Ülkemizde Teknolojik Gelişmeler

Türkiye ve teknoloji,Ülkemizde ve Dünyada Teknolojik GelişmelerÜlkemizde ve dünyada teknolojik gelişmelerin yararları ve zararları

Tartışacağımız konu, “Teknolojik Gelişmeler ve Türkiye’nin Teknoloji Geliştirme Koşul ve Olanakları”dır

Konu başlığının genel bir saptamayı ve bu saptamadan yola çıkılarak yapılan bir çıkarsama ile bir öneriyi içerdiğini düşünüyorum:

“[Dünyada] teknolojik gelişmeler olmaktadır” Bu bir genel saptama

“[O halde] Türkiye de teknoloji geliştirmek durumundadır” Bu bir çıkarsama

“Bunun koşul ve olanaklarını irdeleyelim” Bu da bir öneri

“Dünyada teknolojik gelişmeler olmaktadır” yolundaki genel saptamanın doğru bir saptama olduğu görüşündeyim Sunuşumda, bu gelişmeyi biraz açmaya, daha somut bir bazda anlatmaya çalışacağım

“Türkiye de teknoloji geliştirmek durumundadır” çıkarsamasına katıldığımı da söyleyebilirim Burada bu gerekirliliğin tartışmasına girmeyeceğim Bunu da genel bir doğru kabul ederek; dünyadaki teknolojik gelişmelere ilişkin saptamalardan sonra, doğrudan Türkiye için “koşul ve olanaklar” irdelemesine geçeceğim

Dünyadaki Teknolojik Gelişmeler

Teknolojideki hızlı ve kapsamlı gelişmeler bugün hemen herkesin gözlediği bir olgu Bu gelişmelerle iç içe geçmiş olarak, ürün profilinin ve üretimin dayandığı teknoloji tabanının değişmekte olduğu da gözlenen bir diğer önemli olgu Bu olgular yumağına yakından bakıldığında, tanığı olduğumuz teknolojik gelişmelerin, alan ve konuları farklı bile olsa, birbirleriyle ilintili olduklarını; ürün profilinde ve üretimin teknoloji tabanındaki değişimin de, esasında, jenerik/yayılgan karakterde, yeni birkaç teknolojide kaydedilen köklü gelişmelere dayandığını görmek mümkün Pratikte, bizim farklı üretim kesimlerinde, farklı üretim yöntemi ya da ürünlerde algıladığımız gelişmelerin ya da yeniliklerin ardındaki teknolojiler ya doğrudan bu jenerik teknolojilerin kendileridir; ya türevleridir; ya da kendi aralarındaki kaynaşmalardan -teknolojiler arası füzyondan- doğan melez teknolojilerdir

Yaşamakta olduğumuz, kapsamlı ve hızlı teknolojik değişim sürecinin, tarihsel gelişmenin benzeri evreleriyle karşılaştırmalı olarak, pek çok iktisatçı tarafından yapılmış, son derece yetkin, kuramsal çözümlemelerini burada yinelemeyeceğim; bunlar biliniyor Konumuz açısından üzerinde duracağım nokta, bu değişim sürecinin dayandığı jenerik teknolojiler, bunların temel karakteristikleri, taşıdıkları dinamik ve gelişme doğrultularıdır

Günümüzde üretimin teknoloji tabanı ve ürün profili, başlıca şu jenerik teknolojilerin belirleyici etkisiyle değişime uğramaktadır:

(i) Enformasyon teknolojisi,

(ii) İleri malzeme teknolojileri ve

(iii)Yeni biyoteknoloji-gen teknolojisi

Bu üç kategoriye, yeni enerji teknolojileri gibi, jenerik karaktere sahip başka kategorileri de eklemek mümkündür Ama, burada, etkileri bugün çok daha geniş ölçüde hissedilen ilk üçü üzerinde durmakla yetinilecektir

Sayılanlar içinde başta olanı enformasyon teknolojisidir ve bu teknolojinin ekonomik faaliyet alanlarında ve toplumsal yaşamdaki etkileri, İngiliz Sanayi Devrimi’nin ve bu devrimin teknoloji tabanını oluşturan buhar teknolojisinin etkileriyle eş tutulmaktadır Bu nedenledir ki bu teknoloji temelinde biçimlenen yeni bir toplum yapısına -enformasyon toplumuna- geçişten söz edilmektedir

