Felsefe-Felsefece Eğitişim/Ahmet İnam

Soru çok temel bir soru olarak görülüyor ve bu soruyla başlamak ve sonra felsefeyle öğrenme arasındaki ilişki üzerinde konuşmak doğru olur diye düşünüyorum

Soru şudur:
Ne diye öğreneyim ki?

Sürekli olarak bana "öğren" diyen bir kültür içine doğmuşum ve öğrenmenin erdemlerinden söz ediyorlar Üstelik öğrenmenin değil, öğrenmeyi öğrenmenin erdeminden söz ediyorlar, bu sırayı çok artırabilirim de, "öğrenmeyi öğrenmeyi, öğrenme" diye böyle devam edebilir

Eğer, bu bir çeşit pragmatik bir kurnazlık ise, çağımıza çok uygun olduğunu düşündüğüm; o zaman, öğrenmeyi öğrenme ile herhangi bir öğrenme tarzı arasında hiçbir fark söz konusu olmayacak demektir; çünkü, öğrenmeyi öğrenme, bir maymuncuk gibi her kapıyı açan bir öğrenme biçimi olacaktır

"Bana öğrenmeyi öğret de, ben bu öğrenme zahmetinden kurtulayım" anlamında bir öğrenme istiyorsak, bir kalıp veya belli teknik ile öğrenmeyi anlıyorsak, bu anlamda öğrenme, öğrenmeyi öğrenme olmuyor herhalde Çünkü, neden öğreneyim ki, sorusu bana çok temel bir soru gibi gözüküyor

Öğrenen insanın kesinlikle talebi ile oluşan bir şey, öğrenmeyi öğrenme
Dolayısıyla, belki çok genç yaşlardaki insanların, öğrencilerin veya bir şeyler öğrenmesi için okula gönderilen insanların, öğrenmeyi öğrenmesi veya okul öncesi eğitimde öğrenmeyi öğrenmeyi sağlayabilmek, herhalde, onlarda öğrenmeyi talep etmeyi oluşturabilmekle olanaklıdır

Öğrenme talebinin, öğrenme merakının, öğrenme coşkusunun, öğrenme arzusunun ve tutkusunun, öğrenme ateşinin onların içinde yanmış olması gerekir ki, öğrenmeyi öğrenme eylemini, etkinliğini gerçekleştirebilsinler Yoksa, öğrenmeyi de öğreneceksin, şimdi bak bunları bunları öğrendin; sıra öğrenmeyi öğrenmeye geldi gibi bir tavırla öğrenmeyi öğretmeye kalkma, öğrenmeyi öğrenme ruhuna pek de uygun olmayacaktır

Öğrenme karşısında, yaşam deneyimleri karşısında tavrı olmayan, yaşam deneyimlerini gözden geçirmeyen, yaşam deneyimlerini sürekli olarak tazelemeyen, tazeleme eğiliminde olmayan insanlara, öğrenmeyi öğretmenin hiçbir anlamı olacağını düşünmüyorum; öğrenebileceğini de sanmıyorum

Öğrenmeyi öğrenmenin hayat karşısında bir tavır ile gerçekleşebileceğini, daha doğrusu şimdiye dek, alışılagelen yaşama tavrının dışında bir tavırla, bir duruşla kazanılabileceğini düşünüyorum

Bunun çok önemli bir nokta olduğunu tekrar vurgulamak istiyorum; çünkü, öğrenmek, zaten bir anlamda, çok geniş anlamıyla düşündüğümüzde, olağan yaşam içinde sürekli yaşadığımız bir süreç; ne yapsak bir şeyler öğreniyoruz

Hiçbir çaba, emek sarf etmeksizin, yaşarken duyu organlarımıza ulaşan, malumatların bir anlamda yoğrulmasında, örneğin, kulağımıza bir haberin ulaşması, gözümüzün bir gazete kupürüne ilişmesiyle öğrendiğimiz şeyler zaten söz konusudur Ama, bu tip öğrenmeler, olağan yaşayışın içerisinde kaçınılmaz olarak edindiğimiz şeylerdir

