Belit (Aksiyom)

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

Belit (Aksiyom)

Başka bir önermeye götürülemeyen ve tanıtlanamayan, böyle bir geri götürme ve kanıtı da gerektirmeyip, kendiliğinden apaçık olan ve böyle olduğu için öteki önermelerin temeli ve ön dayanağı olan temel önerme

Ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonucu varılır

Belitlere dayanan bir felsefe, belitlerin yanlışlığı meydana çıkınca çöker

1)Mantık: Mantıkta belit terimi, bir şeyi tanıtlamak için kullanılan tanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke anlamını veriri tanıtlanmayı gerektirmediği gibi tanıtlanamazda

Çünkü tanıtlama, daha da açıklamak demektir, buysa daha çok açıklanamaz

Her belit bir ilkedir, ama her ilke bir belit değildir

Örneğin, “her bütün kendini meydana getiren parçalarından büyüktür” ilkesi bir belittir, buna karşı Einsteinin görelilik ilkesi bir belit değildir

Metafizik dünya görüşünün ürünü olan bütün mantıklar, “bir şey kendisinin aynıdır” önermesiyle dile getirilen özdeşlik ilkesini belit saymışlardır

Hegelin diyalektik mantığı bunun doğru olmadığını meydana koymuştur

Bir şey kendisiyle bile aynı değildir, çünkü sürekli olarak değişmektedir

2) Matematik: nicelikler arasındaki orantıları dile getiren zorunlu önermeler, matematikte belit adıyla tanımlanırlar

Örneğin, “bir üçüncü niceliğe ayrı ayrı eşit olan nicelikler birbirine eşittir”, “eşit niceliklere eşit nicelikler eklenirse toplamları da eşit olur”

Matematiksel belit, mantıksal belitin niceliklere uygulanmasıdır

Aralarında başkaca bir anlam ayrılığı yoktur

3) Dekartçılık: Descartes ve başta Spinoza olmak üzere izdaşları felsefelerini belitlere dayarlar

Örneğin Descartes, felsefesini “düşünüyorum, öyleyse varım” belitinden çıkarak kurmuştur

Spinozada ünlü Etikasında örneğin, “başka bir şeyle tasarlanmayan şeyin kendisiyle tasarlanması gerekir” gibi belitlerden yola çıkar

Ne var ki, ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonuca varılır

Bundan başka, bu belitler, “parçalarının toplamı bütüne eşittir” gibi belitler gücünde değildirler

Daha açık bir deyişle, Dekartçıların belitleri öznel, kendilerince belit sayılmış belitlerdir

Nitekim Cogitonun yüzyıllarca önceki biçimini çürütmek için, “bin altın düşünüyorum, öyleyse bin altınım var” önermesi ileri sürülmüştür

11-04-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Belit (Aksiyom) Belit (Aksiyom) Başka bir önermeye götürülemeyen ve tanıtlanamayan, böyle bir geri götürme ve kanıtı da gerektirmeyip, kendiliğinden apaçık olan ve böyle olduğu için öteki önermelerin temeli ve ön dayanağı olan temel önerme Ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonucu varılır Belitlere dayanan bir felsefe, belitlerin yanlışlığı meydana çıkınca çöker 1)Mantık: Mantıkta belit terimi, bir şeyi tanıtlamak için kullanılan tanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke anlamını veriri tanıtlanmayı gerektirmediği gibi tanıtlanamazda Çünkü tanıtlama, daha da açıklamak demektir, buysa daha çok açıklanamaz Her belit bir ilkedir, ama her ilke bir belit değildir Örneğin, “her bütün kendini meydana getiren parçalarından büyüktür” ilkesi bir belittir, buna karşı Einsteinin görelilik ilkesi bir belit değildir Metafizik dünya görüşünün ürünü olan bütün mantıklar, “bir şey kendisinin aynıdır” önermesiyle dile getirilen özdeşlik ilkesini belit saymışlardır Hegelin diyalektik mantığı bunun doğru olmadığını meydana koymuştur Bir şey kendisiyle bile aynı değildir, çünkü sürekli olarak değişmektedir 2) Matematik: nicelikler arasındaki orantıları dile getiren zorunlu önermeler, matematikte belit adıyla tanımlanırlar Örneğin, “bir üçüncü niceliğe ayrı ayrı eşit olan nicelikler birbirine eşittir”, “eşit niceliklere eşit nicelikler eklenirse toplamları da eşit olur” Matematiksel belit, mantıksal belitin niceliklere uygulanmasıdır Aralarında başkaca bir anlam ayrılığı yoktur 3) Dekartçılık: Descartes ve başta Spinoza olmak üzere izdaşları felsefelerini belitlere dayarlar Örneğin Descartes, felsefesini “düşünüyorum, öyleyse varım” belitinden çıkarak kurmuştur Spinozada ünlü Etikasında örneğin, “başka bir şeyle tasarlanmayan şeyin kendisiyle tasarlanması gerekir” gibi belitlerden yola çıkar Ne var ki, ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonuca varılır Bundan başka, bu belitler, “parçalarının toplamı bütüne eşittir” gibi belitler gücünde değildirler Daha açık bir deyişle, Dekartçıların belitleri öznel, kendilerince belit sayılmış belitlerdir Nitekim Cogitonun yüzyıllarca önceki biçimini çürütmek için, “bin altın düşünüyorum, öyleyse bin altınım var” önermesi ileri sürülmüştür