Kaygı(Sorge)-Martin Heidegger

(1889-1976)


Ekzistensin içeriği kaygıdır o halde “Kaygı” olarak insan nedir?

Dasein tanımı itibarıyla dünya içrek bir varlıktırO boş bir mekanda,yalıtık halde bulunmazTam tersine kendisini daima dünya içinde bulan (in-der-welt sein) VarolandırO halde ,Kaygı olarak insan işte budur(in-der-welt-sein)

Heidegger ,Dasein kavramına ilişkin getirdiği yukarıdaki açılımla epistomoloji (bilgi felsefesi) alanına ait çok hassas bir meselede muhalif tutum sergilemiş olmaktadır

Bunu açmakta fayda var…Epistemoloji (bilgi felsefesi) tartışmalarının klasik kabullerinden birisi “özne ile nesnenin ayrılığı” üzerinedir Ben (Ich) ve bana görünen dışarısı (dünya) olarak bakıldığında fizikçiyi , mikrobiyologu ve idealist felsefeciyi meşgul eden bilgi edinme sorunu kendiliğinden çözümlenmiş gibi görünür Kant , transandantal felsefesinde dış dünyanın “bilen özneye” ancak fenomenler şeklinde açık olduğunu ve fenomenlerin ardındaki “gerçek dünya”ya ancak “Ding an Sich” yani “kendinde şey” olarak düşünsel zeminde (intelligibilite) bir gönderme yapılabileceğini söylemişti



Buna mukabil özne nesne ayrımını hala tartışma konusu yapanlar da vardır Mesela bunlardan birisi Jacobi,birisi Dilthey ve diğeri filozofumuz HeideggerdirJacobi, gerçekliği insanın karşısına alan özne nesne ayrımını reddederHollandalı filozof Hemsterhuis’ten aldığı ifadeyi kullanarak ; “her şeyi kapsayan yaşama duygusu” kategorisi ile özne nesne ayrılığını aşmaya girişir “Yaşama duygusu”; bir romans,heyecan,gerçeklikle kökeninde ve doğrudan bir bütünleşme, bir uyumu yansıtırJacobi’nin heyecansal olarak katılmış olmayı ifade eden “heyecansal katılmışlık-Gestimmtheit” sözü,Heidegger tarafından sıkça kullanılırBu dünya insanın her zaman “heyecansal katılma” içinde tanıdığı bir dünyadır

Dilthey’de “yaşam bağı-lebenszug” kategorisi ile yapay gördüğü özne-nesne ayrımına yüklenirİnsan bir şey hakkında soru sorarken bile(bunu nasıl görüyorum?) yaşam bağı içersinde onu kavramış durumdadır Heidegger Jacobi ve Dilthey’den farklı bir şey söylemezDasein, dünyada olarak,insanın çevreye(Umwelt) sımsıkı bağlı bir Ne’lik olduğunu gösterirBu noktada filozofların klasik bilim anlayışından uzak düştükleri de görülmektedir
Kaygının yapısal yönü


Kaygının üç yapısal yönü vardır:

1Dünyayı önünde bulma(sich vorweg)
Ekzistens,dünyayı önünde bulandırYaşam kendisini yapabilme olarak,imkan olarak açar Kierkegaard’ın imkanlar hakkındaki imkan olarak bahsettiğidir bu

2Henüz içinde bulunma(schon sein in)
İnsanın dünyaya atılmış olmasıdır(geworfen)İnsan dünyanın içinde ve dünyayla birlikte bulunmaklığı yaşar Bu bağ bilgi öznesi-bilgi nesnesi arasında olduğu varsayılan türden bir bağ değildir aksine dünya içinde ve dünyayla birlikte yaşanan bir heyecandırDilthey’in yaşam bağı kategorisine uyarHeidegger temel heyecanların çoğunu varlığı unutmaktan sorumlu tutarİronik biçimde bu heyecanlardan birisini sorumluluktan azade tutar ki bu da “korku”durKorku ve kaygı duygusunu, Kiekegaard’ın “düşmüş halde birlikte yaşayanların dünyası” dediği ve kısaca “Man alanı”(herkesin herkes gibi düşünüp eylediği alan) olarak adlandırdığı dünyadan Varlık’a doğru tek çıkış yolu ve çaresi olarak olumlarKierkegaard insanın nereden geldiğini bilemediği bir dünyada hissettiği tanrı korkusu(dread) bahsediyorduHeidegger’de duyulan korku ise hiçlik ile yüz yüze gelindiğinde duyulan korkudurHiçliğin Varlık anlamına geldiğini de unutmamak gerekirO halde Man alanında yaşayan düşmüş insan korku sayesinde varlıkla yüzleşir,Man alanından çıkar ve ekzistans olur

”Korku Hiçi açığa çıkarır”

3Çevresinde olma(sein bei)
Bu kaygı düşmüşlükle ilgilidirİnsan daima şeylerin çevresinde bulunur(bei den dingen) “el altında olan onu meşgul eder” Bir bardak nedir?O kendisini oluşturan cam yapıyla tanımlanabilir mi?Bardağın “içmek üzere” yapıldığı aşikardırBardak el altında olan bir şeydirİhtiyaç duyduğumuz diğer el altında olan şeyler gibi bir şeydirDünya bize çıplak nesneler ile görünmezOnlar her zaman ihtiyacımız olan ve olmayan biçimlerde görünürBu insanın pratik bir dünyada yaşaması demektir
Güvenli bir çevrede yaşamak,yaşamı kolaylaştıran araç ve gereçlerle çevrili olmakKierkegaard böylesi bir dünyada yaşayan insanı “Man (herkes) insanı” olarak adlandırır Bu insan herkes ne düşünürse ne yaparsa onu düşünür ve yapar

*