaşmak istemeyen bir köpek gibi hırlamaya, huysuzluk çıkarmaya başlayacaktır

Durum böyle ise yüce Allah (c

c

) hangi hikmete binaen bize bu gerçeği hatırlatmakta, el-Vâris güzel ismi ile her şeyin tek varisi, hakiki sahibi olduğunu bildirmektedir? Öyle anlaşılıyor ki Allah (c

c

) bu güzel ismi ile nefsimizi terbiye etmekte, mal ve mülke karşı aşırı bağlılığımızı gözden geçirmemizi istemektedir

98

er-Reşîdu (doğru yola ulaştıran, irşat eden):

Er-Reşîd güzel ismi El-Hâdî güzel ismi ile büyük bir benzerlik göstermesine karşın aralarında elbette bir anlam ayırtısı bulunmaktadır

El-Hâdî güzel ismi İslam dini ile tanışmamış yada küfrün, günahın içerisinde bulunan birisinin hidayete gelmesi, Allah’ın (c

c

) emir ve yasaklarına uymasıdır

Er- Reşîd güzel ismi ise İslam’ın emir ve yasaklarını yerine getiren bir Müslüman’ın Allah’a (c

c

) daha yakın olma arzusu ile bir Allah (c

c

) dostuna (mürşid-i kamil) nefsini teslim edip terbiye ve irşat olmasıdır

Kuran-ı Kerim’de Vâkı’a suresinde Allah (c

c

) mahşer günü insanları üç sınıfta değerlendireceğini belirtmektedir: Kitabı sağdan verilen (ashâbu’l-meymene), kitabı soldan verilen (ashâbu’l-meş’eme), imanda ve fazilette öncüler (es-sâbikûn) olmak üzere

Buna göre kitabı sağ taraftan verilenler Allah’ın (c

c

) el- Hâdî güzel ismi ile hidayete ulaşmış, İslam dininin emir ve yasaklarına uyarak takva ehli olmuş kimselerdir

Bunlar cennetliktirler

Kitabı sol taraftan verilecek olanlar küfür üzere veya günahkar Müslümanların içerisinde tövbe edemeden ölen insanlardan oluşur

Günahkar Müslümanlar cehennemde cezalarını çektikten sonra kurtulacaklardır, küfür üzere ölenler için ise ebedi kalmak üzere cehennem vardır

İşte konumuzu teşkil eden üçüncü sınıf insanlar, hidayetlerinden sonra Allah’ın (c

c

) er-Reşîd güzel ismi ile bir Allah dostu (mürşid-i kamil) vesilesi ile irşat olmuşlardır

Tabii sâbikûnlar gerek amelde gerekse Allah’a (c

c

) karşı duyulan ilahi aşkta ashâbu’l-meymeneyi geçmişlerdir

Ahirette bunlara verilecek ödüller de buna göre çok daha büyük olacaktır

İlgili surede bunların çoğunun önceki ümmetlerden azının da Hz

Muhammed’in (s

a

s) ümmetinden olacağı belirtilmektedir

99

es-Sabûru (cezaları erteleyen, çok sabırlı):

Allah (c

c

) kullarının günahlarına karşı çok sabırlıdır

Hemen cezalandırmaz

Onların yola gelmeleri için süre tanır

Bu zaman zarfında onları anlayacağı dillerle uyarır

Yüce Allah (c

c

) Kuran-ı Kerim’de kullarını hemen cezalandırmamasının nedenini şöyle açıklamaktadır: “Eğer Allah insanları işledikleri günahlar yüzünden cezalandıracak olsaydı dünyada tek bir insan bile bırakmazdı

Ama Allah onların cezasını belirlenmiş bir vadeye kadar erteler

O vadeleri geldiği vakit hükmünü yerine getirip onları cezalandırır

Çünkü Allah kullarını tamamen görmektedir (Fâtır suresi, ayet 45)

” Es-Sabûr güzel ismi, el-Halîm güzel ismine anlam olarak çok benzer

Ama aralarında bir anlam ayırtısı da bulunmaktadır

El-Halîm güzel isminde kulların günahlarını hemen cezalandırmamanın yanında bunlardan vazgeçme, bağışlama gibi bir anlam inceliği söz konusudur

