Zeytindağı Falih Rıfkı Atay

KiTABIN ADI : Zeytindağı
KiTABIN YAZARI : Falih Rıfkı ATAY
YAYINEVi VE ADRESi : Can Kitabevi
BASIM TARiHi : 1980
KiTABIN YAYIM MAKSADI
Osmanlı İmparatorluğunun son günlerinde içine düştüğü durumu ortaya koymaktadır
KITABIN ÖZETI
Kitabın ismi; Cemal Paşanın karargahının (4 Karargah) bulunduğu kitabın ismi; Cemal Paşanın karargahının (4 Karargah) bulunduğu Kudüse yakın bir dağın isminden gelmektedir Kitapta Osmanlı saltanatının son gün bir dağın isminden gelmektedir Kitapta Osmanlı saltanatının son günlerinden Türkiye Cumhuriyetinin ilk günlerine kadarki bir zaman dilimi anlatılmaktaiye Cumhuriyetinin ilk günlerine kadarki bir zaman dilimi anlatılmaktadır Yazar bir görrev sebebiyle Cemal Paşanın karargahına yani Zeytindağına gitmiştiev sebebiyle Cemal Paşanın karargahına yani Zeytindağına gitmiştir Burada yaşşamış olduğu olayları ve anılarını bulunduğu tarihin önemli olaylaramış olduğu olayları ve anılarını bulunduğu tarihin önemli olaylarını da içine alacacak şekilde anlatmıştırk şekilde anlatmıştır
Birinci Dünya Harbi patlak verdiğinde Falih Rıfkı yedek subay olaririnci Dünya Harbi patlak verdiğinde Falih Rıfkı yedek subay olarak orduya alınnır ve Cemal Paşanın karargahına tayin olur Cemal Paşa ile iliskileri ır ve Cemal Paşanın karargahına tayin olur Cemal Paşa ile iliskileri de burada gelilişir
Kitabın ilk kısımlarında İttihat ve Terakkiden söz edilmiştir İttihat ve bın ilk kısımlarında İttihat ve Terakkiden söz edilmiştir İttihat ve Terakki içererisinde Cemal Paşa, Talat Paşa ve Enver Paşa en önemli simalardir isinde Cemal Paşa, Talat Paşa ve Enver Paşa en önemli simalardir Cemal Paşa yeninilikçiliği ile tanınmaktadır Enver ve Talat Paşalar ise muhafazakar birlikçiliği ile tanınmaktadır Enver ve Talat Paşalar ise muhafazakar bir kişilik sergrgilemektedir Enver Paşanın Turancılık fikirleri güçlüdür Falih Rıfkilemektedir Enver Paşanın Turancılık fikirleri güçlüdür Falih Rıfkı, Enver Paşşanın bu fikirlerini benimsememekte ve Enver Paşayı diktatör olaanın bu fikirlerini benimsememekte ve Enver Paşayı diktatör olarak nitelelemektedir Türkiyenin kurtuluşunun Enver Paşa gibilerden kurtulmemektedir Türkiyenin kurtuluşunun Enver Paşa gibilerden kurtulmakla mümkün olduduğu düşüncesindedir İttihat ve Terakki kendi içerisinde bölünmüş bir ğu düşüncesindedir İttihat ve Terakki kendi içerisinde bölünmüş bir yapı sergrgilemektedir Bir birlik ve beraberlik söz konusu değildir Her liderinilemektedir Birlik ve beraberlik söz konusu değildir Her liderin bir grubu vardır Falilih Rıfkı da Cemal Paşanın adamı damgasını taşımaktadır Falih h Rıfkı da Cemal Paşanın adamı damgasını taşımaktadır Falih Rıfkı, İttihat ve T Terakkinin bu yönünü yani fikir birliğinin bulunmayışını eleştirmektedierakkinin bu yönünü yani fikir birliğinin bulunmayışını eleştirmektedir Çünkü yaşşanılan buhrandan kurtuluş ancak birlik ve beraberlikle mümkündür Buanılan buhrandan kurtuluş ancak birlik ve beraberlikle mümkündür Buna rağmen bilininçsiz yaklaşımlar, kişisel hesaplaşmalar İttihat ve Terakkiyi kendi kendçsiz yaklaşımlar, kişisel hesaplaşmalar İttihat ve Terakkiyi kendi kendisiyle uğraraşan bir duruma düşürmüştürşan bir duruma düşürmüştür
Falih Rıfkı, Cemal Paşa ile beraber çalışmaya başladıktan sonra, alih Rıfkı, Cemal Paşa ile beraber çalışmaya başladıktan sonra, olayları daha açıkık ve net bir şekilde görebilmektedir Bir dönem, bir İmparatorluk yok o ve net bir şekilde görebilmektedir Bir dönem, bir İmparatorluk yok olmaktadır Yazzar bunu sezinleyebilmektedir Suriye, Filistin ve Hicazda yaşamış oldar bunu sezinleyebilmektedir Suriye, Filistin ve Hicazda yaşamış oldukları bir devvrin çöküşünü gözler önüne sermektedirrin çöküşünü gözler önüne sermektedir
Falih Rıfkı Osmanlının bir kukla devlet olduğunu söylemektedir Öalih Rıfkı Osmanlının bir kukla devlet olduğunu söylemektedir Örneğin;şöyle bir o olay anlatılmakta; “Mahmut Şevket Paşayı öldüren Kavaklı Mustafa, lay anlatılmakta; “Mahmut Şevket Paşayı öldüren Kavaklı Mustafa, memleketten kaççmaya muvaffak olmuştu Bir Rus vapuruna binmişti Fakat Osmanlımaya muvaffak olmuştu Bir Rus vapuruna binmişti Fakat Osmanlının Rus sanncağı taşıyan bir vapurdan bir kişiyi almaya hakkı yoktu Bunun üzerinecağı taşıyan bir vapurdan bir kişiyi almaya hakkı yoktu Bunun üzerine bir Osmanlı hükkümeti görevlisi, Kavaklı Mustafayi gemiden kaçırır ve boğdurur ümeti görevlisi, Kavaklı Mustafayi gemiden kaçırır ve boğdurur Bu olayı haber alan n Ruslar, Kavaklı Mustafayı kaçıran zatı görevden aldırır ve bundaRuslar, Kavaklı Mustafayı kaçıran zatı görevden aldırır ve bundan böyle devlet hizmetinde kullanılmamasını isterler ve istedikleri de olur”
Osmanlı, ümmetçilik fikri sebebiyle neredeyse üç kıtada egemen olmuştu Bu cografyanın büyük bir kısmını Arapların yaşadıkları ülkeler kapsamaktaydı Kudüs, Şam, Filistin, Hicaz gibi Osmanlı sadece cografyada büyüyebilmişti Çünkü, bu kazanılan toprakların hiçbirinin kültürlerine, dillerine, ticaretlerine ve maddiyatlarına egemen olunamamıştı Hatta Osmanlı, Arapları Türkleştireceğine oradaki Türkler Araplaşmıştı
“Bu kıtaları ne sömürgeleştirmiş, ne de vatanlaştırmıştık”
Osmanlı İmparatorluğu buralarda, ücretsiz tarla ve sokak bekçisi idi Eğer, medrese ve şuursuzluk devam etmiş olsaydı, Araplığın Anadolu içlerine kadar gireceğine şüphe yoktu Osmanlı Emperyalizmi şu ana fikir üstünde kurulmuş bir hayal idi ” Türk milleti kendi başına devlet yapamaz! ”
Osmanlı, Arap topraklarını alarak oraları bir bakıma imar ediyordu Çünkü, Arap şeyhleri arasındaki kanlı savaşlar sonucunda Arap halkı mağdur oluyor ve maddi olarak da çöküntüye uğruyordu Osmanlı geldiğinde ise bu şeyhleri uzlaştırıp sükuneti sağlıyor ve onlara belirli imtiyazlar veriyordu Bir bakıma Osmanlı onlar için bir kurtuluş gibiydi Buna rağmen Osmanlının güçsüz duruma düşmesini fırsat bilip hemen İngilizlerle, Fransızlarla anlaşmışlar ve Osmanlı yı arkadan vurmuşlardır Osmanlı ya karşı görünüşte bağımlı olan Araplar her zaman kendi halifeliklerini istiyordu Müslüman Araplar arasında Arap Halifeliği hükümeti peşinde olanlar vardı ve 1 Dünya savaşı çıktığında bu düşüncelerini gerçekleştirmek için ve İngilizlerin vereceklerini vaadettikleri imtiyazlardan dolayı Osmanlı ya ihanet etmişlerdi
Osmanlının Araplara vermiş olduğu haklar, onların küçük bir anlaşmazlıkta bile isyan etmelerini sağlıyordu Cemal Paşa zamanında çıkmış olan bir kanun ile komutanlara eğer vatan müdafaası için zaruri görülürse idam hükümlerini yerine getirmesi yetkisi verilmişti Yani isyanlar artık kanla bastırılıyordu
Cemal Paşanın bir amacı da Suriye yi Osmanlılaştırmaktır Bu düşüncesini gerçekleştirmek için Suriye de modern okullar açtırmıştır Bunun yanında bir de hicret eden Ermenileri, Suriye içlerine dağıtarak güçlenen Araplılığa karşı bir teminat olarak kullanıyordu Hatta Ermenileri güçlendirmek için ev ve toprak bile verilmiştir
