Yaşam Çevrimi Sırasındaki Değişiklikler

Yaşam Çevrimi Sırasındaki Değişiklikler


İnsanlarda ve omurgalı hayvanların çoğunda yeni doğmuş bir yavru ile erişkin bir bireyin görünümleri hemen hemen aynıdır; yalnızca boyutlar değişir Oysa omurgasız hayvanlar ve bitkiler büyüyüp gelişirken çok çarpıcı değişiklikler geçirirler Yaşam çevrimi bütün bu değişiklikleri aynı çerçeve içinde toplama olanağı verdiği için, biyolojide büyük kolaylıklar sağlayan bir terimdir Bu değişikliklerin en çarpıcı örneği böceklerde görülür Örneğin erişkin bir dişi kelebek yumurtalarını yaprakların üstüne bırakır Yumurtalar çatlar ve içlerinden çıkan tırtıllar (larvalar) yaprakları yiyerek bolca beslendikten sonra kendilerine birer koza örerek pupa ya da krizalit denen bir dinlenme dönemine girerler Bu dönemin sonunda her pupa erişkin bir kelebeğe dönüşür ve kozasını delerek dışarı çıkar Demek ki kelebeklerin yaşam çevriminde yumurta, larva, pupa ve erişkin olmak üzere dört evre birbirini izler

Başkalaşma denen bu köklü değişiklikler böceklerden başka yengeç, ıstakoz gibi kabuklularda da görülür (Ayrıca bak BÖCEK; Kabuklular) Bazı hayvanların ve bitkilerin yaşam çevrimleri çok daha karmaşıktır Örneğin yosunlarda ve eğreltiotlarında her çevrim art arda iki kuşakta tamamlanır Eğreltiotu sonbaharda minicik sporlar üretir Bu sporlardan her biri toprağa düştüğünde çimlenerek yürek biçiminde bir yaprağa dönüşür Önçim denen bu yaprakçık bitkinin ikinci kuşağıdır

Bir süre sonra önçimin ürettiği erkek ve dişi üreme hücrelerinin birleşmesiyle bildiğimiz eğreltiotu gelişir Bu çevrimde eğreltiotu eşeysiz üremeyle (döllenme olmadan) spor oluştururken, bir sonraki kuşak olan önçim eşeyli üremeyle döl verir Kısacası bu bitkilerin yaşam çevriminde önce eşeysiz, sonra eşeyli, sonra yeniden eşeysiz üreyen kuşakların dönüşümlü olarak birbirini izlediği bir "döl değişimi" görülür (bak EĞRELTİOTU)

Buna benzer bir süreç yaprakbitlerinde de söz konusudur Dişi yaprakbitleri yazın erkeklerle çiftleşmeden yavrular; bu eşeysiz evredir Ama ikinci kuşaktaki dişiler yılın daha sonraki aylarında erkek yaprakbitleriyle çiftleşir ve döllenmiş yumurtalardan yeni yavrular çıkar (Ayrıca bak YaprakbİTÎ) Genel olarak, büyük boyutlu hayvanların ve bitkilerin yaşam çevrimleri daha uzundur Dev balinaların ve tropik yağmur ormanların-daki dev ağaçların üreme çağına gelmesi çok uzun zaman alır; üstelik bir balık milyonlarca yumurta döktüğü halde, bir balina her batında genellikle tek bir yavru doğurur Bu durum günümüzün temel sorunlarından biridir İnsanlar yakın zamana kadar balinaları acımasızca avlayıp dev ağaçlan hiç düşünmeden kestikleri için, bugün bu canlılardan çoğunun soyu tükenmek üzeredir