Müzikal Anlatım,müzik Yorumunun Salt Notaların ötesine Geçen öğesi.

MÜZİKAL ANLATIM

Müzikal anlatım,müzik yorumunun salt notaların ötesine geçen öğesiBatı müziği seslerin göreli uzunluğunu belirleyen nota sistemi ile yazılırHız,ses gürlüğü gibi etkenler genellikle sözcüklerle ya da kısaltmalarla gösterilirÇoğunlukla belli müziksel sonuçlar veren teknik yönergeler de genellikle sözcüklerle iletilirBuna karşılık bazı müziksel inceliklerin gösterilmesi zordur ve bunlar özünde yorumcunun kendisine ya da alışık olduğu tekniğe kalmıştırBu nedenle bir müziğin bestecinin düşündüğü yoruma ulaşması için yorum geleneğinin oluşması gerekmektedir

19yüzyıldan önceki Avrupa müziğinde yorumcunun sorumluluğu tıpkı cazda ve Avrupa dışı müziğin büyük bölümünde olduğu gibi,yalnızca ince ayrımları değil,çoğu zaman notaları da kapsıyorduÖrneğin,17 ve 18 yüzyıl müziğinin büyük bölümünde besteci solo partisinin yalnızca belli başlı yapısal notalarını yazıyor,süslemelerin doğaçlamasıyla gerçekleştirilmesini yorumcuya bırakıyorduYorumcunun trill (titreşim) ve glissando (kaydırma) gibi özel süslemeler yapması ve birçok durumda da notada yazılı ritmi önemli ölçüde değiştirmesi bekleniyorduKendisine yalnızca sürekli bas verilmiş eşlikçi de bu eşliği doğru tarzda gerçekleştirmeliydiTarza ilişkin ipuçları,parçanın başlığından (donanım) ,ölçüsünden ya da temposundan çıkarılabilirdiBunlardan tarihi en eskilere dayananlar,tempoya ilişkin yönergelerdiDaha 9yüzyılda düz şarkı el yazmalarında,"c" (celeriter;"çabuk") ve "t" ( trahere;"yavaş" ) işaretlerine rastlanıyorduama bu dönemde yorumcular müzik repertuvarını çok iyi bildiklerinden ve yazılı kaynaklar yalnızca başvuru amacına hizmet ettiğinden bu gibi işaretler kuraldışıydı16yüzyılda ise tempo sık sık belirtilmeye başladıİspanyol Luis Milan'ın vihuela ( lavta biçiminde akort edilen altı telli gitar) ve Alman Hans Neusidler'in lavta kitapları gibi çeşitli müzik formları ve üslupları içeren derlemelerde görüldüÇoğunlukla dolambaçlı olan bu gibi ilk yönergeler daha sonra tempo işaretlerine doğru geliştiBaşlangıçta parçanın tipinin tanımlanmasıyla tempoya da işaret ediliyorduÖrneğin pavanebir dans türünü gösterdiği gibi parçanın ağırbaşlı ve sakin bir biçimde çalınacağını da gösteriyordu18yüzyılda alemand,gavot ve courante gibi başka dans adları yorumun hızı ve üslubu konusunda kesin bilgi veriyordu17yüzyılda günümüze değin kullanılagelen İtalyanca terimler ortaya çıktıKesin anlamlar taşımamakla birlikte bunlar yavaştan hızlıya doğru adagissimo,adagio,lento,andante,andantino,allegret to,allegro,presto,prestissimo biçiminde uzanıyordu

Gürlük belirteçleri daha basit ve dolaysızdı16yüzyılda Venedikli Giovanni Gabrieli notalarında piano (hafif) ve forte (kuvvetli) sözcüklerini kullandıBu terimler en hafifinden en kuvvetlisine kadar bütün olası türleriyle pianissimo'dan (pp) fortissimo'ya (ff) kadar uzanan sistemin temelini oluşturduSforzato (sfz) ani keskin bir vurguyu sforzando (sf) ise bunun biraz hafifini gösterirGürlükteki çoğalmalar ve azalmalar gibi işaretlerle grafik olarak gösterildiği gibi crescendo (cresc) ve diminuendo (dim) olarak da yazılabilir

Çoğu İtalyanca olmakla birlikte teknik yönergelere başka bazı dillerde de rastlanırBunlar surdinlerin takılması ya da çıkarılması (con sordino;senza sordino),telin akordunu değiştirmek (scordatura),bir üfleme çalgının kalağını havaya kaldırmak (genellikle Alman müziğinde ,Schalltrichter auf!) gibi eylemleri kapsar

İnce ayrımların ve duyguların doğrudan işaretlerle dile getirilmesi çok zordurMit Empfindung (duygulu) ,espressivo ve expressif sözcükleri 19yüzyıl notalarında çok sık rastlanan anlatımı açık sözcüklerdirÖzellikle 20yüzyılda birçok besteci notalarına kendi dillerinde yönergeler koymuşsa da,İtalyanca hala müzikçiye temel notalama ilkeleriyle bir arada öğretilen uluslararası sözcük hazinesinin kaynağıdır


Kaynak;AnaBritannica cilt 23 sayfa 269 frmsinsinet için yazılmıştır