Yeryündeki Başlıca İklim Türleri Nelerdir

Yeryündeki başlıca iklim türleri nelerdir

Yeryüzünün değişik bölgelerinde hava olaylarının ,kara ve denizlerin dağılışlarının ,yeryüzü şekillerinin güneşe dönük olma durumlarının etkisi ile beliren çok sayıda iklim tipi vardır Yeryüzünde sayılamayacak kadar iklim tipleri vardır Bu sayısız iklim tiplerinin ortak özellikleri belirlenerek ana iklim tipleri oluşturulmuştur Bu ana iklim gruplarına makroklima iklim tipleri denilmektedirBu gruplandırma da sıcaklık, yağış ve basınç gibi iklim özellikleri dikkate alınmıştır Büyük iklim kuşakları içerisinde yer alan bu iklimlerin özelliklerinden farklılık gösteren küçük iklim gruplarına mikro klima iklim tipleri denir Örneğin Türkiye Akdeniz iklim kuşağı içerisinde yer almaktadır ancak yerel şartlara bağlı olarak karasal ve Karadeniz iklim tipleri görülmektedir

1 SICAK İKLİM TİPLERİ : ( Ekvatoral - Savan - Muson - Çöl )

A) EKVATORAL İKLİM ( Tropikal İklim ):

Özellikleri :

a) Sıcaklık ortalaması 25 C nin üzerindedir

b)yıllık ve günlük sıcaklık farkı oldukça azdır( 1 - 2 C) Nedeni ; Güneş ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır

c)düzenli bir yağış rejimi vardır En fazla yağış Güneş ışınlarının Ekvatora dik açıyla geldiği tarihlerde ( mart / eylül ) görülürBuharlaşma arttığı için yağış da artar

d)yağışlar oluşum bakımından konveksiyonel yağışlara örnektir

e) Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalabilen sık ve uzun boylu ağaçlardır

f)Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık nedeni ile kimyasal çözülme yaygındır

g)Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli laterit topraklar görülür

Görüldüğü yerler: 10 kuzey - 10 güney enlemleri arasında etkilidir Özellikle Amazon ve Kongo havzalarında, Malezya, Filipinler ve Papau Yeni Gine'de etkilidir

B) SAVAN İKLİMİ ( Yazı yağışlı tropikal iklim )

Özellikleri:

a)Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer

b)Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi , yağışlı kışlar kuraktır Nedeni ; Kış aylarında DYB etki alanında kaldığı için yağışlar çok azdırYaz aylarında ise bu basınç merkezi etkisini yitirir yağışlar genellikle konveksiyonel yağışlardır

c)sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 C nin üzerindedir Sıcaklık farkı ekvatoral iklime göre fazladır

d)Yıllık yağış miktarı 1000 mm - 1200mm arasındadır

e)Bitki örtüsü savanlardır Savanlar uzun süre yeşil kalabilen gür ve uzun boylu yüksek ot topluluklarıdır Savan bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında görülür

Görüldüğü yerler : Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür ( 10 - 20 kuzen enlemleri arasında görülür ) Afrika kıtasında Sudan ve Zambiya Güney Amerika'da Kolombiya , Venezüella ve Brezilya , ayrıca Ekvatoral kuşağın yüksek kesimlerinde görülür

C) MUSON İKLİMİ :

Özellikleri

a)Muson rüzgarlarının etkisi ile oluşan iklim tipidir

b)Muson rüzgarlarından dolayı yaz mevsimi yağışlı , kış mevsimi kuraktır Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik gösterir

c)Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 10 C nin üstündedirYıllık sıcaklık farkı Savan iklimine göre fazladır

d)Yıllık yağış miktarı 1000 - 1500 mm civarındadırAncak kıyı kesimlerde yağış miktarı daha da artmaktadır Örneğin Hindistan'ın kuzeydoğusunda yer alan Çerapunçi 1200 mm yağış almaktadır

e)Muson yağışlarından önce hava çok ısınmaktadırYağışlar başlayınca hava birden bire serinler

f)bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır Yağışların azaldığı yerlerde yer yer savanlar görülmektedir

Görüldüğü yerler : Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney ve Güneydoğu Asya'da etkilidir Asya'da Çin Hindi , Güney Çin , Japonya, Afrika'da Gine körfezi kıyıları ve Doğu Afrika kıyıları Amerika'da Meksika körfezi kıyılarında görülmektedir

D) ÇÖL İKLİMİ

Özellikleri :Yağış miktarlarının 150 mm 'nin altında olan bölgelerde çöl iklimi görülür Çöl iklimleri görüldüğü yerleri göre gruplandırılmaktadır

I) Sıcak çöller : ( Tropikal ) Dönenceler çevresinde görülür Oluşumunda dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan dinamik yüksek basınç etkilidir

Görüldüğü yerler :Afrika'nın kuzeyi Arabistan Yarımadası ve Basra körfezi çevresi

