Boru Hatlarının Gelişmesi

Boru hatlarının gelişmesi



Boruhattı yeni bir buluş değildir Çinliler çok eskiçağlarda bile sulama suyunu tarlalara akıtmak için bambu kamışlarından boruhatları döşerlerdi Sonraları aynı amaçla kullanılan pişmiş toprak, kurşun ve tunç boruları 19 yüzyılda uçlarına vida gibi diş açılarak birbirine eklenen dökme demirden borular izledi Ama boruhatlarındaki en büyük gelişme 20 yüzyılın başlarında çelik çekme boruların kullanılmaya başlamasıdır

1859'da ABD'nin Pennsylvania eyaletindeki Titusville'de açilan ilk petrol kuyusundan çıkanları ham petrol varillere doldurularak önce at arabalanyla, sonra tren ve gemilerle rafinerilere taşındı 1865'te de ilk petrol boruhattı döşendi 5 cm çapındaki demir borulardan oluşan bu 8 kilometrelik boruhattı günde 800 varil (127200 litre) ham petrol taşıyordu Bugün dünyanın en uzun boruhatlarından biri, SSCB'deki Kuzey Sibirya yataklarından Batı Avrupa'ya doğal gaz taşıyan, yaklaşık 6000 km uzunluğundaki TransSibirya boruhattıdır

Boruhatları genellikle yeraltına döşenir ve ürünün boruları aşındırmasını önlemek üzere içleri asfalt ya da kömür katranı gibi yalıtkan maddelerle kaplanır Ayrıca hattı kurarken yörenin özel koşullarını da gözetmek gerekir Nitekim zengin petrol yataklarının bulunduğu Kuzey Kutup Bölgesi'ndeki 1300 kilometrelik TransAlaska boruhattının sıcaklığı geçirmeyecek biçimde yalıtılmasına, hatta soğutulmasına özen gösterilmiştir Çünkü bu yöredeki donmuş toprakların (bak Tundra) borulardan geçen petrolün ısısıyla çözülerek bataklığa dönüşmesi gibi bir tehlike söz konusudur


Denizaltındaki yataklardan çıkarilan ham petrol ve doğal gazın karaya ulaştırılması ya da bir kıtadan öbürüne taşınması için de, uzman dalgıç ve mühendislerin gözetimi altın
da özel gemilerle sualtı boruhatları döşenir Örneğin, yaklaşık 2500 km uzunluğundaki bir sualtı boruhattı Sahra Çölü'nden çıkarilan doğal gazı Cezayir'den Kuzey İtalya'ya taşır SSCB'den Türkiye'ye doğal gaz taşıyan 818 km uzunluğundaki boruhattının 114 kilometrelik bölümü de Marmara Denizi'nden geçer Yılda 6 milyar m3 gaz taşıması öngörülen bu boruhattı 1988'de tamamlarımıştır Bu doğal gaz hattının dışında Türkiye'de üç tane de petrol boruhattı vardır 1967'de yapılmış olan BatmanDÖrtyol ham petrol boruhattının yıllık kapasitesi 3,5 milyon tondur 1977'de yapilan ve Kerkük

petrolünü Akdeniz kıyısındaki Yumurtalık yükleme tesisleanne taşıyan IrakTürkiye ham petrol boruhattının toplam uzunluğu 986 kilometredir; bunun 641 kilometresi Türkiye topraklarından geçer Başlangıçta 35 milyon ton olan yıllık kapasite 1987'de tamamların ikinci bir hatla 70,9 milyon tona çıkmıştır 5 milyon ton kapasiteli, 447 km uzunluğundaki YumurtalıkKırıkkale boruhattı da Kerkük petrolünü Orta Anadolu Petrol Rafinerisi'ne taşır


Dünyanın birçok ülkesinde petrol ve doğalgazdan başka sulama ve içme suyu taşıyan ya da kanalizasyon ağını oluşturan birçok boruhattı döşenmiştir 1955'te Ohio'da yapilan 172 km uzunluğundaki bir boruhattı ise, sıvı ya da gaz halindeki ürünleri taşıyan bu hatlardan farklı olarak kömür taşır Öğütülüp suyla karıştırılarak bulamaç haline getirilen kömür boruhattına pompalanır Bu bulamacın hattın öbür ucunda kurutulmasıyla elde

edilen kömür blokları uygun büyüklüklerde kesilerek tüketim merkezlerine gönderilir
SSCB'den Türkiye'ye doğal gaz taşıyan boruhattının 1988'de tamamlanmasından sonra sanayide ve konutlarda doğal gaz kullanımına yönelik çalışmalar hızla ilerledi Ankara'da konutlarda doğal gaza dönüştürme işi tamamlarıma aşamasına geldi İstanbul'da ise boru döşeme çalışmalan büyük ölçüde tamamlanarak konutları şebekeye bağlama işlemine geçildi ve Anadolu yakasında doğal gaz kullanımı başladı


Ayrıca, doğal gaz kullanımını ülke çapında yaygınlaştırmak amacıyla yeni boruhatlarına ilişkin çalışmalar başlatıldı Bu boruhatlarının Bursa'dan Çanakkale'ye ve İzmir'de Aliağa' ya, İzmit'ten Ereğli ve Karabük'e, Ankara' dan da Adana, Mersin ve İskenderun'a uzanması plarilanmaktadır Öte yandan, Kafkaslar üzerinden ikinci bir doğal gaz boruhattının yapılması tasarlarımaktadır 1992'de gündeme gelen bir başka proje ise, Orta Asya'daki Türk cumhuriyetlerinden Türkiye'ye petrol taşıyacak bir boruhattının yapımıdır