Polikistik Over Sendromu Nedir

Polikistik over sendromu nedir

Polikistik Over Sendromu (PCOS), kadınlardaki önemli bir yumurtlama problemi Sorun, toplumdaki her 5 kadından birinde görülebiliyor Bunun için kadınların her yıl düzenli olarak jinekolojik muayenelerini yaptırmaları gerekiyor

Memorial Hastanesi Tüp Bebek Merkezi’nden Opr Dr Banu Kumbak Aygün, yumurtlama probleminin önde gelen sebebi ‘Polikistik Over Sendromu’ hakkında bilgi verdi


Polikistik Over Sendromu nasıl oluşur?

Kadın vücudunda bulunan iki yumurtalık, bir adet döneminde döllenmeye müsait bir olgun yumurta geliştirir Bu yumurta gelişimini ve olgunlaşmasını “follikül” adı verilen içi sıvı dolu bir kesecikte tamamlar Polikistik Over Sendromu’nda ise birçok yumurta aynı anda olgunlaşmaya çalışır fakat bunu başaramazlar Sonuçta bir çok yumurta vardır ama bunların hiçbiri gelişip döllenme yeteneği kazanamazlar Ultrason muayenesinde ise yumurtalıklar, içerisinde gelişmemiş yumurta bulunan bir çok kesecik yani birçok kist şeklinde görülür

Polikistik Over Sendromu’ndan hangi durumlarda şüphelenilmelidir?

Çocuk sahibi olmak amacı ile tüp bebek merkezlerine başvuran kadınların yaklaşık % 20’sinde yumurtlama problemi mevcuttur Yumurtlama problemlerinin en önde gelen sebebi ise Polikistik Over Sendromu adı verilen durumdur Özellikle bir hanım düzensiz adet görüyor, tüylenmede artış mevcut ve kilosu da normalin üzerinde ise, bu sendromdan kuvvetle şüphelenilmeli ve gerekli muayene, ultrason ve tetkikler yapılarak durum açıklığa kavuşturulmalıdır

Polikistik Over Sendromu’nun sebebi nedir?

Hastalığın gelişim mekanizmasında karbonhidrat :-):-):-):-)bolizmasını düzenleyen “insülin” hormonunun da etkili olduğu düşünülmektedir Zira bu hastalar aynı zamanda kilolu kişilerdir Aşırı kilo ise insülin direncine sebep olur İnsülin direnci gelişmesi Polikistik Over Sendromu’nun tetikleyici nedenlerinden biri olabilir

Hastalık nasıl tedavi edilir?

Tedaviyi planlarken öncelikle bu hastaların diyetisyen gözetiminde ideal kilolarına inmeleri sağlanmalıdır Gerekirse insülin direncini kırmak için şeker hastalarında kullanılan “metformin” ilaç tedavisi bu dönemde kullanılabilir Tıbbi tedavi ve kilo kaybı sonucunda adetlerde önemli oranlarda düzelme olabilmekte, yumurtlama probleminin ortadan kalkmasıyla bazen gebelik kendiliğinden oluşabilmektedir Ancak bu işlemlerden sonra adet düzensizliği devam ediyorsa, yumurtlamayı uyaran ilaçlar ve hormon iğneleri uygulanabilir Bu takipler sonucu gelişen yumurtalardan normal ilişki önerilerek veya aşılama yöntemi ile gebelik oluşturulmaya çalışılır 3-4 kez yapılan takip ve aşılama ile gebelik elde edilememiş ise tüp bebek yöntemine geçilmesi önerilir

Polikistik Over Sendromu kendini farklı bir karakterle gösterebilir mi?

Bazen ultrason muayenesinde yumurtalıkların görüntüsü Polikistik Over Sendromu gibi izlenebilir Bunu gerçek Polikistik Over Sendromu ile karıştırmamak gerekir Adetler düzenli olabilir, kilo fazlalığı ve tüylenmede artış olmayabilir fakat yapılan ultrason muayenesi sonucu yumurtalıkların polikistik görüntüde olduğu ifade edilebilir Böyle durumlarda da 1 yıl korunmasız düzenli ilişkiye rağmen gebelik oluşmuyorsa mutlaka bir merkeze başvurulmalıdır

Polikistik Over Sendromu olan kadınlara neler önerilir?

