Sarıkamış Harekatı Nasıl Başladı, Tarihi? Sarıkamış şehitlerinin Hiyakesi

Sarıkamış Harekatı nasıl başladı, tarihi? Sarıkamış şehitlerinin hiyakesi



Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya İmparatorluğu arasında Sarıkamış’ta gerçekleşen kara çatışmalarından 105 yıl önce şehit olan 90 bin asker anılıyor İşte Sarıkamış Harekatı ve şehitleri






I Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya İmparatorluğu arasında Sarıkamış'ta gerçekleşen kara çatışmalarından olup Osmanlı İmparatorluğu için büyük bir başarısızlıkla sonuçlanan bir askerî girişimdir Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığına göre Osmanlı zayiatları 60000 ve Rus zayiatları 30000'dir
Sarıkamış Harekatının amaçları arasında 93 Harbinde kaybedilen toprakları geri almak ve Bakü Petrollerine ulaşıp Alman sanayisine katkı sağlamak amaçlanmıştır Sarıkamış Harekatı, Osmanlı İmapratorluğu tarafından büyük bir hüsranla sonuçlanmış askerin kış şartlarına uygun donanıma sahip olmaması ve sert kış koşulları nedeniyle harekat başarısızlıkla sonuçlanmıştır


SARIKAMIŞ HARAKATI NASIL BAŞLADI?


Doğuyu korumakla görevli ordu 3Ordudur Bu harekâtı uygulayacak 3Ordu'nun 9, 10 ve 11Kolordular ve 2Süvari Tümeni'nden oluşuyordu 3Ordu karargâhı ve 9Kolordu Erzurum Kalesi'nde yerleşmişti 11Kolordu Elazığ Kalesi'nde ve 10Kolordu da Sivas'ta konuşlanmıştı
Üçüncü Ordu'nun toplam gücünün 125000 olduğu yazılsa da bu güce savaşçı olmayan taşıma birimleri, depo alayı, askeri polis ile ulaşıldığı anımsatılmaktadır Osmanlı İmparatorluğu muharip gücü eğitimli asker, yedekler ve Erzurum Kalesi'nin personeli de içinde olmak üzere 75000 silahlı güçtür Bu askere 73 makineli tüfek ve 218 adet top destek vermekteydi


Cephedeki Rus-Kafkas ordusu mevcudu 100000'di Sayıca fazla olmamalarına rağmen ağır silah, topçu ve donanım bakımından kesin bir üstünlüğe sahiptiler Bu mevcuda dört tane olan Ermeni Gönüllü Tugaylarından iki tugay katılmıştır Diğer iki tugay İran Cephesinde bulunmaktaydı


Enver Paşa ve Otto von Feldmann cephe birliklerini izliyorlar
6 Aralık'ta Enver Paşa ve Otto von Feldmann Yavuz Zırhlısına binerek Trabzon üzerinden Erzurum'a yola çıktı 13 Aralık'ta Köprüköy'e ulaşılmıştı Burada 3Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa ile görüşülmüştür Enver Paşa ve Genelkurmay İkinci Başkanı Albay Hafız Hakkı planı geliştirmişlerdir Planın amacı Ruslara süratle bir darbe indirerek bir Tanenberg yaratmaktır
Enver Paşa, Rus Kafkas Ordusunun zayıf ve özellikle çevirme manevralarına karşı çok hassas olduğunu biliyor Osmanlı birliklerinin bu zayıflığı kullanmasını amaçlamaktaydı Tamamen karlarla kaplı, çok yüksek dağlık ve yolsuz bir arazide o günün koşulları altında kış donatımından yoksun yaya ve atlı birliklerle yapılan bu harekât çok riskli idi ama Enver Paşa, başarıldığında Rusların bu cephede varlıklarının yok olmasının bu riske değeceğini düşünüyordu


Enver Paşa'nın amacı kuzeyden kuşatıcı bir manevra yapılmasıydı Kısaca 11Kolordu ve 2Nizamiye Süvari Tümeni düşmanı cepheden karşılayacak, 11Kolordu Çatak-Pitkir hattından kötek istikametine ve Albay Hafız Hakkı Paşa önderliğinde 10Kolordu Bardız istikametinde düşmanı karşılayacaktı Bunlara destek olarak 9 ve 11Kolorduların Sarıkamış, Selim-Sarıkamış hattına ilerlemesiyle üç taraftan geniş bir çevirme hareketine dönüşecek ve bu kıskaç altında Ruslar imha edilecekti
22 Aralık: 11Kolordu büyük yürüyüşüne başlar 9Kolordu Lafsor'a kadar uzanan ilk hedefine ulaşır 10Kolordu Oltu'nun Batısı-Narman hattına zorlukla ulaşır


23 Aralık: 11Kolordu Rusların 4Ermeni Tümeni ile karşılaşır 9Kolordu Çatak-Pitkir hattına ulaşır 9Kolordu'ya erlerin ikmalini mahallinden yapmaları, ve cephaneyi idareli kullanmaları emredildi 9Kolordu'nun ikmal ve ulaştırma güçlükleri daha ikinci günden başlamış bulunuyordu 10Kolordu Oltu'yu ele geçirmeyi başardı


