Devletler Coğrafyası - El Salvador

Devletler Coğrafyası - El Salvador

DEVLETİN ADI: El Salvador Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: San Salvador

NÜFUSU: 5400000

YÜZÖLÇÜMÜ: 21041 km2

RESMİ DİLİ: İspanyolca

DİNİ: Hıristiyan (Katolik)

PARA BİRİMİ: Colon

Orta Amerika’nın yüzölçüm olarak en küçük ülkesi Kuzeybatıda Guatemala, doğuda Honduras, güneyde ise Büyük Okyanus ile çevrilidir Yüzölçümüne göre sahip olduğu nüfus, bölge ülkeleri arasında nüfus yoğunluğu en fazla olan ülke özelliğini kazandırmıştır

Tarihi Arkeolojik kazılarda çıkan Maya kalıntılarından da anlaşıldığı gibi, eski bir tarihe sahiptir Taruma gibi bazı kalıntılar, kuzeylerinde kalan Mayalar kadar eski bir medeniyete sahip olduklarını göstermektedir Mayaların Pakoman kabilesi, İspanyol istilasına kadar, El Salvador’un batısında yaşamıştır Pakomanlardan sonra Meksika’dan gelen Pipiller buraya yerleşerek çoğalmışlardır Kuzeydeki ve doğudaki Loncaların nereden geldikleri bilinmemektedir 1524’te Meksikalı Pedro de Alvoro ordusu ile Guatemala üzerinden Cuscatland’a doğru ilerledi Pipiller yıllarca bunların hakimiyetinde yaşadılar 1528’de San Salvador, 1530’da San Kuquel, 1552’de Sonsonate şehirleri kuruldu Sonsonate yüzlerce sene kakao ithal merkezi oldu İndiga boyasının çıkarıldığı“jikilit” nebatı (bitkisi) yetiştirildi El Salvador, 1570-1821 seneleri arası Guetamala hakimiyetinde yaşadı Bu zaman zarfında, hem Salvador’da hem de Sonsonate’de mahalli idareciler (Alkandes Mayores) vardı Sanda Ana ve diğer birçok küçük şehir ise, İspanyolların kurduğu meclisler olan Cobildoslar olmadan idare edildi Bu, halkın faydasına oldu

El Salvador’un tarihini, 1930 yılı ikiye böler 1821’de bağımsız olduğundan 1930’lara gelinceye kadar, El Salvador’u Los Catorce denen 14 aile idare etti Toplam nüfusun % 0,2’sini teşkil etmesine rağmen, toprağın % 60’ına sahip bulunan bu 14 ailenin ekonomik gücü, kendilerine siyasi güç de sağlamış ve yüz yıldan fazla ülkeyi idare etmelerine imkan vermiştir Fakat, El Salvador’un bu döneminin istikrarlı olduğu da söylenebilir

El Salvador’un siyasi gelişmelerinde, 1929-1930 dünya ekonomik buhranı büyük rol oynadı Zira bu buhranla beraber, en mühim ihraç maddesi olan kahve fiyatlarının birdenbire düşmesi, ülkede ekonomik krizlere sebep oldu Bu huzursuzluk şartları içinde, küçük bir parti olan El Salvador Komünist Partisinin lideri Agustin Farabundo Marti şehirlerde işçileri ve kırlık alanda da köylüleri ayaklandırdı O sırada devlet başkanı olan ArturoAraujo da sosyalist eğilimliydi Bu sebeple ordu, 1931 Aralık ayında bir darbe ile Araujo’yu düşürdü ve yerine General Maximiliano Hernandez Martinez’i geçirdi Hernandez Martinez, ayaklanmaya karşı sert tedbirler aldı Farabundo Marti’yi yakalayarak arkadaşlarıyle birlikte idam ettirdi Ayaklanmaya katılan, sayıları 10000-30000 arasında tahmin edilen insanı öldürtmekten kaçınmadı Duruma hakim olarak, 14 yıl sürecek diktatörlüğünü kurdu

Hernandez Martinez, 1944 yılında yine askerler tarafından devrildi Bundan sonra, 1979 Ekimine kadar devam edecek olan bir askeri idare devleti idare etti 1962 yılında bir anayasa hazırlanarak yürürlüğe konmuş ise de, bu anayasanın tatbikatı demokratik olmamış ve seçimlerde daima albaylar veya generaller seçilmiştir

1970’lerden itibaren El Salvador’da şehir gerillacılığı ve terörizm birdenbire arttı Komünistlerin aralarında görüş ayrılığı çıktı ve bir kısmı ayrılarak kırlık alanda şehir gerillacılığına intikal ettiler Bunun üzerine, bunlara karşı mücadele etmek üzere Beyaz Gerilla Birliği denilen ölüm mangaları teşkil edildi

Böylece, El Salvador terörizm içine girmiş oldu

1977 seçimleri siyasi kargaşaya sebep oldu Bunun üzerine, ordunun mutedil subayları, 1979 Ekiminde yaptıkları bir darbe ile iktidarı ele geçirdiler Marksist gerillaları yumuşatmak ve onlarla bir diyalog sağlamak için kurdukları cuntaya üç solcu sivili de aldılar Fakat bu üç üye, cuntayı fazla sağcı bularak, 1980 Ocak ayında istifa etti Bunların yerine Hıristiyan Demokrat Partiden üç üye alındı ki, bunlardan biri 1972 başkanlık seçimlerini kazandığı halde o zaman askerlerin başkanlığı vermeyip Venezuela’ya sürgün ettikleri Jose Napoleon Duarte idi

Cunta 1980 Martında, ülkede bir yandan sıkıyönetim, öte yandan da geniş çaplı bir toprak reformu ilan etti İlk elden 210000 aileye toprak dağıtıldı Bu toprak reformu ile 14 ailenin (los Catorce) toprak üzerindeki kontrolü kaldırılmış oldu 1980 Aralığında devlet başkanlığını tekrar üstlenen Duarte, 1982’de sağcı partilerin mecliste çoğunluğu kazanması üzerine çekilmek mecburiyetinde kaldı 1983’te yeni anayasa hazırlandı Günümüzde hala tam bir siyasi istikrar sağlanamamıştır

Fiziki Yapı

Yüzölçümü 21041 km2 olan El Salvador, Orta Amerika’nın en küçük ülkesi durumundadır Fiziki yapı itibariyle sade bir özelliğe sahiptir El Salvador’un Büyük Okyanusla olan kıyı bölgesi alçak bir ovadır İç kısımlara doğru gittikçe yükselen ova, verimli ve yüksek bir yayla görünümünü kazanır Yayla bölgesinin denizden yüksekliği ortalama 600 m civarındadır Ülkenin iki kenarında denize dik olan volkanik sıradağlar yer alır Ortalama 2000 m kadar yüksekliğe sahip olan volkanik sıradağların en yüksek olanı, aynı zamanda ülkenin de en yüksek yeri olan Santa Ana volkanı olup 2400 m yüksekliğe sahiptir En son faaliyette bulunan volkan ise 1968’de püsküren İzalco volkanıdır

Akarsular bakımından son derece zengin bir ülkedir İrili ufaklı 150 civarında akarsuya sahiptir Bu akarsulardan en büyüğü Rio Lempa Irmağı, aynı zamanda Orta Amerika’nın en büyük akarsuyudur Bu nehrin meydana getirdiği vadi (Rio Lempa Vadisi), kuzeyde Honduras Dağlarında son bulur En büyük gölü olan İlopango, 75 km2 yüzölçüme sahip ve en önemli gölüdür

İklim

Ekvator ile Yengeç dönencesi arasında kalan ülkede tabiatıyla tropik iklim hakimdir Ne var ki diğer tropikal iklim bölgelerindeki ülkelere nazaran daha yüksek olduğu için sıcaklar kavurucu değildir Ülkenin yüksek yayla bölgesindeki yıllık sıcaklık ortalaması yaklaşık 24°C civarında olup, bilhassa yayla ve dağların bulunduğu bölgeler bol yağış alırlar Yağışların daha ziyade yaz aylarında bol olduğu ülkenin senelik ortalama yağış miktarı 1500-2000 mm civarındadır Bu yağışlar neticesinde pekçok akarsu taşar Akarsular yavaş aktığı için bu taşmalar tarıma zarar vermez