Çünkü el-Halîm güzel ismi Kuran-ı Kerim’de genellikle (altı ayrı ayette) el-Gafûr güzel ismi ile birlikte kullanılmaktadır

Oysa es-Sabûr güzel isminde sadece kullarının günahlarını hemen cezalandırmama, sonraya bırakma anlamı bulunmaktadır

Muhsin İyi

08-03-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Esma’Ül-Hüsna, Esma-İ Hüsna, Esma El-Hüsna, Allah’İn 99 Güzel İsmi Allah’ın (cc) Doksan Dokuz İsmi: 1Allah (Hüve’l-lahi’llezi lâ-ilâhe illâ Hu) 2 er- Rahmân 3 er-Rahîm 4 el-Melikü 5 el-Kuddûsü 6 es-Selâmü 7 el-Mü’minü 8 el-Müheyminü 9 el-Azîzü 10 el-Cebbâru 11 el-Mütekebbiru 12 el- Hâlıku 13 el-Bâri’u 14 el-Musavviru 15 el- Gaffâru 16 el-Kahhâru 17 el-Vehhâbu 18 er-Rezzâku 19 el-Fettâhu 20 el-Alîmu 21 el-Kâbidu 22 el-Bâsitu 23 el-Hâfidu 24 er-Rafî’u 25 el-Mu’izzu 26 el-Müzillü 27 es-Semî’u 28 el-Basîru 29el-Hakemü 30 el-Adlu 31 el-Latîfu 32 el-Habîru 33 el-Halîmu 34 el-Azîmu 35 el-Gafûru 36 eş-Şekûru 37 el-Aliyyu 38 el-Kebîru 39 el-Hafîzu 40 el-Mukîtu 41 el-Hasîbu 42 el-Celîlü 43 el-Kerîmü 44er-Rakîbu 45 el-Mucîbu 46 el-Vâsi’u 47el-Hakîmu 48el-Vedûdu 49 el-Mecîdü 50 el-Bâ’isu 51 eş-Şehîdü 52 el-Hakku 53 el-Vekîlü 54 el-Kaviyyu 55 el-Metînü 56 el-Veliyyü 57 el-Hamîdu 58 el- Muhsî 59 el-Mübdi’ü 60 el-Mü’îdü 61 el-Muhyî 62 el-Mümîtü 63 el-Hayyu 64 el-Kayyûmu 65 el-Vâcidu 66 el-Mâcidu 67 el-Vâhidu 68 el-Ahadu 69 es-Samedu 70 el-Kâdiru 71 el-Muktediru 72 el-Mukaddimu 73 el-Muahhiru 74 el-Evvelü 75 el-Âhiru 76 ez-Zâhiru 77 el-Bâtınu 78 el-Vâlî 79 el-Müteâlî 80 el-Berru 81 et-Tevvâbu 82 el-Muntekimu 83 el-Afüvvu 84 er-Raûfu 85 aMâlik-ül Mülki bZü’l- Celâli ve’l-İkrâmi cel- Muksitu 86 el-Câmi’u 87 el-Ganiyyu 88 el-Muğnî 89 el-Mu’tî 90 el-Mâni’u 91 ed-Dârru 92 en-Nâfi’u 93 en-Nûru 94 el-Hâdî 95 el-Bedî’u 96 el-Bâkî 97 el-Vârisu 98 er-Reşîdu 99 es-Sabûru 99 es-Sabûru 1 Allah (Allah’ın [Celle Celâluhu] özel ismi): Diğer bütün isimler, Allah (cc) isminin adeta sıfatı durumundadırlar Allah (cc) lafzı, bütün güzel isimlerin anlamını kendisinde toplamıştır Bir insan Allah (cc) demeye başladığında ayrıca Allah’ın (cc) bütün güzel isimlerini de zikrediyor sayılır Bundan dolayı tarikatların hemen hepsi zikirde Allah (cc) kelimesini temel almışlardır Bu nedenle zikirlerin en güzeli “Allah” ile yapılır Allah (cc) bizden Kendi’sini her sıfat ve güzel ismi ile tanımamızı, lafza-i celâlini (yani Allah kelimesini) daima zikretmemizi istemektedir 2 er-Rahmân (acıyan, merhamet eden): Allah’ın (cc) merhameti (Er-Rahmân güzel ismi) bu dünyada bütün varlıkları kuşatmaktadır Çünkü er-Rahmân güzel ismi kafir, münafık ve Müslüman olan bütün insanları içerisine alan bir anlam genişliğine sahiptir Ama bu güzel isim ahrette tecelli etmeyecektir 3 er-Rahîm (esirgeyen): Allah (cc) ahirette müminleri koruyup kollayacaktır Mahşer gününün sıkıntısı çok büyük olacaktır O uzun günlerde müminler cennetle müjdelenmenin keyfini süreceklerdir Bu güzel isim dünyada ve ahrette sadece müminlere tecelli etmektedir 4 el-Melikü (gerçek hükümdar): Nasıl bir hükümdarda devletin bütün erkleri (yasama, yürütme, yargı) toplanırsa Allah (cc) da gerçek bir hükümdar, hükümdarlar hükümdarı olarak bu güçleri mutlak ve sınırsız anlamda kendisinde bulundurmaktadır Çünkü O her şeyin yaratıcısı ve gerçek sahibi olarak böyle bir hakka doğal olarak sahiptir Fakat imtihan sırrı gereği bunun tecellisi dünyada biraz perdeli ve gizemli bir biçimde gerçekleşmektedir Ahirette Allah’ın gerçek hükümdar oluşu apaçık tecelli edecektir 5 el-Kuddûsü (eksiklik ve kusurdan uzak olan, her türlü kemal sıfata sahip olan): Eksiklik ve kusur yoktan oluşur İnsan topraktan yaratılmıştır Toprak da Allah’ın (cc) emri ile yoktan meydana gelmiştir Bu nedenle insan yaratılış itibari ile eksiklik ve kusurdan uzak değildir Ama Allah (cc) her türlü eksiklik ve kusurdan uzaktır 6 es-Selâmü (varlıklara esenlik ve afiyet veren): Müslümanlar karşılaştıklarında Allah’ın (cc) bu güzel ismi ile birbirlerine dua ederler Bilinçsiz de olsa bu güzel ismin yüzü suyu hürmetine her biri diğerine Allah’ın (cc) esenlik ve afiyet vermesi için güzel dileklerde bulunur Başa gelecek kaza ve belalar böylelikle engellenebilir İnsanlarla selamlaşmamız bizim için can ve mal güvenliğinde bir emniyet kuşağı rolü oynayabilir Çünkü duanın başa gelecek kaza ve belayı önlemede rol oynadığı hadislerde geçmektedir Ayrıca Peygamber Salallahu Aleyhi Vessellem, müminin mümine yaptığı duanın kabul olduğunu belirtmiştir 7 el-Mü’minü (Müslümanlara müminlik vasfını veren, onları gazabından emniyete çıkaran): Bir kişi Kelime-i şahadet (Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammedün rasûlullah) ile İslam dinine girer Müslüman olur Allah’ın (cc) emir ve yasaklarına gösterdiği itina ile müminlik vasfına yükselir Ama içerisinde her zaman son nefeste iman sahibi olup olmamak konusunda bir kaygı yaşar Bir türlü sonundan emin olamaz Bu da aslında imanda aranan bir özelliktir Bir Müslüman’ın mümin olup olmadığını en iyi Allah (cc) bilir Bu yüzden olacak İmam Şafii Hazretleri (raha) “İnşaallah müminim” demiştir Tabii bu son nefeste imanın insana nasip olup olmaması ile ilgili bir kaygının anlatımıdır Yoksa insanın yaşarken imanında bir kuşkusunun olmaması gerekir 8 el-Müheyminü (gözetleyen, yapılan amelleri tasdik eden, güvenilir, koruyan): Allah (cc) insanların bütün hallerini gözetlemektedir Kalplerine vakıf olduğu gibi bütün sözlerine, hal ve hareketlerine de tam anlamıyla hakimdir Allah (cc) kulun ne yapacağını ezeli ilmiyle bilmesine ve bunları Levh-i Mahfuz’a yazmasına karşın yine de amellerini şahit tuttuğu meleklerle kayıt altına aldırır Levh-i Mahfuz’a yazdığı şeylerle meleklerin yazdığı amel defterleri arasında kıl kadar bir farklılık bulunmaz Böylelikle amelleri meleklerin tanıklığı ile ahirette kimsenin itiraz edemeyeceği bir gerçeklik ve doğrulukla ortaya serer Allah (cc) Kendi’sine, dinine sığınanları hem dünyada hem ahirette iyi amellerini de zayi etmeden korur Ayrıca Allah bu güzel ismi ile velilerini de korumakta ve kollamaktadır 9 el-Azîzü (şeref yüceliği, galip