Özellikleri :

a)Mutlak ve bağıl nem düşüktür Bu nedenle günlük sıcaklık farkı oldukça fazladır

b)Belirli bir yağış mevsimi yoktur Bazı yıllar hiç yağış yağmayabilir

c)Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir ( günlük sıcaklık farkının yüksekliğinden dolayı )

d)Yıllık sıcaklık farkı günlük sıcaklık farkı kadar yüksek değildir Çünkü Güneş ışınları bu alanlara yıl boyunca dike yakın açıyla düşmektedir

e)Cılız ot ve çalılıklarla kaktüs çöl ikliminin doğal bitki örtüsüdür



II) Karasal çöller :Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür Buralarda çöl ikliminin görülmesinin nedeni yağışların azlığıdır

Görüldüğü yerler ;Kızılkum(Özbekistan) , Karakum ( Türkmenistan ), Gobi ( Moğolistan ) , Arizona ( ABD ) çölleridir

III) Soğuk Çöller :Kutuplarda görülür Çöl denmesinin nedeni yağışların azlığıdır Yağışların az olmasının nedeni sıcaklığın düşük olmasıdır Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile atmosfere karışan nem oranı azdır Dolayısı ile yağış miktarı da azdır Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur

2) ILIMAN İKLİM TİPLERİ ( Akdeniz - Okyanusal - Karasal )

A) AKDENİZ İKLİMİ :

Özellikleri :

a)Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır

b)Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır

c)En sıcak ay ortalaması 28-29 C , en soğuk ayın ortalaması 8- 10 C dir Yıllık ortalama sıcaklık 18 C dir

d)kar yağışı ve don olayları ender görülür

e)en fazla yağış kışın en az yağış yazın düşer Yaz aylarında DYB etkisinde kalmaktadır bu nedenle kurak geçmektedir

f)kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir

g)yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir ortalama 600 - 1000 mm arasındadır

h) Bitki örtüsü maki adı verilen bodur bitki topluluğudur Maki ; mersin, defne, koca yemiş, zeytin, zakkum ve keçi boynuzu vb bitkilerden oluşmaktadır

Görüldüğü yerler : Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler ( Libya , Mısır ve Lübnan hariç , buralarda görülmemesinin nedeni yer şekillerinin engebesiz olması ve çöl ikliminin kıyılarda görülmesi )

B) ILIMAN OKYANUS İKLİMİ :

Özellikleri ;

a)Batı rüzgarları ve sıcak su akıntılarının etkisi ile oluşmuştur

b)Yazlar serin kışlar ılıktır

c)Her mevsim yağışlıdır

d)En sıcak ay ortalaması 24 - 25 C , en soğuk ay ortalaması 5-6 C civarındadır

e)Günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır Nemlilik fazla olduğu için

f)Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır yükseltinin fazla olduğu yerlerde yağış miktarı artmaktadır

g)En fazla yağış sonbahar aylarında en az yağış ise ilkbahar aylarında görülmektedir

Görüldüğü yerler: Batı rüzgarlarının sebebiyle Ilıman kuşak karalarının batısında görülür ( Batı Avrupa , Amerika kıtasının batısı ) Yurdumuzda Doğu Karadeniz kıyılarında görülen iklim Ilıman Okyanus iklimine benzemektedir

C) KARASAL İKLİM :

Özellikleri :

a) Kış erken gelir çok soğuk olur Kar ortalama 80 -90 gün toprak üstünde kalır

b)Yaz erken gelir ve çok sıcak olur karlar hızla erir

c)en sıcak ay ortalaması 20 C civarındadır Bazen sıcaklık 30 C ye çıkar

d)en soğuk ay ortalaması -10 C civarındadır Bazı günler sıcaklıklar -40 C ye kadar düşer

e)Yıllık sıcaklık ortalaması 3-5 C civarındadır

f)Yıllık sıcaklık farkı 40 -50 C ye kadar çıkmaktadır

g)En fazla yağış İlkbahar ve yaz aylarında düşmektedir Karasallık arttıkça yağışlar yaz mevsimine doğru kaymaktadır

Görüldüğü yerler : Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında ( Soğuk su akıntılarının etkisi ) görülür Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum-Kars bölümünde görülürİç Anadolu ve Ergene bölümünde görülen karasal iklim buna örnektir

3) SOĞUK İKLİM TİPLERİ : (Tundra - Kutup )

A) TUNDRA İKLİMİ:

Özellikleri :

a)En sıcak ay ortalaması 10C yi geçmez Kışın sıcaklık -30 , -40 C lere kadar iner

b)Toprak yılın büyük bir bölümünde donmuş haldedir Sadece yaz aylarında toprağın üst kısmında buzlar erir ve bataklıklar oluşur

c)Yıllık yağış miktarı 200 - 250 mm dolaylarındadır

d)Bitki örtüsü yosun,ot ve cılız çalılıklardan oluşan tundra bitki örtüsüdür

Görüldüğü yerler


ibirya, İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde , Kanada'nın kuzeyinde , Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülmektedir

B) KUTUP İKLİMİ :

Özellikleri :

a)Sıcaklık yıl boyunca 0 C nin altındadır

b)Zemin buzlarla kaplıdır

c)Doğal bitki örtüsü yoktur

d)Güneşlenmenin süresi uzun olmasına rağmen sıcaklık fazla yükselmez Nedeni : güneş ışınlarının yıl boyunca eğik açı ile gelmesidir

e)Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ile atmosfere karışan nem miktarı azdır Yağış da azdır Bu sebeple kutuplara soğuk çöl de denilmektedir