Dillere Destan Aşklar

Leylâ ile Mecnun



Birçok kişi tarafından işlenmiş olan konuyu Fuzulî, mesnevî türünde kaleme almıştır Eser hala çok kıymetlidir Mesnevî tarzına ve Türk diline yenilik getiriştir Eserin iç örgüsü çok sağlamdır

Leylâ ile Mecnun' [Arapca مجنون ليلى] un aşkları bir Arap efsanesine dayanmaktadır Bu efsanede Mecnun mahlasıyla şiirler söyleyen Kays ibni Mülevvah adlı bir Arap şairiyle Leyli (Leylâ) adlı bir Arap kızın arasında geçen ve ayrılıkla sona eren bir aşk hikayesini anlatılmaktadır

Bu hikayenin konusu kısaca şöyledir: Leyla ve Kays(Mecnun’un asıl adı) ilkokul yıllarında birbirlerine aşık olmuşlardır Kısa zamanda heryere yayılan bu aşkı duyan annesi Leyla’yı okuldan alır ve Kays’la görüşmesini yasaklar Ayrılık ıstırabıyla mahvolan Kays halk arasında Mecnun diye anılmaya başlar Bu sevda yüzünden çöllere düşen Mecnun’a birçok kişi Leyla’yı unutmasını söyler; ancak onun için kainat artık Leyla’dan ibarettir ve hiçbir şekilde bu aşktan vazgeçmez Hatta babası onu bu dertten kurtulmak üzere Allah’a yakarması için Kabe’ye götürür; ama o tam tersine derdinin artması için dua eder Hem Leyla’nın hem Mecnun’un halleri gittikçe perişanlaşmaktadır Başkasıyla nikahlandırılan Leyla, kocasından kendisini uzak tutmak için bir hikaye uydurur ve bir süre sonra adam ölür Bu sırada Mecnun çöldedir ve aşkın bin bir tülü cefasıyla yoğrulmaktadır, bu sırada dünyayla bütün bağlantısı kesilir ve sadece ruhuyla yaşar hale gelir Leyla’nın vücudu da dahil olmak üzere bütün maddi varlıklarla ilişkisi bitmiştir Birgün Leyla çölde onu bulur ama Mecnun onu tanımaz ve “Leyla benim içimdedir, sen kimsin?” der Onun eriştiği mertebeyi anlayan Leyla gider ve bir süre sonra ölür Onun ardından da Mecnun hayata veda eder, böylece ruhları hakiki kavuşmayı yaşar

Bu hikayenin sonunda; seven ve sevilen bir olmuşlardır Aşık kendini madde dünyasından tamamen soyutlamayı başarmış ve sevdiğine ulaşmıştır Bu noktadan sonra seven ve sevilen diye iki farklı kişiden bahsetmekte yanlıştır; ruhlar ilahi visal(ilahi kavuşmaya)e ulaşmışlardır Bu yüzden artık Mecnun sevdiğini kendinden dışarıda aramamaktadır, bu dünyayı onun yeri kabul etmemektedir Bu mesnevide Fuzuli, dünyevi aşkı bir basamak olarak kullanıp onun üstünden maddeden ayrılıp tamamen ruha ait olan ilahi aşkı anlatır

Efsanenin hikayeye dönüşmesi [değiştir]Bu efsane Arap edebiyatında 10 yüzyılda çok yaygın bir hale gelmiş, Mecnun'a ait olduğu söylenen şiirlerin arasına nesirler de eklenerek hikaye haline getirilmiştir Bu konu daha sonra Fars ve Türk edebiyatlarında da işlenmiştir Bunların arasında en ünlüsü Fuzuli'nin 1535'te yazdığı Leylâ vü Mecnun adlı mesnevisidirFuzuli,Leyla ve Mecnun mesnevisini istek üzerine yazmıştır Kanuni Sultan Sü leyman Bağdat şehrini ele geçirdikten sonra burada toplanan bilim ve sanat adamları, Fu zuli’den, bu türde bir eser yazmalarını istemişler, bunu bir çeşit sınanma sayan Fuzuli de 1535 yılında eserini tamamlayıp Bağdat valisi Üveys Paşa'ya sunmuştur

Mecnun ve namaz kılan derviş
Kays, bilinen adıyla Mecnun, Leylâ'nın aşkından kendisinden geçip yarı meczup bir halde çölde giderken, namaz kılmakta olan bir dervişin önünden geçer Derviş hemen namazını selamlayıp, Mecnun'a "Namaz kılan birinin önünden geçilmez, bunu bilmiyor musun?" diye çıkışır Mecnun cevap verir "Ben Leylâ'nın aşkından öyle bir hale geldim ki, senin burada namaz kıldığını görmedim bile, sen nasıl bir aşkla namaz kılıyorsun da benim senin önünden geçtiğimi görüyorsun?"

