öğrenme Türleri ve Süreçleri

ÖĞRENME


Öğrenme, tekrar veya yaşantılar sonucu, eğitim veya öğretim sonucu davranışlarda meydana gelen değişmelerdir Örneğin yabancı dil konuşmayı öğrenme bir davranış değişikliğidir Ancak davranış değişikliklerinin öğrenme olarak nitelendirilebilmesi için sonradan kazanılması, belli bir süre devam etmesi gerekir Buna göre içgüdü, refleks, türü davranışlar öğrenme değildir

Öğrenmede olgunlaşma ve motivasyon önemli bir faktördür Çünkü bir şeyi öğrenebilmek için belli bir olgunmaş-ma düzeyine gelinmesi ve belli bir motivasyonun olması gerekir Örneğin konuşma olgunluğuna gelmemiş bir çocuğa dilbilgisi kuralları öğretilemez

ÖĞRENME TÜRLERİ VE SÜREÇLERİ

1 Deneme - Yanılma Yoluyla Öğrenme

Yapılan birçok tekrar ve denemeler sonucunda yeni davranışların kazanılması esasına dayanır Bu denemeler esnasında olumlu nitelikteki davranışlar sürdürülür, olumsuz nitelikteki davranışlar terkedilir Böylece tekrar sayısı arttıkça hata miktarı azalır, hata miktarı azaldıkça da öğrenme düzeyi artar Örneğin televizyonun uzaktan kumanda düğmelerinin nasıl bir fonksiyona sahip olduğunun deneme-yanılma yoluyla öğrenilmesi

2 Motor Öğrenme

Bedensel davranışların düzenli olarak gösterilmesi, kaslara dayalı beden hareketlerine beceri kazandırılması esasına dayanırÖrneğin jimnastik hareketlerinin kurallarına uygun olarak yapılması motor öğrenmeyi gösterir

3 Bilişsel Öğrenme
Üç grupta incelenir

a Kavrayış yoluyla öğrenme

Olaylar ve durumlar arası ilişkinin bir anda görülmesiyle, problemin zihinde çözülmesi esasına dayanır Örneğin Arşimed'in suyun kaldırma kuvvetini bulması buna örnektir

b Model alarak (Gözleme yoluyla) öğrenme

Bazı davranışların kazanılması örnek alma, taklit yoluyla gerçekleşmektedir Modanın öğrenilmesi, göreneklerin öğrenilmesi bu yolla gerçekleşir

c Sözel öğrenme

Bireyler tarafından nesnelerin yerini tutan sözcüklerin, kavramların kazanılmasından sonra, sözel anlatımlarla gerçekleşen öğrenmelerdirÖrneğin organizmadaki kalp, böbrek gibi iç organların nasıl faaliyet gösterdiklerinin sözle anlatılması bu öğrenmeye girer

4 Şartlanma Yoluyla Öğrenme

Organizmanın önceleri tepki göstermediği bir uyarıcıya belli şartlar altında (ödül veya ceza uygulamasının yapılmasıyla) tepki göstermeye başlaması bu öğrenmenin esasını oluşturur Sözü edilen şartlar, klasik şartlanmaya ve edimsel şartlamaya göre değişmektedir Şimdi bunları görelim

a Klasik şartlanma

Başlangıçta nötr olan bir uyarıcının ödül veya ceza ile birlikte verilmesiyle gerçekleşir Bu durumda başlangıçta nötr olan uyarıcı ödül veya ceza uyarıcısının yerine geçerek organizmayı tepkiye yöneltir Örneğin kızgın saç üzerine çıkarılan bir ayı, aynı zamanda def çalınmasıyla kızgın saç üzerindeki tepkisini bir zaman sonra sadece def çalındığında da göstermeye başlar

b Edimsel (vasıtalı - operant) şartlanma

Organizmanın rastlantısal sayılabilecek davranışları içinden bazı istenilen davranışların ödül veya ceza
uygulanmasıyla pekiştirilmesi esasına dayanır Örneğin narkotik şube ekiplerinin uyuşturucu bulunmasında kullandıkları köpeklerin öğrenmesi edimsel şartlanmaya girer
Klasik şartlanmayla edimsel şartlanmayı karşılaştırmalı olarak incelediğimizde;
- Klasik şartlanmada pekiştirici (ödül veya ceza) davranıştan önce, edimsel şartlanma da ise istenilen davranıştan sonra verilir
- Klasik şartlanmada uyarıcı ve davranışlar bellidir, edimsel şartlanma da ise davranışlar rastlantısaldır ve bu davranışlar biçimlendirilmeye çalışılır

5 Şartlanmayla İlgili Kavramlar

a Pekiştirme
Şartlanma öğrenmesinin gerçekleşmesini sağlayan ödül veya ceza uygulamalarıdır Pekiştirme, davranışların kazanılmasını ve yerleşmesini sağlar Pekiştirmeyi sağlayan unsurlara pekiştireç denir

b Genelleme
Şartlı uyarıcıya gösterilen tepkilerin benzerlerine de gösterilmesidir Def çalınca oynamaya şartlandırılmış olan ayı, diğer çalgılı uyarıcılara karşı da tepki gösterirse genelleme yapmış olur

c Ayırdetme
Genellemenin tersi olarak, benzer uyarıcılar arasındaki farklılığın anlaşılmasıyla şartlı uyarıcıya benzer uyarıcılara tepki göstermenin terk edilmesidir Örneğin köpeğin uyuşturucu kokusunu diğer kokulardan ayırdetmesi

d Sönme
Pekiştirmenin kesilmesiyle zaman içinde şartlı davranışın ortadan kalkmasıdır

çok tşk ederim işime yaradı