Oysa, benim öğrenmeyi öğrenme ilkesinden anladığım şey; yaşadığımız yaşantıların bir çeşit düzenlenmesi ve yeniden anlamdırılmasıyla ilgili bir durumdur Zaten öğrendiğimiz bilgilerin, zaten olağan yaşam içerisinde yaşanması anlamında değil de, öğrendiklerimize yeni bir bakışla bakmak, şimdiye kadar öğrendiklerimizi yeni bir süzgeçten geçirip, bundan sonra öğreneceklerimize karşı bir tavır içerisine girebilmek demektir; öğrenmeyi öğrenmek, bir yaşama tarzıdır, bir yaşam biçimidir, bir hayat tarzıdır

Dışımızdaki ve içimizdeki gerçekliğe karşı bir duruştur diye düşünüyorum Onun için bu duruşu, bu tavrı, bu tutumu gerçekleştiremeden, çok mekanik bir biçimde, işte öğrenmeyi öğretmenin yahut öğrenmeyi öğrenmeye kalkmanın çok anlamlı olmayacağını düşünüyorum

Nedir bu duruş, bu tutum değişikliği?

Buna yakından baktığımızda, Batı düşüncesindeki felsefe serüveniyle çok yakından ilişkili olduğunu görürüz

Sokrat'ı biliyorsunuz, Sokrat'ın bir misyonu vardı, bazılarımızın tuhafına gidebilecek bir şeydi bu, o misyon da "biliyorum" savını taşıyan insanların, bilgilerini ve bildiklerini onlarla tartışmak ve aslında, biliyorum diye ortaya attıkları bilgilerin çok da sağlam olmadıklarını onlara göstermekti

Tabii, bu, insanlık tarihinde de bence çok önemli bir dönüm noktası idi; çünkü, bilmek, öğrenme ile başlayan, öğrenmenin belki bir aşaması olan, belki de bir sonucu olan; ama, bitimi olmayan bir çabadır; bu bir süreç olarak düşünüldüğünde, temellerinin gösterilmesi gereken, hesabının verilmesi gereken bir insan etkinliğidir

Bilmek, sadece bazı sınavlardan geçmek ve yapabilmek, sonuç elde edebilmek anlamında bir bilmek değil, Sokrat'ın anlatmak istediği Bilmek, bildiğimizi ileri sürdüğümüz şeylerin temellerini, dayanaklarını gösterebilmek demek; yani, bilmek, kökleriyle, temel kavramlarıyla bilmek anlamına geliyor Böyle bir bilgi edinilmesi, bu anlamda insanın bilgiye kavuşması, bilgisiyle yaşaması, bilgisiyle olması anlamına geliyor

Demek ki, felsefenin başlangıcında, Sokrat'tan öğrendiğimiz şey, bilmenin, temellerini, köklerini bilmekle başladığı, sadece birtakım malumat kırıntılarıyla yapılabilecek bir iş, yüzeysel, sığ malumatla yürütülecek bir etkinlik olmadığı ve o kökleriyle bildiğimiz şeyle, insanın ruhsal bütünlüğünün birleşmesi gerektiği, yani bilmekle, olmak arasındaki uçurumun ortadan kalktığı, bilen insanın olan insan olduğu, yani bilen insanın, bilgisini tamamen hücrelerine, dokularına, yaşam biçimine, huyuna, suyuna işlediği, onu içselleştirdiği, onu içine sindirdiği gerçeğidir

Bilgisiyle, şimdi, birçok çağdaş insanın yaptığı gibi, yaşamı arasında boşluklar, uçurumlar olan bir insan olmadığını, bilen insanın bildiğiyle olan bir insan olduğu, bilgisiyle yaşadığı, bilgisiyle arasındaki boşlukları kapatan bir insan özelliği taşıdığını görmekteyiz