Tabii Kaynakları

Mahalli hayvan ve bitkiler, Orta Amerika’da yetişenlerden farklı değildir En büyük geçim kaynağı olan kahve volkanik arazide yetişir Madencilik fazla öneme haiz değildir Kauçuk ağacı, pelesenk ağacı, sedir ağacı, ceviz, maun ağacı önemlidir Ormanlarda jaguar, papağan, tapir gibi yabani hayvanlar bulunur

Nüfus ve Sosyal Hayat

5400000 olan nüfusu ile Orta Amerika’nın nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkesi durumundadır Nüfus yoğunluğu 2442’dir Nüfusun % 20’sini ülkenin gerçek yerli halkı olan Kızılderililer, % 75’ini Kızılderili-beyaz karışımı olan ve Mestizolar adı verilen melezler, % 5’ini ise beyazlar teşkil eder El Salvador’da nüfusun yoğun olduğu bölgeler iç kesimlerdeki yüksek yayla bölgeleridir Kıyı şeridi nüfus yoğunluğu bakımından ülkenin en zayıf bölümüdür Resmi dili İspanyolcadır Kızılderili kabilelerin konuştuğu kendi dilleri çeşitli olmasına rağmen konuşanların sayısı azdır Halkın büyük çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine bağlıdır İlk öğretim 7-13 yaşlarında parasız ve mecburidir Okuma yazma bilenlerin toplam nüfusa oranı % 63 civarındadır En önemli şehirleri, El Salvador, Sonsonate, Acajutla, Santa Ana şehirleridir

Siyasi Hayat

El Salvador’da başkanlık sistemine dayalı cumhuriyet yönetimi vardır Fakat bu sistem uzun senelerdir tatbik edilememektedir Sık sık yapılan hükumet darbeleri, uzun senelerdir devam eden iç savaşlar, cumhuriyet idaresinin işlemesine engel olmaktadır Ülke uzun süredir, askeri darbeler neticesinde başa geçen askeri cuntalar tarafından idare edilmektedir Bu cuntaların önemli bir özelliği darbe neticesinde başa geçen askerlerin kurdukları cuntaya sivil kişileri de almalarıdır Burada ülkeyi idare eden cuntalar, asker-sivil karışımıdır

Ekonomi

Tarıma dayalı bir ekonomisi vardır Ülke topraklarının % 25’i ekime elverişlidir Ekilen bitkilerin arasında mısır en büyük sahayı kaplar İklimi sebebiyle tropik bitkiler, özellikle pirinç, muz, turunçgiller, ananasgiller bol miktarda yetişmektedir Ülkenin en önemli ekonomik ürünü kahvedir Bundan sonra pamuk, tütün, susam, şekerkamışı, önemli ekonomik ürünlerindendir Tarımdan sonra ormancılık ve hayvancılık mühim bir yer işgal etmektedir Hayvancılık, sığır, at gibi büyükbaş hayvanların beslenmesi şeklinde yapılır

Az gelişmiş olan sanayi belirli birkaç dalda ilerlemiştir Bunlardan pamuklu dokuma, kimya (yağ, sabun vs) sanayii, tütün işleme, çimento, ayakkabı sanayii oldukça gelişmiş vaziyettedir Ayrıca tarım ürünlerini işleyen imalathaneler mevcuttur

Ekonomisinin düzelmesi ve gelişmesinde Orta Amerika Ülkeleri Ortak Pazarına üye olması önemli tesir yapmıştır Madenlerinden altın ve gümüş kayda değerdir İhracatında pamuk ve kahve önemli yer tutar Öyle ki, ihracatının % 90’ını kahve, kalanını ise pamuk, tütün ve diğer tarım ürünleri teşkil eder İthalatında sanayi ürünleri başta gelir Ticaretini genellikle Amerika Birleşik Devletleri ile yapmaktadır

Ulaşım: El Salvadorda başşehir ile güney doğuda Fonseca Körfezi şehirlerinden La Union; liman imkanları gittikçe artan bir şehir olan Acajutla ve Carabean Denizi kıyısındaki Potto Barrios şehri arasında demir yolları vardır Pasifik kıyılarına yakın El Salvador’u doğudan batıya kadar kat eden Inter-Amerikan otobanı mevcuttur Honduras veGuetamala’ya giden başka asfalt yolları da vardır El Salvador’da uçaklar Tarnsportes Aéreos Centro-Americanos (TACA) tarafından işletilir