gelme): Allah (cc) her türlü yüceliğe en layık olandır, her şeye galip gelendir El-Azîz güzel ismi Kuran-ı Kerim’de tek başına değil de Allah’ın (cc) diğer güzel isimleri ile birlikte kullanılmıştır En çok el-Hakîm güzel ismi ile birlikte kullanılması dikkati çekmektedir Bununla dünyanın bir imtihan yurdu, insanların birbirlerine karşı üstünlüklerinin de geçici bir durum olduğu düşündürülmek istenmektedir Allah (cc) dilediği kuluna bu dünyada şeref verir, ahirette vermez Bazı kullarına dünyada da ahirette de şeref verir Bazı kulları sadece ahirette şerefe nail olurlar Asıl önemlisi de insanın ahirette, ebedi mülk ve hayatta şeref sahibi olmasıdır Çünkü gerçek ve ebedi şeref oradadır 10 el-Cebbâru (dilediği şeyi yapan, yaptıran, dilediği şeye zorlayan): Her iradenin üstünde Allah’ın (cc) iradesi vardır O’nun dediği olur Allah (cc) izin vermeseydi insanlar bir an bile olsa isyan edemezlerdi Allah (cc) kimi kuluna (ya ana baba duası ya duası Allah [cc] indinde makbul olan insanlarla ya da kalbindeki güzel duyguları ve niyetleriyle…) et-Tevvâb güzel ismiyle isyanından dönüş (tövbe etme) nimeti nasip eyler, el-Hâdî güzel ismiyle İslam dininin yoluna koyar, kimisini de (hiçbir biçimde tövbenin ve hidayetin nasip olmayacağını bildiğinden) el-Cebbar güzel ismiyle dünyada isyanıyla başbaşa bırakıp ahirette büyük bir zarara ve azaba zorlar 11 el-Mütekebbiru (büyüklük ve üstünlük gösteren ): Allah (cc) yaratıcı olarak bazı haklara sahiptir Bunlar O’nun yaratılmışlarla paylaşmak istemediği tabii haklarıdır Son iki güzel isim bunlardandır Yani el-Cebbâr, el-Metekebbir sadece Allah’a (cc) özgüdürler, kullar bu güzel isimlerin sıfatlarına sahip olduklarında kendilerine zulmetmiş olurlar O zaman ancak birer zorba ve kendini beğenen birisi durumuna düşerler Nitekim Kuran-ı Kerim’de bu kelimeler insanlar için söz konusu ettiğimiz olumsuz anlamıyla da kullanılmaktadırlar Oysa bu güzel isimler el-Azîz olan yüce Allah’ın (cc) şeref yüceliğine ve mutlak galip gelmesine açıklık getirmektedirler Allah (cc) mutlak adaleti, pek çok hikmeti, sınırsız merhameti ile hiçbir varlığa zulmetmeden onları istediği şekilde zorlayan ve onlara büyüklüğünü gösterendir O’nun el-Cebbâr, el-Mütekebbir oluşu el-Azîz güzel ismine uygun düşmektedir 12 el- Hâlıku (yoktan yaratan): Allah (cc) bütün evreni, içerisindeki tüm canlı ve cansız varlıkları yoktan yaratmıştır Duyu organları yolu ile algılanabilen ve algılanamayan bütün varlıklar O’nun “Ol!” hitabıyla yoktan yaratılmışlardır O bu yaratmada hiçbir yorgunluk duymamıştır Kendi’sinden de hiç bir şey eksilmemiştir İnsanın yaratıcı olarak Allah’ın (cc) varlığını kabul edip de O’nun ahirette ilgili mekanları, mahşer meydanını, cennet ve cehennemi yaratamayacağına inanması çok sığ bir düşüncedir Bu düşünce, bir sanatçının bir tablosuna bakıp hayranlık duyduktan sonra onun bir daha başka güzel bir tablo çizemeyeceğine hükmetmek kadar gerçeğe aykırıdır Elbette sanatçı tablo yapmak gibi bir beceriye sahipse buna olanak bulduğunda