İddia ve emareler odur ki, biyoteknoloji ve gen teknolojisi de, 21 Yüzyıl ilk çeyreğinde, bugün enformasyon teknolojisinin oynadığı rolü oynamaya başlayacaktır

Özetle söylemek gerekirse, çağımızda söz konusu jenerik teknolojilere egemen olmak, ülkeler açısından, uluslararası arenada rekabet üstünlüğüne sahip olmak; dolayısiyle de dünya nimetlerinin paylaşımında aslan payını almak anlamına gelmektedir

Bunun içindir ki, “teknolojik gelişmeler” derken bu gelişmelerin kaynağını oluşturan, jenerik teknolojiler üzerinde durmak; bunların potansiyelini, hangi değişim ve gelişim dinamiklerini yarattıklarını iyi kavramak gerekir

Örneğin, bugün kapitalist sistemde iş sürecinin önemli değişikliklere uğradığı ve yeniden biçimlenmekte olduğu, hemen hemen bütün müelliflerce kabul olunan ve gözlenen bir olgudur Değişimde öne çıkan motif esnek üretimdir Ama konuya yakından bakıldığında, esnek üretimde belirleyici trendin, esnek otomasyona gidiş olduğu ve esnek otomasyonun da, giderek, sistemsel bir boyut kazandığı, yani tek bir üretim makina ya da bandının çok ötesinde üretim sürecinin bütününü, bütün bir üretim sürecini kapsar hale geldiği açıkça görülecektir Tasarım departmanının, üretim departmanı elemanlarıyla birlikte -”concurrent engineering”den söz ediyorum- ve bilgisayar destekli tasarım olanaklarından yararlanarak geliştirdikleri birden çok yeni tasarımın, kısa süreli teslimat değişikliklerine göre düzenlenmiş esnek bir programa göre, üretim bantlarına/makinalarına otomatik olarak beslenmesi, konuya ilişkin tipik bir örnektir Bu örneği, daha somutta, haftada 2500 adet baskı devre kartı üreten; ama, bunu, 1327 farklı komponent kullanarak 64 farklı konfigürasyonda yapabilen bir üretim birimi olarak tasavvur edelim İşte, burada sözünü ettiğimiz esnek otomasyonun ardındaki teknoloji enformasyon teknolojisidir (TÜBİTAK, Eylül 1994)

Enformasyon teknolojisine Türkiye’de çok farklı anlamlar yüklendiği ve üzerinde durduğumuz konu açısından da kritik önemde olduğu için, kavramsal açıdan berraklık sağlayabilme umuduyla, bazı tanımlar vermeye çalışacağım:

“Enformasyon” ya da “Enformasyon Teknolojileri” Dendiğinde Ne Anlamak Gerekir?

Enformasyon, bir sistemin, kendi durumunu başka bir sisteme bildirmesi olarak tanımlanabilir Bu bildirme, sistemin alacağı her durum için ayrı bir biçime girebilecek bir işaret (sinyal) aracılığıyla gerçekleştirilir [Bu konudaki tanım ve terminoloji için bknz Meydan Larousse] Bir başka deyişle, enformasyon dendiğinde, yalnızca dil alanında olduğu gibi bir bildirme değil, sibernetikle birlikte kazandığı yeni anlam doğrultusunda, fiziksel bir uyarı da anlaşılır (Akarsu, B, 1975)

Enformasyon kavramı, bildirme edimi (fiili) sonunda elde edilen veriye, üzerinde uzlaşmaya varılan kurallardan yararlanılarak yöneltilen (atfedilen) anlamı da içerir (TDK, Bilişim Terimleri Sözlüğü)

Enformasyon kavramına, tanımsal açıdan biraz daha yaklaşabilmek için, “bir sistemin, kendi durumunu başka bir sisteme bildirmesi” olgusunun, genelde, hangi sürecin parçası olduğuna bakmak yararlı olacaktır Bilindiği gibi, “bütün canlı sistemler, kendi yaşam düzenlerini korumak ve varlıklarını sürdürebilmek için, madde ve enerjiyi işlemek zorundadırlar Madde ve enerjinin işlenmesi, denetimi gerektirir; böylesi bir denetim ise enformasyonu” (Beniger, JR, 1986) Gerçekten de, enformasyon olmaksızın, ya da daha açık bir deyişle, bir sistemin durumuna ilişkin verilere sahip olunmaksızın, o sistemin bir başka sistemce denetlenebilmesi olanaksızdır