Polikistik Over Sendromu olan kadınlara gebelik sonrası da jinekolojik takipleri bırakmamaları ve yıllık muayenelere devam etmeleri önerilir Bu hastalarda ileri yaşlarda şeker hastalığı başta olmak üzere bazı hastalıkların gelişimi söz konusu olabilmektedir Bunu önlemek için aşırı kilo alımı engellenmeli ve gerekirse ilaçlarla düzenli adet görmeleri sağlanmalıdır

Polikistik over sendromu (PCOS, Stein-Leventhal Sendromu), en sık 30 yaş altı kadınlarda görülen ve yumurtalıklarda çok sayıda küçük yumurta kistleri ile tanımlanmış bir hastalıktır PCOS hastalığında adet düzensizliği, kısırlık, kıllanma, şişmanlık, kan şekeri düzensizlikleri çok sık görülür

Uzun yıllardır yoğun araştırmalara konu olan bu hastalığın tek bir hastalık olmadığı düşünülmüştür Beyin sapı, yumurtalık ve böbrek üstü bezlerinin birlikte tutulmasıyla ortaya çıkan karışık ve çok değişik bulgu ve belirtilere yol açan bir tablodur Hastalığın temelinde hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonlarının anormal şekilde salınması yatar

Bu dengesizlik sonucu her ay düzenli olarak yumurtlama olmaz LH'daki artış overde erkeklik hormonu yapımını arttırır, salgılanan erkeklik hormonları (androjenler) yağ dokusunda östrojene dönüşür ve bu artış LH üretimini tetikleyerek kısır döngü ortaya çıkar Bu kısır döngü kilo kaybı veya yumurtalıkların baskılanması veya yumurtlamanın uyarılması ile kırılabilir Yine kilo fazlalığına bağlı olarak insüline karşı bir direnç ortaya çıkmakta ve hormonal denge bozularak diabete (şeker hastalığı) eğilim ortaya çıkmaktadır Polikistik over hastalığı üreme çağındaki kadınların %3 ile 10'unu etkileyen yaygın bir tablodur

Yüksek östrojen düzeylerine bağlı olarak rahim kanseri riski oluşturması bir diğer önemli sağlık problemidir İlk kez 1935 yılında Stein ve Leventhal tarafından tanımlanan bu sendromun günümüzde hala kesin nedeni tam olarak bilinmemekte ve bu nedenle tedavisi konusunda da bir fikir birliği sağlanamamaktadır


Belirtiler

Hastalık genellikle adet düzensizliği, sivilce, yağlı cilt, kıllanma, infertilite (kısırlık) ve kilo artışı gibi belirtilerle ortaya çıkar PCOS ilk kez ergenlik döneminde adet kanamalarının başlaması ile tanınır Bu dönemde adet düzensizlikleri en önemli belirtidir ve neredeyse hastaların %75'inde görülür En sık rastlanılan düzensizlik seyrek adet görme şeklindedir Normal bir kadında iki adet arası 21-35 gündür PCOS’ da genllikle 35 günden uzun aralıklarla adet görme(yılda ortalama 4-6 kez) söz konusudur

Zaman zaman 6 aydan uzun adet görmeme (amenore) olabilir Gecikmeyi takiben görülen kanama genelde fazla miktarda ve uzun süreli olur Bu düzensizlik yumurtlama olmadığının bir işaretçisidir Yeni adet görmeye başlayan genç kızlarda PCOS olmasa bile bu tür bozukluklar ilk 2 yıl boyunca normalde de görülebilir Adet düzensizliği nedeni ile hekim kontrolü dışında doğum kontrol hapı gibi düzenleyici ilaçların kullanılması PCOS tanısını geciktirebilir

Androjenler erkekleştirici hormonlardır (testosteron gibi) ve erkeklerde yüksek miktarlarda bulunurken kadınlarda çok düşük miktarlarda salgılanırlar PCOS hastalarında androjen hormonları olması gerekenden daha fazla miktarlarda bulunur ve bunun sonucu erkek tipi kıllanma, sivilce ve hatta erkek tipi saç dökülmesi ortaya çıkabilirYine androgenlerin etkisiyle vücutta yağ dağılımı da değişir Hastaların % 40’ında şişmandır

Bazen kilo verilmesi bile hastalığın şiddetini ciddi ölçüde azaltmaktadır PCOS yumurtlama bozukluklarının olması ve adet düzensizliğinin görülmesi nedeni ile kısırlığın bir problem olarak ortaya çıkması şaşırtıcı değildir Kısırlık her PCOS olgusunda görülmez Bazı PCOS olgularında düzenli yumurtlama ve çok kolay gebelikler olabilir Buna rağmen PCOS gebelikte gecikmelere ve kısırlığa yol açan önemli bir etkendir PCOS’lu kadınlar genellikle gebe kalmak için tedaviye gereksinim duyarlar