Mecnuna Şartlar
Bunun üzerine Leylâ’nın babası kızını Mecnun’a vermek için üç şart koşar

Birincisi Mecnun çok sevdiği dişi ahuyu öldürecektir
İkincisi aslan ile boğuşup onu da öldürmesi
Üçüncüsü ise yedi başlı ejderhayı öldürmesi



KEREM İLE ASLI
İsfahan padişahının veziri bir Ermeni keşişidirPadişahın da vezirin de çocukları olmazBir gün şehre gelen bir derviş,padişaha bir fidan verirFidan has bahçeye dikilirAğaç oolurBir elma verirBu elmayı padişahla vezir paylaşırlarPadişahın bir oğlu olur,adını Kerem koyarlarVezirin bir kızı olur,adını Aslı koyarlar
Fidanı veren derbiş,doğacak çocukların birbirleriyle evlenmelerini öğütlemiştirÇocuklar büyürlerAma papaz,dini duyguları nedeniyle bu evlenmeyi hoş görmezBir gece kızını alıp şehirden kaçar
Çılgına dönen Kerem,yollara düşerBütün Anadoluyu dolaşırYolda rfastladığı insanaihayvana,dağa,taşa saz çalarak şiir okur ve Aslı'yı sorarBirkaç kez sevgilisini bulurHasretliler gizlice buluşup dertlerşirler ama her seferşnde durumu öğrenen papaz Aslı'yı kaçırır
Son olarak papazı Halep'te bulurKerem'den hoşlanan Halep palaşı,papaz üzerine baskı yaparak Kerem ve Aslı'nın evlenmelerini sağlarAma keşiş yine hainliğini yaparAslı'ya büyülü bir gömlek giydirirKerem,gömleğin düğmelerini çözmeye çalışırÇözülen düğme,öbür düme çözülürken kendiliğinden iliklenirKerem,derinden bir "Aaaah!" çekerAğızdan ah yerine alev çıkar ve Aşık yanar,kül olurAslı,Kerem'in külleri dağılmasın diye saçını engel yaparKülün içinde kalan bir kıvılcım Aslıyı da yakarSevgililerin külleri birbirine karışır

Zühre’nin babası Hacıvat’a bir kahya aradığını söyler, Hacıvat da Karagöz’ün bu işi yapabileceğini söyler Karagöz eve kahya olarak girer Tahir ile Zühre birbirlerini çok sevmektedirler Zühre’nin babasının yanında kahya olan Tahir’in babası ölürken Tahir ile Zühre’nin evlenmelerini vasiyet etmiştir Zühre’nin babası da evlenmelerini istemektedir Tahir ile Zühre’yi yanına çağırarak bu fikrini onlara da söyler Karısının da onayını almak için durumu ona da anlatır Bu fikri kabul etmeyen Zühre’nin üvey annesi sonradan kabullenmiş gibi görünür Odasına gittikten sonra Karagöz’ü odasına çağırarak Tahir’i kendisinin sevdiğini söyler Zühre ile evlenmesine engel olması için kocasına büyü yaptırır, Karagöz’e para vererek büyüyü kocasının sarığının içine koymasını ister Karagöz, Zühre’nin babası uyurken büyüyü sarığının içine koyar Zühre’nin babası uyandığında evlenme işinden vazgeçtiğini söyler Tahir bu sevdadan vazgeçmeyeceğini söyleyince Zühre’nin babası seymenleri çağırarak Tahir’i Mardin’e sürgüne gönderir Bir süre sonra Tahir kaçıp geri gelir ve Karagöz’e bu işi düzeltmesi için yalvarır Karagöz bir punduna getirip Zühre’nin babasının sarığından büyüyü çıkarır Birden kendine gelen Zühre’nin babası kızını Tahir’e vereceğini söyler Olan biteni Zühre’nin babasına anlatan Karagöz iki sevgilinin kavuşmasını sağlar