Nefesli Çalgılar,ÜFLEMELİ ÇALGILAR Olarak da Bilinir.içindeki Havanın Titreşmesiyle Sesin Oluştuğu çalgıların Ortak Adı.

NEFESLİ ÇALGILAR




Nefesli Çalgılar,ÜFLEMELİ ÇALGILAR olarak da biliniriçindeki havanın titreşmesiyle sesin oluştuğu çalgıların ortak adıNefesli çalgılar Batı müziğinde orkestranın ikinci çalgılar bölümünde yer alır ve genelde tahta nefesliler (flüt,obua,klarnet,fagot ve saksofon) ve bakır nefesliler ( korno,trompet,trombon ve tuba) olmak üzere ikiye ayrılırAma bu ayrım çok da tutarlı değildirörneğin,pirinçten yapılmış saksofonlar ,gümüş,altın ya da çeşitli alaşımlardan yapılmış flütler de vardırAyrıca bu sınıflandırmada sesin üretiliş biçimi göz önünde tutulmamıştır




Günümüzde çoğu organologlarca kabul edilen Hornbostel ve Sachs sınıflandırmasına (1914) göre nefesli çalgılar ( ya da aerofonlar) titreşen havayı içinde taşımayan serbest aerofonlarla ( böğürteç,akordeonve orgun kamışlı borusu ) havayı içinde taşıyan gerçek nefesli çalgılar biçiminde ikiye ayrılırGerçek nefesli çalgılar da kenar üfürümlü (titreşimin,havanın bir kenara çarptırılmasıyla sağlandığı ) çalgılar (flüt,açık org borusu vb)ağzlıklı çalgılar (trompet,trombon vb) ve (tek ya da çift) kamışlı çalgılar (klarnet,obua,fagot vb) biçiminde ayrılır



Serbest aerofonlar grubu,insanoğlunun bildiği en eski çalgılardan bazısını içine alırÇoğu kültürlerde doğaüstü güçlerle özdeşleştirilen böğürtecin varlığı 25 bin yıl kadar gerilere giderUzun bir ipe bağlı ince bir tahta ,kemik ya da fildişi parçadan oluşan bu alet,hızla çevrilince ipin ucundaki cisim kendi çevresinde dönerek ses çıkartırSerbest dilli ağız armonikaları serbest aerofonlar sınıfına girerArmonika ve melodikalar ,ayrıca bunların Doğu'daki eski tipleri olan Çin sheng'i,Japon şo'su ve Güneydoğu Asya kaen'i de aynı ailedendirBu asya çalgıları sukabağından ya da ağaçtan yapılmış bir hava kasasından oluşurBu kasalardan,ucunda kamıştan birer dil bulunan uzun bambu borular çıkar




En yaygın kenar üfürümlü çalgı yan flüttürBatı müziği orkestralarında yandan üflenen flüt kullanılırama birçok halk tipi flüt ile Batı müziği dışındaki müziklerde çalınan flütlerin çoğu ucundan üflenirOrtadoğu'nun neyi ve Svazilerin umtşingo'su bunlardandır



Delikli tek bir borudan yapılmış yan ve düz flütlerin dışında,her sesin değişik boylarda kamışlarla elde edildiği flüt türüne panflüt adı verilirDilli düdükte ise ince bir iç tapa vardırAvrupa düz flütünde (blok flüt) gagayı andıran bir bek bulunurİkili ve üçlü düz flütler Latin Amerika ile Doğu Avrupa'da yaygındırBorulardan birine genellikle parmak basılmayarak bunun burdon (pedal sesi ) işlevini görmesi sağlanırbuna karşılık melodi öbür flüt ya da flütlerle çalınırOkarina ve tekne flütler boru biçimli olmaktan çok,küreseldirbunlarda ses delikleri ve bek bulunabilir

Ağızlıklı çalgılar nefesli çalgıların en çok çeşitlilik gösteren alt grubudurBatı orkestralarında çalınan çok gelişmiş pistonlu trompet,korno,tuba ve sürgülü trombondan Asya ve Pasifik'in deniz kabuğundan oluşan trompetlerine,Afrika'nın fildişi ve boynuzdan yapılan trompetlerine kadar birçok tipi içine alırBütün bu çalgılarda ses,çalgıcının dudaklarını titreştirerek bir ağızlığın içine doğru üflediği hava akımıyla oluşurBu nedenle bazı organologlar bu çalgılara dudak kamışlılar adını verirlerİsviçre Alp boynuzu,Tibetli Budacıların dung-çen-i ve Güney Amerika'nın ağaç kabuğu trompeti çok uzaklardan işaret vermek amacıyla kullanılır

Klarnet ailesinden çalgıların çoğunda kuru ve inceltilmiş bambu kamışından yapılma tek bir dil bulunurAvrupa,Kuzey ve Batı Afrika ve Güney Amerika'da halk klarnetlerine rastlanırBatı Afrika'nın yandan üfürülen klarneti gibi birçok klarnet de idyoglotik (dilli ya da kamışı kendinden olan ) çalgılardandırHornpipe'lar tek ya da çift olabilirÖrneğin Baskların alboka'sında yan yana iki kamış boru vardırBu boruların her ikisi de tek dile bağlanırBoruların bir ucuna bağlanan boynuz,kalak işlevi görürÖbür uca bağlanan boynuz ise çalgıcının içine üflediği bir çeşit ağızlıktırBir tür zurna olan Shawm'da ve obualarda çift kamış vardırBatı tipi klarnetler cornemuse,antik klarnet,ranket,modern obua,korangle ve fagotturHalk shawm'larına bütün dünyada rastlanırOrtadoğunun zurnası,Hint şahnai'si ,Çin so-na'sı ve Tay pi-nai'si bunların bazı örnekleridirSonuncusu,kurutulmuş palmiye yaprağından yapılmış dörtlü diliyle benzeri olmayan bir çalgıdır

Kaynak;AnaBritannica cilt 23 sayfa 350 frmsinsinet için yazılmıştır