Falih Rıfkı Atay, Arapları anlatırken din sömürüsü konusuna da değinmiştir Falih Rıfkı ya göre din sömürüsü bütün dinler için geçerlidir “Medine dini mallaştırmış ve maddeleştirmiş bir Asya pazarıdır Kudüs dini oyunlaştırmış bir Garp tiyatrosudur” Araplar çok fakirdir Kendi ülkelerinde; ata topraklarında hizmetçi konumuna düşmüşlerdir Filistin ikiye ayrılmıştır Eski Filistin Arapların,yani hizmetçilerin; yeni Filistin ise tüm güzelliği ve ihtişamıyla Yahudilerin Din satışa sunulmaktadır Hac dönemlerinde Araplar da Yahudiler de büyük kazanç elde etmek peşindedir
Osmanlı Devletinin Almanlarla beraber savaşa girmesinin en büyük nedeni İttihat ve Terakki yöneticilerinden Enver Paşa nın Alman hayranı olmasından kaynaklanıyordu
Birinci Dünya Harbi sonucunda Tuna yukarısındaki iki İmparatorluk, Akdeniz kıyısındaki bir İmparatorluk ve Tuna kenarındaki bir krallık devrilmek üzereydi
Suriye ve Filistin de Almanların durduramadığı İngiliz seli yine bir Türk, fakat bu sefer öz bir kumandan, Mustafa Kemal tarafından Halep aşağısında tutulmuştur Mustafa Kemal in orada seçtiği savunma hattı,Misak-ı Milli deki Türkiye sınırıdır
emal Paşa nın yerine, Suriye de silahlı kuvvetlerin başına geçen Alman Fon Falkenhein bozgunu durduramadı ve Kudüs İngilizlerin eline geçti
Artık yalnız Anadolu ve İstanbul düşünülür İmparatorluğa ve onun rüyalarına “Allahaısmarladık! ” denir
Artık Şam dan ayrılmak zamanı gelmiştir Cemal Paşa İstanbul da istifa edecektir
Cemal Paşa harap Anadolu topraklarını gördükçe:
- “Keşke vazifem buralarda olsaydı, keşke o altın sağanağı ve enerji fırtınası, bu durgun, boş ve terkedilmiş vatan parçası üstünden geçseydi Anadolu hepimize hınç ve güvensizlikle bakıyordu Yüz binlerce çocuğunu memesinden sökerek alıp götürdüğümüz bu anaya şimdi kendimiz pişmanlığımızı getiriyoruz Kumar oynadık ve kaybettik” diye düşünmektedir
Cemal Paşaya sorulan :
- Paşam bu harbe niçin girdik? sorusuna cevap ilginçtir
- Aylık vermemek için! Hazine tamtakırdı Para bulabilmek için ya bir tarafa boyun eğmeli, ya öbür tarafla birleşmeli idik
İlim, İhtisas ve tecrübe sahibi Mustafa Kemal, vatan ve istiklal düşüncesiyle milletin nesi var nesi yoksa yüzde kırkını vatan savunması için vermesi gerektiği düşüncesindedir
Sakarya, Dumlupınar, İzmir ve Lozan… hepsi böyle ödenmiştir
Mustafa Kemal büyük harbe girmek karşıtı idi: çünkü O kafa ve sanat adamı idi
Mustafa Kemal Kurtuluş Harbini bırakmak fikrinde asla bulunmadı : çünkü O vatan adamı idi
KİTABIN ANAFİKRİ
Anafikir olarak;vatan için bir şeyler yapmak gerektiğinde,birer komutan olarak ilk önce fikir va sanat adamı olmalıyız
ŞAHISLARIN VE OLAYLARIN TAHLİLİ
a) Şahısların Tahlili
Falih Rıfkı : Aynı zamanda kitabın yazarı da olan şahıs kitabı kendi hayatından alıntılarla yazmıştırYazarımız yedek subay olarak orduda yer almaktadırGenç ve İttihatçı bir kişiliğe sahiptirFakat Enver,Talat ve Cemal Paşaları tanıyınca İttihat veTerakki hakkındaki fikirleri değişir
Diğer şahıslar : Mustafa Kemal,Enver Paşa,Talat Paşa,Cemal Paşa
b) Olayların Tahlili
Olaylar genellikle Garp Cephesinde ve Şamda vuku bulmaktadır
YAZARIN HAYATI
Falih Rıfkı Atay (1894 - 1971)
