Oğuzlar"Oğuz Boyları

Oğuzlar"Oğuz Boyları

Orta Asya'daki Türk topluluklarından biri olan Oğuzlar'ın adına ilk kez, İS 7 yüzyılda yazıldığı sanılan Yenisey yazıtlarında rastlanır Buradan, Oğuzlar'ın o sıralarda altı boy halinde yaşadıkları anlaşılmaktadır 8 yüzyıl başlarında en güçlü dönemlerini yaşayan Göktürkler'in egemenliği altına girmemek için mücadele eden Oğuzlar, Bilge Kağan döneminde (716734) yenik düşerek dağıldılar

Bir bölümü de Göktürk egemenliğini kabul ederek asıl yurtları olan Yenisey Irmağı ile Baykal Gölü arasında kaldı Göktürkler'in 742'de yıkılmalarından sonra Oğuzlar bu kez de Uygur egemenliğine karşı direndiler Ama 9 yüzyıl başlarında giderek artan Uygur ve Kırgız baskısı karşısında büyük bölümü batıya, Seyhun (Sir Derya) Irmağı boylarına göç etti

10 yüzyılda Aral Gölü ile Hazar Denizi arasındaki topraklara kadar yayılan Oğuzlar boylar arasındaki uzlaşmaya dayanan bir devlet de kurmuşlardı Tarihçilerin Oğuz Yabgu Devleti olarak adlandırdıkları bu devletin başında boy beylerinin kendi aralarından seçtikleri, yabgu sanı taşıyan bir hükümdar vardı Oğuzlar'ın tarihte etkili bir rol oynamaya başlamaları da bu devletin dağılma sürecine paraleldir

Büyük Selçuklu Devleti'ni kuran Tuğrul Bey ile Çağrı Bey'in dedesi Selçuk 10 yüzyılın ikinci yarısında, başkanı olduğu Kınık boyu ile Oğuz Yabgu Devleti'nden ayrılarak bağımsız bir güç oluşturmuştu Selçuklular'ın önce İran'ı ardından da Anadolu'yu ele geçirmeleri üzerine birçok Oğuz boyu da onlarla birlikte göç etti (bak BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ) Bunlardan yerleşik yaşama geçmeyenler 11 yüzyıldan başlayarak Türkmen adıyla anıldılar Göçebe Oğuzlar'la yerleşik yaşama geçenler arasında sert mücadeleler baş gösterdi Göçebe Oğuzlar'ın 1153'teki ayaklanması Büyük Selçuklu Devleti'nin, 1240'taki Baba İshak Ayaklanması ise Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılış sürecini başlattı Bununla birlikte, Oğuzlar birçok büyük devletin kurucusu oldular Anadolu'da başta Osmanlılar olmak üzere Anadolu Beylikleri'ni kuranlar, Akkoyunlular ve Karakoyunlular ile İran'da egemenlik kuran Salgurlular, Afşarlar ve Kaçarlar çeşitli Oğuz boylarındandır

Oğuz Boyları

Oğuzlar'ın ortak, destansı tarihleri Oğuznatne'ye (Oğuz Kağan Destanı) göre, en büyük hükümdarları Oğuz Han'ın Gök Tanrı'nın kızı olan eşinden doğan üç oğlundan (Ay Han, Gün Han, Yıldız Han) Bozok kolu; Yer Tanrı'nın kızından doğan üç oğlundan (Gök Han, Dağ Han, Deniz Han) da Üçok kolu; her birinin dört oğlundan da 24 Oğuz boyu türemiştir Buna göre Ay Han'ın oğullarından Yazır, Döğer, Dodurga, Yaparlı; Gün Han'ın oğullarından Kayı, Bayat, Alkaevli, Karaevli; Yıldız Han'ın oğullarından Avşar, Kızık, Beğdili, Karkın; Gök Han'ın oğullarından Bayındır, Peçenek Çavuldur, Çepni; Dağ Han'ın oğullarından Salur, Eymür, Alayuntlu, Yüreğir; Deniz Han'ın oğullarından İğdir, Büğdüz, Yıva ve Kınık boyları gelmiştir Her dört boyun ongun adı verilen ortak bir simgesi, her boyun da hayvanlara vurulan ayrı damgası vardır Oğuzlar'ın tarihine ve yaşam biçimlerine ışık tutan önemli bir kaynak da Dede Korkut Hikâyeleri'dir (bak Dede Korkut HİKÂYELERİ)