sanatını yapmaya devam edecektir 13 el-Bâri’u(varlık türlerini uygun ve ölçülü yaratan): İnsan, organlarına şöyle bir baktığında Allah’ın (cc) onları belli bir ölçüde ve uygunlukta yarattığını görür Organlardaki bu ölçü ve uyum, Allah’ın (cc) varlığına ve birliğine bir işarettir İnsanın ellerine, gözlerine, kulaklarına, diline, yüzüne bakıp da tüm bunların tesadüfen yaratıldığına inanması olanaksızdır Bunu hiçbir vicdan kabul edemez Tüm bu organların biçimi, ölçüsü, bunları tasarlayıp yaratan bir Allah’ı (cc) gerekli kılmaktadır Aynı biçim ve ölçü tüm diğer canlı varlıklarda olduğu gibi evrende yıldız ve gezegenler arasında da vardır Dünyamızın büyüklüğü, güneşe uzaklığı, eğimi bizim yaşamımıza uygun olmak üzere çok ince hesaplarla belirlenmiştir 14 el-Musavviru (varlık türünün her bir bireyini belli özellik, nitelik ve nicelikte yaratan, onlara betimleyebileceğimiz biçimleri veren): Allah (cc) el-Bâri’ güzel ismi ile her varlık türünü uygun ve ölçülü bir biçimde yaratırken el-Musavvir güzel ismi ile de her bir türün bireylerini birbirinden ayrılan özellik ve niteliklerle farklı kılmıştır Bu yüzden tıpkı aynısı olan bir ağaç yaprağına dünyada rastlanılamaz Tabii bunun en güzel tecellisi insan yüzlerinde kendisini göstermiştir İkizler de dahil olmak üzere dünyada her bir insanın yüzünde ayırıcı özellikler, nitelikler bulunur Hatta dünya tarihi boyunca ölmüş olanlar için de aynı durum söz konusudur Allah (cc) her insanı farklı bir biçimde tasarlayarak yaratmıştır Bu da büyük bir nimettir Zira insanlar birbirinin aynısı olarak yaratılmış olsaydı hukuk meydana gelemezdi Herkes birbiriyle karıştırılırdı Bir hırsız için kesin delil asla bulunamazdı, evli eşler birbirlerini başkalarından ayıramazlardı 15 el- Gaffâru (günahları çok bağışlayıcı olan): Allah (cc) kendisine yönelen ve tövbe eden kullarının günahlarını bağışlar Şeytan, insanları genellikle Allah’ın (cc) çok bağışlayıcı sıfatıyla kandırır Allah (cc) nasıl olsa günahları bağışlar, diyerek insanlara günahı sevimli gösterir: “Ey insanlar, Allah’ın vadi gerçektir Öyle ise sakın dünya hayatı sizi aldatmasın O çok hilekar şeytan da Allah’ın merhamet ve affını ileri sürerek sizi kandırmasın! (Fâtır suresi, ayet 5)” 16 el-Kahhâru (öfkesi ve cezası şiddetli olan; her varlığa hakim olan ve üstün gelen): Allah’ın (cc) dini peygamberimizin (sas) hayatıyla, sözleriyle, yani sünnetiyle ve Kuran-ı Kerim’le ortadadır Buna inanmayıp karşı gelenleri Allah (cc) el-Kahhâr güzel ismiyle kabir hayatında ve ahirette cehennem ateşiyle yakılmak suretiyle cezalandıracaktır Müslümanlar tövbe edemedikleri günahları için önce azap görüp sonra kurtulacaklardır 17 el-Vehhâbu (her şeyi karşılıksız bağışlayan, veren): Bir insanın diğer bir insana yaptığı iyiliğin, iyiliklerin mutlaka bir karşılığı vardır İnsan çıkarsız hareket etmez Tabii Allah (cc) rızası için yapılan iyilikler bundan müstesnadır Oysa Allah (cc) kullarına karşılıksız verir O’nun asıl büyük lütfu ahirette müminler için cennette tecelli edecektir