1894 yilinda Istanbulda dogdu Fikra, makale, gezi türlerindeki gazete yazilariyla ve özellikle Atatürkü yakindan tanitan anilariyla ün kazanan Falih Rifki Atay, Kovacilar semtindeki Rehberi Tahsil Rüstiyesini bitirdikten sonra Hüseyin Cahitin Yalçin müdürlük yaptigi Mercan Idadisinde ögrenimini tamamladi Darülfünunun Edebiyat bölümünü bitirdi Idadide edebiyat ögretmeni olan Celal Sahir Erozan ile kendisinden bir ileri sinifta okuyan Orhan Seyfi Orhon, Falih Rifkinin edebiyat zevkinin gelismesine yardimci oldular Ilk Yazilari, Serveti Fünun dergisinin genç yazarlara ayrilan ek sayfalarinda yayimlanan Falih Rifkinin Tecelli(1911) dergisi ile Süleyman Bahrinin yönettigi Kadin(1912) dergisinde Cenap Sahabettin ile Ahmet Hasimin eserlerini hatirlatan siirleri çikti
1912′de Tanin gazetesinde düz yazilari yayimlanmaga basladi; Istanbul Mektuplari, Edirne mektuplari gibi yazilari çikti 1913-1914 yillarinda sadaret ve Dahiliye Nazirligi kalemlerinde çalisti Dahiliye Vekili Talat Pasa ile birlikte gittigi Bükresten Tanin gazetesine röportaj yazilari yolladi Bu dönemdeki yazilari, Türkçülük ve Türkçecilik akimlarinin etkisini tasiyordu I Dünya Savasinda yedek subay olarak Suriyeye gitti; 4 Ordu kumandani Cemal Pasanin hususi katipligini yapti Suriye ve Filistindeki savas anilarini “Ates ve Günes” (1918) kitabinda topladi Cemal Pasanin Bahriye naziri olmasi üzerine Kalemi Mahsusa müdür yardimciligina getirildi (1917) Kazim Sinasi Dersan, Necmettin Sadik Sadak, Ali Naci Karacan ile birlikte Aksam Gazetesini çikarmaga basladi (1918) Bu gazetede Günün Fikralari basligiyla sürekli yazilar yazdi Kurtulus Savasini destekleyen etkili yazilari dolayisiyla idam istenerek Kürt Mustafa Divani Harbine verildi Fakat Inönü Zaferinin kazanilmasi üzerine Divani Harp tutumunu degistirdigi için idamdan kurtuldu Kurtulus Savasi sona erdigi sirada Izmirde Atatürk ile görüsmege gelen gazeteciler arasindaydi Atatürkün istegi üzerine Ikinci Büyük Millet Meclisine Boludan milletvekili seçildi (1922) Daha sonra uzun yillar Ankara Milletvekili olarak TBMMde bulundu Hakimiyeti Milliye, Milliyet ve Ulus gazetelerinin basyazarligini yapti
Yeni Türk Alfabesinin hazirlanmasi ve uygulanmasi sirasinda Dil Encümeninde görev aldi Serbest Cumhuriyet Firkasinin tutumuna siddetle karsi çikti Ulus gazetesinin basyazarligini yaptigi dönemde Ankara sehir plani jürisinde üyelik ve Imar Komisyonunda baskanlik yapti 1946′da çok partili döneme geçildikten sonra Ulus gazetesinde CHPnin savunuculugunu sürdürdü Demokrat Partinin 1950′de iktidara geçmesinden sonra Dünya Gazetesini kurarak (1952) muhalefete geçti; yeni iktidara karsi Atatürk devrimlerini savundu
Falih Rifki Atay, saglam, atak, çekici, anlatimi ve duru Türkçesiyle Cumhuriyet basininin Encümeninde usta kalemlerinden biriydi Günlük siyasi olaylari ele alan basyazi ve fikralari yaninda Ulus ve Dünya gazetelerinde Pazar günleri yayimladigi haftalik yazilarinda çok usta bir deneme ve söylesi yazari niteligi gösteriyordu Gezi ve ani türlerinde Cumhuriyet döneminin çok ilginç ürünlerini verdi
Dogum tarihi 1894
Ölüm tarihi 1971
Dogdugu Ülke Türkiye
Eserleri
“Eski Saat” (1933), “Niçin Kurtulmamak?” (1953), “Çile” (1955), “Inanç” (1965), “Kurtulus” (1966), “Pazar” “Konusmalari” (1966), “Bayrak” (1970), “Ates ve Günes” (1918), “Atatürkün Bana Anlattiklari” (1955), “Mustafa Kemalin Mütareke defteri” (1955), “Çankaya” (1961), “Batis Yillari” (1963), “Atatürkün Hatiralari” ; “1914-19″ (1965), “Atatürk Ne idi?” (1968), “Fasist Roma”, “Kemalist Tiran, Kaybolmus Makedonya” (1930), “Deniz Asiri” (1931), “Yeni Rusya” (1931), “Moskova-Roma” (1932), “Bizim Akdeniz” (1934), “Taymis Kiyilari” (1934), “Tuna Kiyilari” (1938), “Hind” (1944), “Yolcu Defteri” (1946), “Atatürkçülük Nedir?” (1966), “Roman” (1932)