Kösem Vâlide Sultan

Osmanlı tarihinde 17 yüzyılın ayrı bir önemi vardır; çünkü devletin klâsik teşkilât yapısı bu yüzyıldan itibaren değişmeye ve dönüşmeye başlamıştır Özellikle saray teşkilâtındaki değişiklikler, diğer alanlara da sirayet etmiştir 16 yüzyıl sonlarına kadar "sancağa çıkarak" tecrübe kazanan Osmanlı şehzadeleri, bu dönemde, şartların da tesiriyle sarayda yaşamak zorunda kalmışlardır Hayatlarının neredeyse tamamı sarayda geçen bu dönem şehzadelerini ve dolayısıyla padişahlarını etkileyen faktörler arasına "vâlide sultanlar" ile "saray erkânı" da dâhil olmuştur Onun için bu yüzyılın bir diğer ismi de "ağalar ve hanımlar saltanatı" dönemidir

Bu ismin verilmesinde en önemli aktörlerden birisi, Sultan 1 Ahmed'in hanımı Kösem Vâlide, diğer ismiyle Mahpeyker Sultan'dır Rum asıllı veya Bosnalı olduğuna dâir bilgiler bulunan Kösem Sultan, kısa zamanda Sultan 1 Ahmed'in dikkatini çekmiştir Kösem Sultan; Murad, Süleyman, İbrahim, Kasım, Ayşe ve Fatma isimli şehzade ve sultanları doğurarak haremin en nüfuzlu kadını hâline gelmiştir 1 Ahmed'in vefatıyla teamüller icabı eski saraya gönderilmiş ve 6 yıl burada kalmıştır Oğlu Murad'ın küçük yaşta padişah olmasıyla yeniden 1623 yılında Topkapı Sarayı'na gelmiş ve ömrünün sonuna kadar burada yaşamıştır

12 yaşında padişah olan 4 Murad'a yaklaşık 10 yıl boyunca niyabet (vekillik) etmiş, padişahın sefere çıktığı dönemlerde devleti o idare etmiştir Sultan Murad'ın genç yaşta vefatı üzerine, diğer oğlu İbrahim tahta çıkınca, Kösem Sultan'ın nüfuzu artarak devam etmiştir Sultan İbrahim'in bir süre sonra annesini devlet işlerine karıştırmamaya başlaması hattâ eski saraya gönderme isteği karşısında nüfuzu kırılır gibi olmuşsa da, bu sıralarda yaşanan saltanat tebeddülünde Sultan İbrahim'in tahttan indirilerek yerine çocuk yaştaki Şehzade Mehmed'in padişah olması, Kösem Sultan'ın durumunu yeniden güçlendirmiştir Neticede Kösem Sultan, dört padişah döneminde devletin en etkili kişisi olmaya devam etmiştir Bu dönemde herkes kendisine "vâlide-i muazzama" diyerek saygı göstermiştir

Devletin içerisinde bulunduğu olumsuz şartlar, yeni padişahın validesini devlet idaresinde daha aktif olmaya zorlayınca, Kösem Sultan'la Hatice Turhan Sultan arasında bir rekabet ortaya çıkar Kösem Sultan bu durumun ancak yeni bir şehzadenin padişah olmasıyla değişebileceğini düşünerek Şehzade Süleyman lehinde çalışmalara başlar Hatice Turhan Sultan'ın, durumu bir cariye vasıtasıyla öğrenmesi plânı akamete uğratır Bu sırada ayaklanan yeniçeriler, Turhan Valide Sultan'ın saraydaki yardımcıları olan ağalarının Mısır'a sürgün edilmesini talep etmektedir Tehlikeli durum karşısında harekete geçen Turhan Sultan, ağalarının da yardımıyla Osmanlı tarihinin belki de en kudretli kadını olan Kösem Sultan'ı ortadan kaldırtır Kösem Sultan'ın naaşı, kocasının Sultanahmet'teki türbesine gömülür

Kösem Sultan'ın bu kadar güçlenip nüfuz kazanması ağaların yardımıyla olmuştur Öncelikle Harem ve Dârüssaade ağalarını, akabinde de Yeniçeri ağalarını arkasına alarak idareyi yönlendirmiş, kedisine karşı olabilecek bütün güç odaklarını onlar vasıtasıyla bertaraf etmiştir

Kösem Sultan devlet işlerine karışması sebebiyle olumsuz bir imaja sahiptir Bununla beraber, İstanbul'un muhtelif yerlerinde inşa ettirdiği cami, mektep, dârü'l-hadis, sebil, medrese ve mescidler; Kahire'de Nil nehrinin sularını düzenleyen su yolları ve Mekke-Medine'deki büyük vakıfları onun ne kadar hayırsever bir kadın olduğunun ispatıdır Kösem Sultan, yılın belli zamanlarında hapishaneleri dolaşarak, borçları yüzünden mahpus olanları kurtarması ve evlenemeyen kızlara çeyiz parası vererek onların evlenmelerini sağlaması gibi icraatlarıyla da ahali nezdinde sevgi ve saygı görmüştür

Eylülde Yaşanan Bazı Hâdiseler

20 Eylül 622 Peygamber Efendimiz'in (sallallahü aleyhi ve sellem) Hicreti

7 Eylül 1566 Kanunî Sultan Süleyman'ın Vefatı

11 Eylül 1877 Plevne Zaferi

15 Eylül 1961 Yassıada'da, Demokrat Partili 11 Devlet Adamının İdam Kararı