Çocuklarda Ahlak Gelişimi

Çocuklarda Ahlak Gelişimi
Ahlak nedir? Bize ne ifade eder? Çocuk ahlak edinimini nasıl gerçekleştirir? İşte bu sorular bugüne kadar farklı alanda çalışmalar yapan birçok bilim adamının ve araştırmacının temel çıkış noktası olmuş ve onları ahlak gelişimini incelemeye yöneltmiştir Ben de bu yazımda çocukların ahlak gelişimi hakkında size bilgi vermek, aileler ve eğitimciler olarak sizlerin bu konuda neler yapabileceğinizi göstermek istedim



Öncelikle â??ahlak nedirâ? sorusu ile başlayalım Ahlak, genel geçer bir tanımla şu şekilde açıklanabilir; â??çocuğun hayatının ilk yıllarında başlayan ve yaşamı boyunca devam eden içinde yaşadığı toplumun değer yargılarını kabullenme ve sosyalleşirken o toplumun iyi ve kötülerini öğrenme sürecidirâ? Bu şekliyle ahlak, yaşamımızın başlangıcından itibaren hayatımızın her kesitinde varlığını, belli değerler ya da kurallar olarak, sürdürmektedir



Bu konuda önemli bir çalışmaya imza atmış olan Kohlberg* ahlak gelişimini şu şekilde açıklamaktadır:



Evre1: Ceza ve itaat dönemi: Bu evrede davranışın sonucunda doğruluk ve yanlışlığına bakılır Örneğin çocuk eğer ahlaki olarak hata yapmışsa cezalı, doğru olanı yapmışsa değildir



Evre 2: Gelenek öncesi özellikler taşımakla birlikte ikinci evre birinci evreye oranla daha gelişmiş özellikler gösterir Bu özellikler çocuğun yeni zihinsel ve rol alma yeteneklerinden kaynaklanır Bu evrede göze göz dişe diş anlayışı hakimdir Kurallara, ihtiyacı karşıladığı sürece uyulur Bu dönemdeki birey için herşey karşılıklıdır



Evre 3: Bu evrede kişiler arası uyum ya da â??iyi kız, iyi oğlanâ? yönelimi iyi davranış, başkalarını hoşnut kılan, onlara yardım eden ve onlar tarafından beğenilen davranıştır Çoğunluğun davranışıyla ya da doğal davranışla stereotipik bir uzlaşım vardır Kibar olarak takdir edilmek önem kazanmıştır Bu evrede iyi vatandaş vergi ödemelidir; iyi çocuk anne ve babanın koyduğu kurallara uyar ve ona göre hareket eder



Evre 4: Yasa ve kural yönelimi vardır Otoriteye ve kurallara uyma ve toplumun isteklerini yerine getirme yönelimi başlamıştır Kurallara uymanın nedeni, toplumsal sisteminâ?"düzenin korunmasıdır Bu dönemdeki birey öğrencinin kopya çekmemesi gerektiğini, çünkü kopya çekmenin kurallara aykırı olduğunu savunur



Evre 5: İyi eylem, tüm toplum tarafından kabul edilmiş normlara göre tanımlanır Yapılan anlaşmalar hayat ve özgürlük gibi temel insan hakları ile çelişmedikçe â??iyiâ? veya â??kötüâ? olarak nitelendirilmezler Temel hakları çiğneyen anlaşmalar ahlak açısından taraflar isteyerek girmiş olsalar bile geçersizdir



Evre 6: Evrensel ilkeler evresinde, kişisel ahlaki değerler, toplum kurallarına göre soyut özelliklere dayanır



Uzmanlara göre ahlak gelişiminin ilk iki dönemi sadece çocukluk dönemini kapsamakta, diğer bölümler ise ergenlikle başlamakta (soyut düşünce becerisigelişmeye başladıkça, diğer evrelere geçiş başlar) ve insan ömrünün sonuna kadar devam eden bir süreci içine almaktadır



Aileler ne yapabilir?



•Ahlak gelişim kuramlarının çoğu ailenin ve ilk eğitimcilerin önemini vurgulamaktadır Çünkü çocukların ahlak gelişimi ilk yıllarda etrafındaki kişilerin ahlak gelişimi ile doğru orantılıdır Yani çocuklar etraflarındaki insanların ahlaki anlayışlarrını örnek alır ve benimserler Bu nedenle çocukların gördükleri örneklerin başarılı modeller olması onların da ahlak gelişimini olumlu yönde destekleyecektir


•Ailelerin çocuklarını disipline etme modellerinin de ahlak gelişimi üzerinde çok büyük rolü olduğunuz savunan uzmanlar ailelere çocuklarını katı ve soğuk bir tavırla disipline etmemelerini söylüyor Çünkü bu tip bir disiplin anlayışı, çocuğun dış dünya ile kötü ilişkiler kurmasına yol açıyor ve çocuğu kendisini koruma güdüsü ile şiddete yöneltiyor Şiddet ile ahlak gelişiminin ters orantılı olduğunu açıklayan uzmanlar, çocuğun bu tavırlarının onun ahlak gelişimini olumsuz yönde etkileyeceğini savunmaktadır



*Kohlberg Kimdir?


Lowrence Kohlberg, New York Bronxville de 1927 yılında doğmuş ve Chicago Üniversitesi nde
eğitim görmüştür 1958 yılında onun doktora incelemesi ahlak konusunda yeni düzey teorileri araştırması olmuştur (wwwfacultypltsedu) Kohlberg, ahlâki gelişimde zihinsel (Cognitive) etkenler üzerinde önemle duran ve gelişim kavramını buna göre oluşturan araştırmacılardan biridir



İDİL SEDA AK

Kaynak: Bebek