Orada insanın hayal bile edemeyeceği nice nimetler müminleri beklemektedir Uykunun, ölümün, çirkinliklerin ve kusurların olmadığı o ebedi hayatta Allah (cc) müminlere öyle büyük nimetlerle ihsanda bulunacak ki bunları burada saymanın bile imkanı yoktur 18 er-Rezzâku (rızık veren): Her canlı varlığın rızkı Allah’a (cc) aittir Doğada rızık taksiminde tuhaf bir yasayla karşılaşırız: Çok hırslı ve güçlü varlıklar rızıklarını zorlukla; tevekküllü ve zayıf varlıklar kolaylıkla elde etmektedirler Örneğin ağaçlar bulundukları yerden ayrılmadan ve hiç zahmet çekmeden ilahi bir kudretle beslenmektedirler Oysa bir arslanın beslenmesi için çok emek harcaması ve çeşitli tehlikeleri göze alması gerekmektedir Yine bir bebek doğar doğmaz annesinin memesinden kolaylıkla ve zahmet çekmeden beslenirken yetişkin bir insanın çalışma ve emek yolu ile doğal ihtiyaçlarını karşılaması söz konusudur Bu durum rızkın ezelde belirlendiğine, insanın hırs ve çalışması ile artmayacağına delildir 19 el-Fettâhu (kapalı şeyleri açan; sıkıntıları ortadan kaldıran ve sorunları çözen; hakla batılın arasını açan): El-Fettâh güzel ismin kökü olan feth, “açmak” anlamına gelir Bu maddi ve manevi olabilir İnsanın yaşamında sınıfını geçmesi, bir sınavı kazanması; kalfanın usta olması, bir iş yeri açması, ev satın alması birer maddi fetih olduğu gibi namaza başlaması, namazdan zevk alması, namazla ilgili bazı sırları yaşaması da birer manevi fetih olarak zikredilebilir Bu açıdan her ne kadar bu fetihler kulun çalışması ve gayreti ile elde ediliyorsa da bunların her biri Allah’ın (cc) izniyle ve el-Fettâh güzel isminin tecelli etmesiyle meydana gelmektedir Bunun için bir insan, tıpkı rızık hususunda nasıl çalışma ve gayret ile fiili duada bulunuyorsa ve bunun sonucu olarak er-Rezzâk olan Allah’ın (cc) nimetlerine eriyorsa hayatındaki sıkıntıları ortadan kaldırmak, sorunları çözmek, bazı nimetlere ermek için gösterdiği ve birer fiili dua hükmünde olan çalışma ve gayretlerle de Allah’ın (cc) el-Fettâh güzel isminin tecellisine vesile olabilir Tabii feth deyince aklımıza hemen büyük bir ibadet olan cihat gelir 20 el-Alîmu (her şeyi bilen): Allah (cc) bu güzel ismi ile insanda onu diğer varlıkların en şereflisi kılacak bir biçimde tecelli etmiştir İnsanı bilgi sahibi olacak donanımlarla yaratmıştır İnsan akıl ve duyu organları yolu ile bilgiye ulaşmaktadır Bilgilerini sınıflandırmakta, karşılaştırmakta, bu yolla yeni bilgilere de sahip olmaktadır Allah’ın (cc) bilmesi için ne duyu organlarına ne de akla ihtiyacı yoktur Allah (cc) her şeyi aynı anda bilir O’nun bilmesine bir sınır çizilemez O mutlak bilir Hiçbir şey O’nun ilminin dışında değildir 21 el-Kâbidu (sıkan, daraltan): 22 el-Bâsitu (genişlik ve ferahlık veren): Dünya sınavı gereği Allah (cc) bazı kullarını maddi ve manevi çeşitli sıkıntılara uğratır O’ndan gelen her bela ve musibet aslında büyük bir ikramdır Güzel sabır gösterirsek günahlarımıza kefarettir Güzel sabır (sabr-ı cemil), ilgili sıkıntıdan dolayı kimseye dert