Bu da, en azından iki şeyi gerektiriyor; birincisi, özgür insan olmayı gerektiriyor; çünkü, eğer, öğrenmek aşamasında olan, öğrenme durumunda olan bir insan, öğrenmeye zorlanmışsa, gerçekten bu zorlanma içerisinde birtakım malumatı kavrayabilir ve sorduğunuz zaman da karşılığını verebilir
Ama, kendi içinden, kendi iç özgürlüğünden kaynaklanan bir çıkışla, edinilmiş bir öğrenme olmadığı için, o öğrenme, o kişinin belleğinde veya bir anlamıyla ruhunda bir yama gibi duracaktır ve büyük bir olasılıkla da, birçok öğretmen arkadaşın da bildiği gibi, çok kısa bir zamanda, o bilgi yahut o malumat kırıntıları belleğimizden uzaklaştırılacak ve bellek rahatlatılacaktır, sınıf geçilmiş, sınavlar verilmiş ve o bilgi yükünden kurtulmuş olacaktır

O yüzden, belki öğrenmeyi öğrenmenin çok temel koşullarından biri, biraz önce konuşmamın başında söylediğim gibi, öğrenmeye olan talebin yaratılması; yani, "neden öğreneyim ki?", sorusunu soran bir insana, gence, bunu tartışabilmek, neden öğrenmesi gerektiğini söyleyebilmek, öğrenmek istemiyorsa, belki öğrenmek istememesine saygı göstermek veya böyle bir düşüncesinin öğrenmeye olan kapalılığının ardında ne yattığını anlamak çok önemli bir şey

Eğer, bu iç özgürlüğüne sahip bir kişi ise, o zaman öğrenmeye olan talebinin gerçekten bu özgürlüğüyle olan ilintisinin olup olmadığına bakmak gerekir Bir talep oluşturmak birinci amaç, öğrenmeyi öğrenmede, bu talebi oluşturacak insanın özgürlüğünün yaşamasına dikkat etmek; daha aile içi eğitimde, özgür olabilen, kendisi olabilen, kendi varlığına, kendi ruhuna, kendi duygularına, kendi düşüncelerine sahip çıkabilen bir insanın yetişmesini sağlamak lazım;
çünkü, bu özgürlükle birlikte özerklik anlamına geliyor; kendine sahip çıkmak isteyen, kendi yaşamına sahip çıkmak isteyen, kendi ayakları üzerinde durmak isteyen, kendisi olmak isteyen insanların başarabileceğinin bir şey olduğunu düşünüyorum öğrenmeyi öğrenmenin;

çünkü, orada, kendi varlığına, kendi özgürlük ve özerklik alanı doğrultusunda öğrenmek isteyen, edindiği yaşantı birikimlerini, kendi bakışı, kendi anlayışı, kendi yorum çabaları içerisinde yoğurmak isteyen bir insan görüyoruz

Öyle bir insan ki, bu insan, kendi yaşamını kurabilecek, kendi gözleriyle görebilecek, özerk, özgür bir insan

Elbette, bireysel olarak bunu düşündüğümüzde, bu bireysel özerkliğin ve özgürlüğün kurulabilmesi, ancak bir arada, özerk ve özgür insanlarla etkileşim halinde sağlanabilecek bir şeydir

Öğrenmede bireyin özerkliğinden ve özgürlüğünden söz ettik; ama, yalnızlığından ve tamamen içinde bulunduğu toplum yaşayışından, soyutlanmasından söz etmedik

Bir arada, diğer insanlarla birlikte, onlarla etkileşim, iletişim, haberleşme durumunda, diğer insanlarla birlikte, diğer insanlarla kendileri olan özgür ve özerk insanlarla birlikte yaşayarak, onlarla etkileşerek, onlarla haberleşerek, öğrenmeyi bir arada kotaracakları bir dünyanın oluşumunda, öğrenmeyi öğrenmenin anlamlı olduğunu düşünüyorum



Ahmet İnam