Biyolojik Vitesler

Acaba ayak parmakları ne işe yarar? Sadece vücudu itme ve dengeleme görevini mi yerine getirirler? Yoksa başka fonksiyonları da var mıdır? Hiç ayak parmaklarınızı kaldırarak yürümeyi veya koşmayı denediniz mi? Bu konuda yapılan çalışmalar, ayak parmaklarının vücut motoruna vites görevini yaptığını ve yüksek bir verimlilikle yürümeyi ve koşmayı sağladığını göstermektedir

Bilim adamları, ayaktaki biyolojik viteslerin fonksiyonunu anlamak için, dönen platformlu bir koşu makinesinde tecrübeye tabi tutulan insanların koşularını video kameraya almışlar ve atılan her adımda ayağın yere uyguladığı kuvvetin yönünü ve miktarını hesaplamışlar

Vücudumuzun hareketi bir kaldıracın çalışmasına benzetilerek anlaşılmaya çalışılmıştır Ayak bileğimizin ayağa bağlandığı eklem, destek noktasını; ayağımızın altındaki kavisin ön ve arka kısımları da (tarak kemikleri), kaldıracın kollarının uzandığı yerleri gösterir Adım atarken baldır kası kasılır Kasın aşil tendonu kısmı topuğa yapışır Yürümeye başlayınca topuğu yukarı çeker, çekim kuvveti bilek kemikleri vasıtasıyla tarak kemiklerine, sonra da parmak kemiklerine yansır

Kuvvet, basılan zeminden alınan zıt destek kuvvetiyle bütün vücudu öne doğru iter Bu işlem sırasında kuvvetin uygulandığı nokta hızla topuktan ayağın ucuna doğru gider ve yük kolunun uzamasıyla, kaldıracın giderek daha hızlı hareket etmesi sağlanmış olur Arabanın süratini artırmak için gaza basarız Düşük viteste ne kadar gaza basarsak basalım arabanın süratini artıramadığımız gibi, gereksiz yere yakıt harcamış oluruz Oysa daha yüksek bir vitese geçtiğimizde harcadığımız yakıttan daha iyi verim elde ederiz, arabamız daha hızlı gider

Vücudumuzdaki kasların da motorlar gibi en verimli olduğu bir performans sınırı vardır Bir arabada vites değiştirmek, bir kaldıracın kuvvet kolunu uzatmaya benzer

Baldır kası, bu hızlanmayı gerçekleştirebilmek için daha sıkı kasılarak harekete uyum sağlar, oysa bir noktadan itibaren vücudun hareket ivmesini kazandıktan sonra kasın çalışması maksimum verimliliğini kaybedecektir Bu an, birinci vitesle arabasını harekete geçiren ve biraz süratlendiğinde motorunu zorlayan sürücünün arabayı yavaşlatma veya bir üst vitese geçme ayrımında olduğu andır İşte burada hareket ivmesinin kazanılmasında ayak parmakları biyolojik vites olarak devreye girer

Vücudumuzdaki model de buna çok benzer Ayak parmaklarımız olmasaydı topuklarımızı dengeli bir şekilde yerden kaldıramazdık Yani topuğun yerden kesilmesi ile parmaklara yansıyan kuvvet, tarak kemiklerinin başında son bulacaktır Sonuçta tarak kemikleri zemine paralel basmayacağından vücudun öne doğru olan hareketi meydana gelmeyecektir Dolayısıyla insan, ancak dizini kırmadan bacağını düz atarak yavaş yürüyecektir

Ayak parmaklarıyla zemine bastığımızda vücudu öne hareket ettiren kuvvet, parmakların ucuna yapışan kuvvetli kaslar vasıtasıyla sağlanır Burada 1 ve 5 parmakta iki, diğer parmaklarda üç adet parmak kemiğinin bulunuşunun hikmeti görülür ki, bu parmaklar zeminde oluşan itme kuvvetinin daha kavrayıcı olması için insana verilmiştir

Parmakların en önemli fonksiyonu yürüme sırasındadır Ayakta hareketsiz dururken vücut ağırlığını topuk kemiği ile tarak kemikleri taşır Dolayısıyla ayakta dururken parmaklar dinlenmiş olur Yürürken ve ayakta dururken ağırlık parmaklara binmiş olsaydı, parmaklar buna dayanamayıp vücut ağırlığını taşıyamayacaktı ve insan ayak üzerinde 5 dk dahi zor durabilecekti

Ayak parmaklarının araba vitesleri gibi hareketi hızlandırmada görev yapması sayesinde, yürürken ayak kaslarımız ve kemiklerimizin de en randımanlı şekilde çalışması sağlanmaktadır Sadece ayak parmakları ve ayak tabanı ile alakalı küçük bir farklılığın bile insanın iki ayak üzerindeki yürüyüşüne ne kadar ciddi tesir ettiğini düşündüğümüzde, dört ayakla yürüyen maymunun tesadüfi mutasyonlarla nasıl iki ayakları üzerine dikilerek insanlaştığını hayal etmek bile çok güç olmaktadır





Dr Ertürk Yılmaz