Tanı

Polikistik over sendromu tanısı klinik muayene bulguları, laboratuar tetkikleri ve overlerin ultrasonografik incelemesi ile konur Tanı için değişik kriterler kullanılmaktadır Bunlardan en çok kullanılan kriterler aşağıda sıralanmıştır;

Kanda erkeklik hormonlarının yükselmesi

Muayenede kıllanma, sivilce ve ciltte yağlanma gibi erkeklik hormonlarının yükselmesi ile ortaya çıkan belirtilerin varlığı

Seyrek adet görme veya seyrek yumurtlama

Şişmanlık(Vücut Kitle İnsdeksi -BMI- >25)

İnsülin direncinin artması (Açlık kan şekeri / Açlık İnsülini < 45 )

Vajinal Ulştrasonografi ile yumurtalıkta çok sayıda küçük yumurta kistinin(polikistik yumurtalık) görülmesi

Kısırlık

En değerli tanı yöntemlerinden birisi transvajinal ultrasonografi incelemesidir Ultrasonografide yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist saptanır Bu kistler sadece birkaç milimetre çapındadır ve tek başlarına sorun yaratmazlar Kistler gelişir ancak yumurtlama ile içlerindeki yumurta atılamaz Zaman içerisinde bunların sayıları artabilir Ultrasonda yumurtalığın dış kısmında, kapsülü altında inci taneleri gibi dizilmiş kistlerin görülmesi önemli bir bulgudur

Bu görünüm pekçok sağlıklı veya PCO olmayan kadının ultrasonografik muayenesinde de tespit edilebilirAncak bu kadınlarda hormonal değerler ve klinik tablo tamamen normal bulunur Genel olarak kadınların %20'sinde polikistik görünümlü yumurtalık vardır PCOS ise bir belirtiler grubudur ve hastalığı ifade eder PCO ve PCOS iki farklı tanımdır Bazen PCOS tek yumurtalıktaki polikistik görünümle de karşımıza çıkabilir

PCOS tanısında kan hormon değerleri de önemlidir Kanda androjen düzeyleri artmıştır Hipofizden salınan yumurtalığı uyarıcı hormonların salınımı bozulur ve LH /FSH oranı da artar LH/FSH oranının 2'nin üzerinde olması PCOS lehine bir bulgudur Adetin 21 günü bakılacak kan progesteron değerleri yumurtlama olup olmadığı hakkında bilgi verir

Son yıllarda yapılan çalışmalar PCOS ile insülin hormonu arasında ilişki olduğunu göstermiştir İnsülin pankreastan salınan bir hormondur ve hücrelerin şekeri (glikozu) kullanmalarını sağlar PCOS'da hücrelerde insüline karşı bir direnç vardır Bu nedenle pankreas durumla başa çıkabilmek için daha fazla insülin salgılar Bu yüksek insülin düzeyleri yumurtalıkları etkileyerek yumurtlamayı engeller Sonuçta androjenlerde artış olur İnsülin direnci PCOS'lu zayıf kadınların %30'unda saptanırken şişman kadınlarda bu oran %75'e kadar ulaşmaktadır

Ayırıcı tanıda Cushing hastalığı, kıllanmayla birlikte görülen psikolojik (amenore) adetten kesilme, böbrek üstü bezi tümörleri, ailevi kıllanma göz önünde tutulmalıdır


Uzun dönemdeki riskler

PCOS'un uzun dönemde yaratabileceği sorunlar ve riskler hem insülin hem de androjen fazlalığına bağlıdır Yüksek miktarlarda insülin uzun dönemde tip 2 diyabet yani şeker hastalığı riski oluşturur Bu tür diyabet genelde sıkı diyet ve ağızdan alınan ilaçlar ile kontrol altına alınabilir Kilo sorunu olan, tedavi edilmemiş PCOS hastalarının %25-35'inde 30'lu yaşlarda tip 2 şeker hastalığı ortaya çıkar

PCOS'da görülen hormonal değişiklikler tansiyon problemlerini de beraberinde getirirler Aynı zamanda bu hastalarda kolesterol yüksekliği de ortaya çıkabilir Her iki durum da kalp hastalığı açısında yüksek risk oluştururlar

Uzun süreli adet düzensizlikleri ve rahim içinin sürekli estrojenle uyarılmasına neden olan endometrium kanseri riskini arttırır PCOS’lu ve yumurtlama olmayan hastalarda endometrium üzerinde estrojeni karşılayan progesteron hormonu yeterli olmadığından endometrium uzun süre sadece östrojene maruz kalır ve uyarılır ve bu nedenle kanser riski artar