Konodont,apatit (kalsiyum Fosfat) Mineralinden Oluşan,küçük Diş Benzeri Fosil.

KONODONT




konodont,apatit (kalsiyum fosfat) mineralinden oluşan,küçük diş benzeri fosilUzunlukları 0,26-6 mm arasında değişen ve mikrofosil olarak tanınan konodontlar ,Paleozoyik ( Birinci) Zamanda (y570-225 milyon yıl önce) denizlerde çökelen tortul kayaçlarda en çok rastlanan fosiller arasındadırPaleozoyik Zaman ve onu izleyen Triyas Döneminde ( y225-190 milyon yıl önce) oluşmuş kayaçlarda bulunan bu fosillerin tropik ve ılıman bölgelerdeki açık denizlerde ve kıyı sularında yaşayan küçük deniz omurgasızların kalıntıları olduğu sanılmaktadırKonodont taşıyan hayvan fosili yalnız Kuzey Amerika'daki ince taneli kayaçlar içinde bir süre önce bulunmuşturKonodontlar biçimlerine göre genellikle dört tip altında toplanırKoni tipi,keskin bir dişe benzeyen,birbirinden ayrı koni biçiminde yapılardan,çubuk tipi,ince ve eğimli bir eksen ile bu eksenin bir yanında iğneye benzer çıkıntılardan oluşurYaprak tipi değişik boyutlarda yassılaşmış koni sıralarını içerirPletform tipinde ise öncekinden farklı olarak yaprak biçimindeki orta bölümün çevresinde küçük bir çıkıntı yapan platform bulunurGünümüze değin bini aşkın konodont biçimi ya da türü tanımlanmıştır



Bazı konodontların "sol" ve "sağ" olarak nitelenen iki biçimi vardırKonodontların hayvanlarda iki yanlı bakışım gösteren karşılıklı diziler halinde bulunduğu anlaşılmaktadırBu yapısıyla dişlere benzerse de onlardan daha narin ve kırılgandırYapılan araştırmalar sonuu dokuz değişik konodont dizilişine rastlanmıştırÇubuklar ve platformlar ,tek bir dizi ya da aygıt içinde bir arada bulunabilmektedirTek konilerin bu dizilere nasıl bağlandığı belirsiz olmakla birlikte bulunan tek konodontlu hayvan fosilinde ,sindirim sisteminin girişinde yer aldığı görülen bu aygıtın besin parçacıklarının hareketine yardımcı olduğu sanılmaktadır3-4 cm uzunluğundaki bu küçük hayvanın bilinen solucan benzeri hayvan gruplarıyla ilişkisi belirsiz olduğu gibi karşılaştırma yapılabilecek başka bir örnek de yoktur

Konodontların jeolojik dönemler boyunca hızlı bir evrim sürecinden geçmeleri ve bu süreç içinde biçimlerindeki birçok ayrıntının değişikliğe uğraması nedeniyle,kayaç katmanlarının tarihlendirilmesi ve aralarındaki ilişkilerin belirlenmesinde önemli bir işlevi vardırGerçekten birbirini izleyen kayaç katmanları ayırt edici konodont aygıtları ya da faunaları yardımıyla belirlenebilmektedirAyrıca konodontların coğrafi bakımdan geniş bir dağılım gösterir ve aynı ya da benzer türlere yeryüzünün pek çok yerinde rastlanırÖzellikle siyah şeyl ve kireçtaşları konodont açısından zengindirama konodontlar öbür tortul kayaç tiplerinde de bol miktarlarda bulunabilirKonodont aygıtlarında görülen bazı özelliklere dayanarak bu hayvanlardan bir bölümünün açık denizlerde, öbürlerinin ise kıyılarda yaşadığı sanılmaktadır

En eski konodontlar Alt Kambriyen Dönem kayaçlarında bulunmuştur( Kambriyen Dönem y570-500 milyon yıl önce) Bunların büyük bölümü koni tipindedirBileşik tipler Ordovisiyen Dönemde ( y500-430 milyon yıl önce) ortaya çıkmış ve Silüriyen Dönemde ( y430-395 milyon yıl önce) büyük bir çeşitlilik kazanmıştırKonodontların hem sayı hem çeşit bakımından en zengin olduğu Devoniyen Dönemden (y395,345 milyon yıl önce ) kalma yalnız palmatolepis cinsinin 50'yi aşkın türü ve alttürü bilinmektedirAyrıca öbür paltform tipinden konodontlar da bu dönemde çok yaygındırDevoniyen Dönemin ardından konodontların çeşit ve sayıları hızla azalmıştırPermiyen Dönemde ( y280-225 milyon yıl önce) hemen hemen hiç rastlanmayan bu yapılar Triyas Döneminde son kez bollaştıktan sonra tümüyle ortadan kalkmıştır

Konodontların kireçtaşlarından ayrılmasında en çok kullanılan yöntem,kireçtaşlarının yüzde 15'lik asetik asit içinde çözündürülmesi temeline dayanırBu asit oranında zarar görmeden kayaçtan ayrılan konodontlar toplandıktan sonra yıkanır,kurutulur ve bromofon gibi dibe çökebilecekleri ağır bir sıvı içine konurKonodontlar çiftgözmercekli bir miksopkop altında yüksek oranda büyütme sağlanarak incelenirBu fosiller üzerinde yapılan çalışmalar ,günümüzde birçok ülkede sürdürülmektedir19yüzyıl ortalarında ilk kez Rusya'da keşfedilen bu yapıların yaklaşık 100 yıl sonra,ABD ve Almanya'da,kayaçların tarihlendirilmesi ve kayaçlar arasındaki bağıntının anlaşımasında çok yararlı olacağı anlışılmıştırGünümüze değin bu mikrofaunalar aracılığıyla yapılmış en ayrıntılı belirleme çalışmaları Devoniyen Dönem kayaç sistemlerinde gerçekleştirilmiştirKonodont içeren kesintisiz ve kalın kireçtaşı katmanları özellikle Kuzey Amerika ,Avrupa ve Fas'ta incelenmiştirBuralarda saptanan değişik konodontların kayaç içindeki bulunma sırası başka bölgelerde yapılan araştırmalar için bir kılavuz işlevi görmektedirBelirli bir konodont dizisine göre ayırt edilen katmanlar için kuşak terimi kullanılırGenel olarak,Ordovisiyen Dönemde 10,Silüriyen Dönemde 12,Devonien Dönemde 30,Karbonifer Dönemde 12,Permiyen Dönemde 8 ve Triyas Döneminde 22 kuşak belirlenmiştirEldeki bilgiler arttıkça bu kuşaklar üstünde gerekli değişiklikler yapılmaktadır

Kaynak;AnaBritannica cilt 19 sayfa 236-237 frmsinsinet için derlenmiştir