İmam Maturidi, Allah Mekandan Münezzehtir, Kim Gökte Derse Kafir Olur Derken, İmam Ebu Hanife Allah Yedi Kat Semanın Üstünde Arşına İstiva Etmiştir, Demesi Bir Zıtlık Değil Mi

İmam Maturidi, Allah mekandan münezzehtir, kim gökte derse kafir olur derken, İmam Ebu Hanife Allah yedi kat semanın üstünde arşına istiva etmiştir, demesi bir zıtlık değil mi
İmam Maturidi, Allah mekandan münezzehtir, kim gökte derse kafir olur derken, İmam Ebu Hanife Allah yedi kat semanın üstünde arşına istiva etmiştir, demesi bir zıtlık değil midir? Hangisine inanacağız?

Soru

İmam Maturidi, Allah mekandan münezzehtir, kim gökte derse kafir olur derken, İmam Ebu Hanife Allah yedi kat semanın üstünde arşına istiva etmiştir, demesi bir zıtlık değil midir? Hangisine inanacağız?


Cevap

Değerli Kardeşimiz;


İmam Azam içinde bulunduğu dönem itibariyle selef-i salihin yolunu takip etmiştir Selef-i salihinden bazıları -prensip olarak- ayet ve hadislerde veya sahabelerin kavillerinde yer alan bazı ifadeleri tevil etmekten çekinmiş ve onları olduğu gibi ifade etmişlerdir

Örneğin, Ebu Hureyre’nin anlattığına göre; Adamın biri geldi, Peygamberimize(asm) “Mümin bir cariyeyi azat etme borcum vardır” diyerek (yanındaki cariyesinin bu şarta haiz olup olmadığını) sordu Peygamberimiz(asm) kadına dönerek “Allah nerdedir?” diye sordu Kadın başı ve işaret parmağıyla semaya işaret etti Bu defa peygamberimiz(asm) “Ben kimim?” diye sordu Kadın parmağıyla semaya ve Resulellah’a işaret etti Yani “Sen Resulellahsın” demek istedi Bunun üzerine “(bu mümindir), bunu azat et” diye buyurdu(bk Mecmau’z-Zevaid, 1/23)

Beyhakî’nin de işaret ettiği gibi, selef-i salihin tarafından kullanılan bu gibi ifadelerin dayanağı, Kur’an’da Allah hakkında kullanılan “gökte olan”(Mülk, 16,17) mealindeki ifadelerdir (Beyhaki, el-Esma ve's-Sıfat, 2/238) Bu ayetin manası ise, gerçekte Allah’a bir mekan izafe etmek değil, onun yüceler yücesi bir varlık olduğu gerçeğidir İnsanlara göre gök kavramı, hâkimiyeti, üstünlüğü ve yüceliği ifade eder

“Göklerde de ilah olan O’dur, yerde de ilah olan O’dur O, yegâne Hakîm’dir/hüküm ve hikmet sahibidir, yegâne Alîm’dir/her şeyi hakkıyla bilendir”(Zuhruf, 43/84) mealindeki ayette, Allah’ın hem göklerde hem de yerde yegâne ilah olduğuna, her iki yerdeki mahlukların yalnız ona ibadet ettiğine vurgu yapılmıştır Evet yeryüzü, O’nun cemal sıfatlarının tecelligâhı, gök ise O’nun celal sıfatlarının tecilligâhıdır O halde “Allah’ın gökte” olduğunu söylerken, onun göklerdeki hükümranlığına işaret edilmiştir

Özetlersek, bu iki alimin ifadelerinin her biri, kendi dönemine ait bir yönü vardır Tevilin fazlaca söz konusu olmadığı selef devrinde, insanlar ayet ve hadislerin naslarına aynen katıldıkları için, İmam Azam, o günkü anlayış çerçevesinde ilgili hükmü ortaya koymuştur Halef alimlerinin bulunduğu dönemde ise, zihinler, akıllar çatallaştığı için onları tatmin etme adına tevil kaçınılmaz idi Bu sebeple, Allah’ın gökte olması, onun göklere hâkim olduğu manası seslendirilmiştir İmam Maturidî böyle bir devirde yaşadığı için “Allah göktedir” ifadesi, bizzat göklerde oturduğu manasına çekilmesi söz konusu olabileceği için ilgili hükmü benimsemiştir Her biri kendi asrının idrakine hitap ettiği için ikisi de haklıdır, denilebilir

sie