Kan Damarı

Arteryal sistemi gösteren bir çizim300px
Kan damarları dolaşım sisteminin organlarındandır Görevi kanı vücudun farklı bölümlerine taşımak olan kan damarlarının farklı türleri vardır Temel kan damarı tipleri Dolaşım Sistemi Alm Blutzirkulationssystem (n), Fr Appareil (m) circulatoire, İng Circulatory system Vücudun, aldığı besin maddelerini, oksijeni ve kendi yaptığı hormonları gövdenin çeşitli kısımlarına dağıtması; dokularda metabolizma sırasında meydana gelen zararlı maddelerin zararsız hale gelmelerini veya atılmalarını sağlayan organlara ulaşması ile görevli sistem Dolaşım sistemi kalp ve onunla kapalı devre yapan damarlardan kurulmuştur Kalp, bu

atardamarlar (arter) ve Arter veya atardamar kanı kalpten vücudun diğer bölümlerine taşıyan müsküler (kaslı - kasıl) kan damarlarıdır Ven yani toplardamarların zıddıdırlar, zaten venler kanı kalbe doğru taşırlar

toplardamarlardır (ven) Atardamarlar kanı kalpten alıp vücudun farklı bölümlerine taşırken, toplardamarlar vücudun farklı bölümlerinden kanı kalbe taşırlar Bununla birlikte iki istisna mevcuttur: Venler veya toplardamarlar kanı kalbe taşıyan kan damarlarıdır Venler dolaşım sisteminin bir bölümünü oluştururlar Kanı kalpten vücudun diğer bölgelerine taşıyan kısacası venlerin tam zıddı görevi yapan kan damarlarına ise arter yani atardamar denir Venlere karadamar da denir

pulmoner arter kirli kan, pulmoner ven ise temiz kan taşır Vücuttaki en büyük damar kanın kendisi aracılığıyla tüm vücuda doğru pompalandığı aort atardamarıdır Vücutta bulunan her organın en az bir tane temiz kanı kalpten getiren ve birden fazla kirli kanı kalbe götüren damarı vardır İnsan vücudundaki damarların toplam uzunluğu 100000 km kadardır

Anatomi
Tüm kan damarlar aynı temel yapıya sahiptir Endotelyum, en içteki tabaka, bağdoku ile çevrilidir Bu dokunun etrafında ise adventitia olarak bilinen ilave bir bağdoku daha bulunmaktadır ki bu dokuda kas tabakasına yardımcı olan sinirlerle birlikte, eğer damar büyük bir kan damarıysa, besleyici kılcal damarlar bulunur
Kılcal damarlar yapılarında bir endotelyum tabakasından ve nadiren bağdokudan biraz daha fazlasına sahiptirler

==Tipler==
Çeşitli kan damarı tipleri bulunmaktadır: Arterler/Atardamarlar Aort (en büyük arter, kanı kalbin dışına taşır) Aortun dalları, örneğin karotid arter, subklavyan arter, truncus coeliacus, mezenterik arterler, renal arter ve iliyak arter Arteriyoller/Atardamarcıklar Kılcal damarlar (en küçük kan damarları) Venüller/Toplardamarcıklar Venler/Toplardamarlar Büyük toplayıcı damarlar, örneğin subklavyan ven, jugular ven, renal ven ve iliyak ven Venae cavae/Vena kava (iki en büyük ven, kanı kalbe taşırlar)

Bunlar kabaca ``arteryal`` ve ``venöz`` olarak gruplandırılabilirler ki bu kanın damarda kalbe doğru mu kalpten uzaklaşarak mı ilerlediğine bağlıdır Bununla birlikte arteryal kan terimi yüksek seviyede oksijen ihtiva eden kan anlamında kullanılır (ve venöz kan da tam tersi şekilde tanımlanır) Yine de, örneğin pulmoner arter venöz kan taşırken, pulmoner ven oksijen bakımından zengin kan taşır

Fizyoloji
Kan damarları aktif biçimde kanın taşınmasında yer almazlar (fark edilebilecek peristaltizme sahip değillerdir), fakat arterler - ve bir seviyeye kadar venler - kas tabakasının kasılması suretiyle kendi iç çaplarını kontrol edebilirler Bu da organlara akan kan miktarını etkiler ve otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir Ayrıca vazodilasyon ve vazkonstriksiyon termoregülasyon teknikleri olarak antagonistik biçimde (yani sıcaklıktaki değişikliğe karşı olarak) gerçekleşir

Kan tarafından taşınan en önemli besin kırmızı kan hücrelerineki hemoglobine bağlanarak taşınan oksijendir Pulmoner arter dışındaki tüm arterlerde, hemoglobin yüksek oranda (%95-%100) oksijene doymuştur Pulmoner ven dışındaki tüm venlerde ise, hemoglobin yaklaşık %70 seviyesinde doymamış hâle gelir (Değerler pulmoner dolaşımda terstir)
Vazokonstriksiyon kan damarlarının, duvarlarındaki vasküler düz kasın kasılmasıyla, konstriksiyonu yani kısılması, enine kesit alanının küçülmesidir ve vazokonstriktörler tarafından kontrol edilir Bunlara parakrin etmenler ve nörotransmitterler dahildir

Benzeri bir mekanizmayla, tersi olan vazodilasyon da kan damarları tarafından gerçekleştirilebilir Vazodilatörlerce kontrol edilen vazodilasyonda, iç çap genişletilir En önemli vazodilatör nitrik oksittir

Hastalıklar
Organların canlılığını ve fonksiyonlarını koruyabilmesi için onları besleyen kan akımının düzgün ve sürekli olması gerekir Bu yüzden damarlardaki en ufak tıkanıklıklar ciddi sorunlara yol açabilmektedir Yaşlanma, diyabet, toksik maddelerin vücutta birimi hareketsizlik gibi unsurlar ve bazı damar dışı hastalıklar damarlarda daralmalara ve tıkanmalara sebep olabilir Arteri tıkanan organın tamamı veya beslenemeyen kısmı gangren olur ve fonksiyonlarını yitirir Daha az görülen ven tıkanıklıklarında ise tıkanmanın yaygınlığına göre az veya çok fonksiyon bozuklukları ortaya çıkar

Damar cerrahisi; arterlerin, venlerin ve lenf damarlarının tıbbi ve cerrahi hastalıklarıyla ilgilenen tıbbi bölümdür

Tıkanma ve darlıklarda, balon anjioplastisi ve stent uygulamaları, emboli tıkanmalarında ve damar sertliğine bağlı tromboz oluşumlarında ameliyat ile tıkanıklıkların giderilmesi, anevrizma tedavisinde cerrahi ve endovasküler greft uygulamaları, varis ameliyatları, toplardamar tıkanmalarında pıhtılaşmayı önleyici ilaç uygulamaları, pıhtı eritici tedaviler damar cerrahisinin başlıca ilgilendiği konuları oluşturur

Ayrıca bakınız== Dolaşım sistemi Kalp Damar cerrahisi Lenf

Dolaşım sistemi


Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Kan damarı maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir