Biyografi Türünün Tarihsel Gelişimi

Biyografi Türünün Tarihsel Gelişimi

- Biyografi Nedir - Yaşam Öyküsü - Biyografi Türü - Edebiyat ve Biyografi - Biyografi Türünün Önemli Temsilcileri

Dünya edebiyatında biyografi türünde Kendileri ile Savaşanlar ,Üç Büyük Usta: Balzac, Dickens Dostoyevski, Kendi Hayatının Şiirini Yazanlar: Casanova Stendhal Tolstoy, Balzac, Bir Yaşam Öyküsü,Magellan , Freud ve Öğretisi Henri Troyat; Dostoyevski, Rasputin, Gogol Çehov vb

Türk edebiyatı, yaşamöyküsü niteliğindeki yapıtlar bakımından oldukça zengindir Osmanlılar döneminden kalma yaşamöyküleri arasında din ve tarih alanlarındaki önemli kişilere ilişkin olanlar çoğunluktadır: Bunlar arasında siyer kitapları (Hz Muhammed'in yaşamöyküsü), kısas-ı enbiyalar (peygamber kıssaları), tezkiret-ül-evliyalar (evliyaların yaşamını konu edinen kitaplar), maktel-i Hüseyniler, tezkiret-üş-şuaralar (ozanların yaşamöykülerini konu edinen kitaplar) sayılabilir Erzurumlu Darir'in Terceme-i Siret-ün Nebi'si (1388), Veysi'nin Dürret-üt-Tac'ı (XVIIyy), Hz Muhammed'in yaşamöyküsünü anlatır Sinan Paşa'nın Tezkiret-ül-Evliya'sı (XVyy) ile Lamii'nin Nefahat-ül-Üns'ü (1872) İslam velilerinin yaşamöykülerini içerir Fuzulî nin Hadikat-üs-Süeda'sı (1542) ise Hz Ali'nin oğlu Hüseyin'in yaşamöyküsünü anlatan yapıtlar arasında en ünlüsüdür Din ulularının yanı sıra halk savaşçılarının yaşamları da bir destan türü olan Hamzaname, Kitab-ı Ebu Müslim, Battalname, Danişmentname gibi kitaplarda anlatılır Ebul-hayr Rumi, din ulusu Sarı Saltuk'un yaşamını Saltukname'de vermiştir (1474-1480) Hacı Bektaş Veli'nin mucize ve kerametleri de Menakıb-ı Hacı Bektaş Veli adlı kitapta toplanmıştır

XVyy'dan sonra yaşamöyküleri devlet ileri gelenlerinin ve sanatçıların yaşamlarını da konu edinmeye başlamıştır İdris-i Bitlisi Heşt Behişt' te (Sekiz Cennet) Osmanlı padişahlarından sekizinin yaşamlarını anlatır Gelibolulu Ali de Menakıb-ı Hünerveran'da (Sanatçıların Menkıbeleri, 1586) hattatların, ciltçilerin, tezhipçilerin ve minyatür sanatçılarının yaşamöykülerini derlemiştir Ozanların yaşamöykülerini toplayan tezkireler arasında da Çağatay şairi Nevai'nin Mecalis-ün-Nefais'i (Güzelliklerin Meclisleri, 1491), Sehi Bey'in Heşt Behişt'i (Sekiz Cennet, 1538), Latifi'nin Tezkir-üt-Şuara'sı (1546), Kınalızade Hasan Çelebi'nin ozanlar tezkiresi (1586) sayılabilir

XIX yy'dan sonra yazılmaya başlanan yaşamöyküleriyse çeşitlilik gösterir Çoğunluğu gene tarih ve siyaset alanlarındaki kişilerin yaşamöykülerini içermesine karşın bilim, kültür ve sanat dünyasında üne kavuşmuş kimselerin yaşamöykülerini anlatan kitapların sayısı da azımsanmayacak ölçüdedir

XXyy'da özellikle edebiyat dünyasına ilişkin olarak hazırlanan yaşamöyküsü türündeki yapıtlar arasında şunlar anılabilir: Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri (3 cilt 1916-1925); İbnülemin Mahmut Kemal , Son Asır Türk Şairleri; İbrahim Alaettin Gövsa, Türk Meşhurları Ansiklopedisi (1945); Mehmet Kaplan, Tevfik Fikret (1946); Mehmet Emin Erişirgil, Ziya Gökalp, Bir Fikir Adamının Romanı (yaşamöyküsel roman, 1951); Gündüz Akıncı, Abdülhak Hamit Tarhan (1956); Mehmet Emin Erişirgil,Mehmet Akif, İslamcı Bir Şairin Romanı (4 cilt, 1958); Behçet Necatigil, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (1960); Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam (Atatürk'ün yaşamöyküsü, 3 cilt, 1963-1965)Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam (İsmet İnönü'nün yaşamöyküsü, 3 cilt, 1966-1968); Tahir Alangu, Ömer Seyfettin (yaşamöyküselroman, 1968);Sadun Tanju, Doludizgin (Ali Naci Karacan'ın yaşamöyküsü