“Burada denetim (kontrol) sözcüğü, en genel anlamıyla, önceden belirlenmiş bir hedefe doğru amaçlı etkilemeyi belirtir” (Beniger, JR, 1986) Böylesi bir etkilemenin olabilmesi için, etkilemek istenen sisteme etkinin iletilmesi; bu ileti sonucunda sistemin durumunda meydana gelen değişikliğe ilişkin enformasyonun denetleyen sisteme geri beslenmesi (feedback); bu yeni enformasyonun, denetleyen sistemce işlenerek, hedef verileriyle karşılaştırılması gerekir

Kısacası, denetim için esas olan enformasyonun iletilmesiyle [Frİng communication] birlikte işlenmesinin de [Fr traitement de l’information; İng data processing] gerektiği çok açıktır

Bütün bu saptamalardan hareketle, eğer biz, bir denetim teknolojisinden söz edeceksek; bellidir ki, bu teknolojinin temelini enformasyonun iletilmesi ve işlenmesi teknolojisi; kısaca söylersek enformasyon teknolojisi oluşturacaktır

Esnek üretim/esnek-sistemik otomasyon da bütünüyle bir denetim sorunudur ve bugün bu düzeyde denetime olanak veren teknoloji, mikroelektronik, komünikasyon/telekomünikasyon ve bilgisayar teknolojileri tabanında yeniden biçimlenen, günümüz enformasyon teknolojisidir

Tanımlarsak, enformasyon teknolojisi, enformasyonun, sistemik denetim başta olmak üzere, belli amaçlar çerçevesinde, iletilmesini, işlenmesini, saklanmasını ve bu işlevleri yerine getirecek yöntem, aygıt ve sistemlerin gerekli yazılımlarıyla birlikte geliştirilmesinin bilgi ve deneyimini ifade eder

Bugün enformasyon teknolojisi, denetimde, zaman, mekân ve coğrafi uzaklık faktörlerinin getirdiği sınırlamaları da ortadan kaldırmayı; ses, görüntü, hareketli görüntü, veri (data) biçimindeki enformasyon aktarımlarını tek ve esnek (programı değiştirilebilir) bir şebeke içinde tümleştirmeyi mümkün kılacak bir boyut kazanmıştır “Telematik” terimi gelinen bu yeni boyutu anlatmaktadır (TÜBİTAK, Eylül 1994; BTSTP, Mayıs 1995)

Sanayi toplumları, üretim sürecinin ve toplumsal yaşamla ilgili diğer süreçlerin önceden belirlenmiş amaçlar doğrultusunda denetlenebilmesi için mükemmel olanaklar sunan bu teknoloji -enformasyon teknolojisi- temelinde yeniden biçimlenmekte; enformasyon toplumuna evrilmektedir Bu evrilmenin ve geleceğin enformasyon toplumunun belkemiğini oluşturacak, ulusal-yüksek hız enformasyon şebekelerinin ve bu şebekeler üzerinde verilecek telematik hizmet -telematik denetim- ağlarının inşaı için ABD ve Kanada’dan AB ülkelerine, AB ülkelerinden Japonya ve GKore’ye kadar, bütün sanayileşmiş ülkelerde düğmeye basılmıştır Örneğin, Güney Kore, Ulusal Enformasyon Altyapısını 2015 yılında tamamlamayı amaçlamakta ve bunun için 55,8 Milyar ABD $’lık yatırım yapmayı öngörmektedir Bu tamamlandığında tüm kamu daireleri, üniversiteler, araştırma merkezleri ve firmalar fiber optik kablo ile bağlanmış ve Gbps (giga bits per second) mertebesindeki hızlarda çokluortam iletişimine geçmiş olacaktır Bu projenin 1997 sonunda tamamlanacak ilk aşamasında 80 kent 155-622 Mbps (mega bits per Second) hızında fiber optik kablo ile bağlanacaktır İkinci aşamada tüm ülkeyi kapsayan tele-tıp, tele-öğrenim, elektronik kütüphane hizmetleri ve coğrafi enformasyon hizmeti gerçekleşmiş olacaktır Bu aşamada 2,5 Gbps hızında ATM (Asynchronous Transfer Mode) ağı da kurulmuş ve 2015 yılına gelindiğinde bu altyapı 10 Gbps hızına çıkmış olacaktır (TÜBİTAK, Haziran 1995)