yanmamakla, sıkıntıyı Allah’tan (cc) bilip haline şükretmekle gerçekleşir Her sıkıntıdan sonra bir kolaylığın olduğu bir doğa yasasıdır, yani bir sünnetullahtır Tıpkı her yokuştan sonra bir inişin olması gibi Bu durum her işte de böyledir İnsan bir işte önce büyük sıkıntı yaşar, bunalır, türlü sorunlarla boğuşur, bir gün gelir işin tadını almaya, meyvesini yemeye başlar Zor iş artık kolaylaşır Sıradan bir iş haline gelir Yüce Allah (cc) belki de insanların bu ilahi kuralı anlamakta şaşkınlık yaşayacağını bildiği için tekit maksadıyla şu ayetlerle iki kere yinelemiştir: “Demek ki, güçlükle beraber kolaylık vardır Evet, güçlükle beraber kolaylık vardır (İnşirâh suresi, ayet 5, 6)” 23 el-Hâfidu (aşağı indiren, dereceleri düşüren): 24 er-Rafi’u (yukarı yükselten, dereceleri artıran): Her insanın nasıl toplumda bir konumu ve rolü varsa Allah (cc) katında da bir derecesi vardır İnsanlar toplumdaki konumlarını işlerindeki başkalarına olan yarar ve zararlarıyla, insanlarla olan ilişkilerindeki iyi ve kötü halleriyle elde ederler Bunların da Allah (cc) katında derecelerin belirlenmesinde önemli bir yeri vardır Ama asıl insanın Allah’ın (cc) emir ve yasakları karşısındaki tavrı onun Allah (cc) katındaki derecesini belirler O’nun emir ve yasaklarına uyan kulluk makamına erer, Allah (cc) öylelerini ahirette cennetle ve yüksek derecelerle ödüllendirir Allah’ın (cc) emir ve yasaklarının gereğini yerine getirmeyen ve onlara karşı gelen ahirette cehennem ateşiyle cezalandırılır 25 el-Mu’izzu (şeref, haysiyet ve namus yüceliği veren): 26 el-Müzillü (kulun yaptığı günahlar sonucu toplumdaki şeref, haysiyet ve namus gibi değerlerini lekelemesine izin veren, elinden alan): Şeref, haysiyet ve namus gibi manevi kavramlar para ile satın alınamazlar Bunlar Allah’ın (cc) Müslümanlara dünyada verdiği manevi armağanlardır Bir Müslüman’ın manevi kişiliği bu kavramlardan oluştuğu için o muhteremdir Her türlü saygıya değerdir Hiçbir biçimde incitilmemelidir 27 es-Semî’u (her şeyi işiten): 28 el-Basîru (her şeyi gören): Allah’ın (cc) işitmesi ve görmesi yaratılmış varlıkların işitmesi ve görmesi gibi değildir İnsanlar ancak dikkatlerini yönelttikleri varlıkların seslerini işitebilirler, kendilerini görebilirler Ama böyle anlarda bile bazen algı yanılmaları ve yetersizlikleri yaşayabilirler Allah (cc) yarattığı her şeyi her an sınırsız bir dikkatle görür ve işitir Bunda da bir zayıflık ve kusur olmaz İnsanların işitmeleri ve görmeleri için kulak ve göz duyu organlarına ihtiyaçları vardır Allah’ın (cc) işitmesi ve görmesi için herhangi bir organa gereksinimi yoktur İnsan belli bir frekans arasındaki sesleri işitir Görmesi için de nesnenin gözler önünde bulunması ve havada belli bir derecede ışığın olması gerekir Allah (cc) her frekanstaki sesi işitir ve zifiri karanlıktaki görüntüyü bile görür Dolayısıyla insanda işitme ve görme yetisi sınırlı ve belirli bir ölçüde iken Allah’ta (cc) bu özellikler sınırsız olgunlukta ve tüm yaratıkları her yönüyle kuşatacak boyuttadır