Peri Masalları

Peri Masalları
Temel Britannica

Dünyanın neresinde olursa, olsun çok eski zamanlardan beri bazı insanlar perilerin ve cinlerin varlığı*na inanır Bu inanışa göre periler, çeşitli büyülerle insanların işine karışan, genellikle dişi, doğaüstü varlıklardır İnsanlara uğur ya da uğursuzluk getirirler Farsça kökenli bu sözcük halk dilinde görünme yen gizli güç anlamına gelir, (inlerin ise gözle görülme*yen, insan biçiminde küçük yaratıklar olduğu*na inananlar vardır Ağaç kovuklarında, terk edilmiş değirmenlerde, ıssız yerlerde yaşadık*larına inanılır

Birçok peri masalı ve perilerle ilgili inanç Hint, İran, Eski Yunan ve Roma efsanelerin*den kaynaklanır (bak Efsane ve Mitler; Hint Edebiyatı) Büyücülerin, cadıların, uçan halı*ların, sihirli lambaların akıl almaz işler yaptığı peri masalları bizi bir düşler evrenine götürür

Eski Yunanlılar ile Romalılar her nesnenin kendine özgü bir ruhu olduğuna inanırdı Varlığından kuşku duymadıkları, yarı keçi, yarı insan biçimindeki tanrıların, su perileri*nin, dağ ve orman cinlerinin yaşamlarında önemli bir yeri vardı Bu inançlardan kaynak*lanan düşsel öyküler Romalı istilacılarca Ku*zey Avrupa'ya taşındı ve yüzyıllar boyunca ağızdan ağıza dolaştı

"Gemici Sinbad", "Ali Baba ve Kırk Hara*miler" gibi öyküleri içeren Binbir Gece Ma*salları örneğinde olduğu gibi, masallar bir ülkeden öbürüne geçti; zamanla çağdaş ya*şam biçimlerinden etkilenerek değişime uğra*dıkları oldu (bak Binbir Gece Masalları)

William Shakespeare gibi ünlü sanatçıların yapıtları perilerle ilgili yaygın inançları etki*ledi Shakespeare "Bir Yaz Gecesi Rüyası" (A Midsummer Night's Dream; 1595-96) adlı oyununda, periler kralı Oberon'la periler kra*liçesi Titania'yı konu alınıştı Shakespeare'in perileri, kendileri istemedikçe kimse tarafın*dan görülemezdi

Peri ve cinlerle ilgili bazı inançlar çok eski zamanlara dayanır Kanıtlanmamış bir görüşe göre, bir zamanlar Avrupa'da ufak tefek, esmer insanlar yaşarmış Daha uzun boylu ve güçlü bir ırk topraklarını ele geçirince bu küçük insanlar bataklıklara, ormanlara ve dağlara kaçmak zorunda kalmışlar "Cin" olarak nitelenen bu yaratıkların sığır besle*dikleri, hastalanan hayvanları kendilerine öz*gü yöntemlerle iyileştirdikleri ve doğaüstü güçlere sahip oldukları söylentisi yayılmış Cinlerin bazı insanları etkileri altına alarak kötü işler yaptırdıklarına inananlar olmuş Sonradan cinlerle ilgili bu söylentilerden "ca*dı" kavramı doğmuş

Eski uygarlıklarda, dinlerde ve törelerde ipuçlarını bulduğumuz peri masalları, halktan kişilerin kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktar*dığı düş ürünü öykülerdir Bu masallarda cinler, periler, devler, ejderhalar yer alır Bunlar sık sık biçim değiştirme yeteneğine sahiptir Ahlaksal açıdan ya çok iyi ya da çok kötüdürler

17 yüzyılda Charles Perrault adlı bir Fran*sız "Külkedisi", "Parmak Çocuk", "Uyuyan Güzel" ve "Mavi Sakal" gibi çok tanınan peri masallarını ilk kez derleyip yayımladı 19 yüzyıl Alman yazarlarından Grimm Kardeşler (bak Grimm Kardeşler) de yüzlerce halk öyküsünü derleyip kitap haline getirdi Gene 19 yüzyılda Danimarkalı yazar Hans Christi*an Andersen, bazıları Kibritçi Kız" gibi acıklı, bazıları "Bremen Çalgıcıları" gibi ke*yifli birçok güzel peri masalı yazdı (bak Hans Christian Andersen)

1889-1910 arasında, Andrew Lang adlı bir İskoçyalı dünyanın dört bir yanından peri masallarını derleyerek 12 eiitlik bir "Peri Masalları" dizisi yayımladı En çok tanınan masal perilerinden biri tie Sir James Matthew Barrie'nin çocuklar için yazdığı Peter Pan (1904) adlı oyunda ver alan Tinkerbell'di (bak Tinker Bell)

Ünlü film yapımcısı ve yönetmeni Walt Disney, başta "Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler" olmak üzere birçok peri masalını sinemaya uyarlayarak çocuklar için bir düşler evreni yarattı

Türk masallarında perilere ve cinlere çok sık rastlanmaz Peri masalları genellikle ger*çekdışı bir görünüm altında somut bir gerçeğe parmak basar Cin, peri ve dev gibi sihirli güçler iyiyi ve kötüyü simgeler İyi ile kötü, yoksul ile zengin, güçlü ile zayıf arasındaki çatışmalar çoğunlukla iyiden ve doğrudan yana güçlerin başarısıyla sonuçlanır Örneğin, yoksul genç devin hakkından gelerek padişa*hın kızıyla evlenmeye hak kazanır ya da kimsenin ilgi göstermediği huysuz ihtiyara yardım eden iyi yürekli köy delikanlısı tarla*sında bir küp dolusu altın bulur