Türkiye’de lâfı çok edilen ve çoğu zaman da “bilgi toplumu” olarak Türkçeye aktarılan “enformasyon toplumu”nu, dayandığı bu teknoloji tabanıyla ve dayandığı teknolojinin niteliğiyle birlikte kavrarsak konuya ilişkin düşüncelerimizi biraz daha berraklaştırabileceğimiz kanısını taşıyorum

Yine aynı açıdan, bir noktaya daha işaret etmek gerekir: Bugün enformasyon teknolojisinin ana bileşenlerinden birini mikroelektronik temelli bilgisayar teknolojisi oluşturmaktadır Mikroelektronik tasarıma dayalı bilgisayarların XXI yüzyıl ilk çeyreğinde de egemenliklerini sürdüreceği yönünde tahminler vardır Ancak, bugün pek çok laboratuvarın kuvantum mekaniği ya da moleküler biyoloji ile optik prensiplerine göre işleyen yeni bilgisayar kuşakları üzerinde çalıştığı bilinmektedir

Kuvantum mekaniği ile optik prensiplerine göre işleyen bilgisayarlarda, lazer ışını yardımıyla enerji düzeylerini değiştiren atomlardan yararlanılacaktır

Moleküler biyoloji ile optik prensiplerine göre işleyecek bilgisayarlarda ise, ışığa göre konfigürasyonunu değiştiren biyolojik moleküller yardımıyla veriler depolanacak ve işlenebilecektir Elektronların yerini fotonların alacağı bu tür sistemlerde kullanılacak moleküller ise, gen teknolojisinin esaslarına göre tasarımlanıp üretilmiş mikroorganizmalar yardımıyla sentezlenecektir

Optik bilgisayarlar ya da başka yeni bilgisayar kuşakları veri işlemede çok daha yüksek hızlar, veri depolamada çok daha büyük kapasiteler ve çok daha ileri düzeyde süreç denetim yeteneği demektir Burada asıl belirtmek istediğimiz nokta, günümüzün egemen teknolojisi olan enformasyon teknolojisinin de (teknoloji füzyonuna dayalı olarak) daha mükemmele doğru kendi içinde sürekli evrilmekte olduğudur Bu evrime ilişkin olarak verdiğimiz örnekte sözü edilen ışığa duyarlı biyomoleküllerin, bugün hem yeni biyoteknoloji-gen teknolojisi hem de ileri malzeme teknolojilerinin konularından birini oluşturduğunun altını çizerek, şimdi de bu jenerik teknolojilerden biraz söz edelim

İleri Malzeme Teknolojileri

Kavramsal açıdan anlayış birliğine ulaşmak için konuya yine bir tanımla girmekte yarar vardır:

İleri malzeme teknolojilerinin,

- üretim sürecinde prodüktiviteyi; üründe kaliteyi ve teknik performansı yükseltmek;

- yaşam kalitesini yükseltmenin gereklerini yerine getirmek; buna paralel olarak çeşitlenen ve düzeyi yükselen kişisel gereksinmeleri karşılamak (iklime duyarlı dokumalara olan gereksinim vb);

- doğal çevreyi koruyabilmenin gereklerini yerine getirmek (biyolojik olarak çözünebilir malzemelere; enerji kayıplarını azaltıcı malzemelere olan gereksinimler vb);

- yenilenmesi mümkün olmayan doğal kaynakların ömrünü uzatmak; bunların yerine geçecek yenilenebilir kaynaklar yaratmak;

- teknolojinin diğer alanlarındaki gelişmelerin gereklerini karşılamak (ışık şiddetine göre konfigürasyonunu değiştiren biyomoleküllerin elde edilmesi gibi)

ve benzeri amaçlarla geliştirilen teknolojiler olduğunu öncelikle belirtmek gerekir Bu amaçlara yönelik olarak;

alıntı