24 Aralık: 11Kolordu'ya düşman karşı taarruzları devam etti 9Kolordu Bardız'a vardı Hafız Hakkı Paşa 10Kolordu'ya 30ve 31Tümenleri kendisi ile birlikte Kosor istikametindeki Stomin Tugayının peşine takılması ve bir tümenin Bardız'a ilerlemesini emretti 10Kolordu'nun büyük kısmı ile Kosor istikametinde geniş bir kuşatmaya girişmesi muharebe gücünün toplanmamasına ve geç kalınmasına sebep olmuştur ve netice olarak felaketin ana nedenlerinden birisi olmuştur
25 Aralık: 9Kolordu Sarıkamış'a doğru geriledi 9Kolordu ikmal ve ulaştırma zorlukları yüzünden asker kaybetmeye başladı Sahra toplarını beraberlerinde taşıyamaz hale gelmiştir Plana göre 10Kolordu'nun Kosor yolunda olması gerekiyordu, ama ağır koşullar altında Beyköy hattına erişmesi ancak gerçekleşmişti Beyköy hattında 10Kolordu üç kilometre yolsuz bir kar çölü olan Allahuekber Dağları'nda kendi düşmanını bulmuştu Doğa her geçen saat 10Kolordu kuvvetlerinin erimesine yol açıyordu
Gerileme, 29 Aralık - 15 Ocak


10 ve 11 Kolordu Sarıkamış'a ulaşamadan erimiştir 9Kolordu tek başına Sarıkamış'a ulaşabilmiştir


29 Aralık 1914: Sarıkamış’a girebilen 300 kişilik bir 9Kolordu kuvveti de Ruslar tarafından geri atılmıştır Büyük kayıplar verilmiş ve 9Kolordu'nun mevcudu azalmıştı Müteaddit taarruzları başarısızlıkla sonuçlandı
6 Ocak 1915: 3Ordu karargâhı ateş altında kaldı Hafız Hakkı Paşa geri çekilme emri verdi
7 Ocak 1915: Kalan güçlerin Erzurum yolundaki yürüyüşü başladı Ordunun bu atak için görevlendirilen güçlerinden sadece %10'u başlama pozisyonuna geri çekilmeyi başardı
10 Ocak 1915: 3Ordu komutanlığını Enver Paşa, Tuğgeneral Hafız Hakkı Paşa’ya devrederek İstanbul'a dönmüştür


SARIKAMIŞ ŞEHİTLERİ HİKAYESİ


Sarıkamış‘ta 60 bini donarak olmak üzere 78 bin şehit vermiştik
1914 yılının 15-22 Aralık tarihleri arasında, Sarıkamış yakınındaki Allahuekber dağlarında, Kars’ı Ruslardan geri almak için harekata katılan 60 bin asker donarak öldü


Başkumandan vekili Enver Paşa büyük bir güçle, Rusları hiç beklemedikleri bir yerden, Allahüekber dağlarından aşarak vurmayı ve Kars‘ı yeniden vatan topraklarına katmayı hedeflemişti Allahuekber dağlarının yer yer 2-3 bin rakımlı geçitlerinde ısı sıfırın altında 30 dereceye kadar düşüyordu Türk askerlerinin büyük bölümü ise çölden gelmişti ve üzerlerinde yazlık üniformalar vardı


Sarıkamış’ta dondurucu soğuk altında askerlerimizin durumunu Kurmay Subay Şerif Bey “Sarıkamış” adlı kitabında şöyle anlatıyor:
“Yol kenarında karların içinde çömelmiş bir asker, bir yığın karı kollarıyla kucaklamış, titreyerek, feryat ederek dişleriyle kemiriyordu Kaldırıp yola sevk etmek istedim Beni hiç görmedi Zavallı çıldırmıştı Bu suretle şu lanetli buzullar içinde biz belki on bin kişiden fazla insanı bir günde karların altına bıraktık ve geçtik”


Rus Kafkas Ordusu Kurmay Başkan Vekili Dük Aleksandroviç Pietroviç Sarıkamış’ta gördüklerine anılarında şöyle yer vermiş:“İlk sırada diz çökmüş 9 kahraman Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzereler ama asılamamışlar… İkinci sırada cephane taşıyanlar var, sandıkları bir avuçlamışlar ki, kainattan hırslarını almak istiyor gibiler Öylesine kaskatı kesilmişler… Ve sağ başta Binbaşı Nihat Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda… Allahuekber dağlarındaki son Türk müfrezesini teslim alamadım Bizden çok evvel, Allah’larına teslim olmuşlardı”


Allahuekber dağları, 37 bin şehit verilerek aşıldı ve Sarıkamış kuşatıldı Sarıkamış kuşatma harekâtı aşırı soğuk ve açlık yüzünden, hedef ele geçirilemeden, 5 Ocak 1915’de sona erdi
Osmanlı Ordusu bu dağlarda, 60 bini donma sonucu tam 78 bin şehit verdi Rus birlikleri de bu savaşlarda 32 bin askerini kaybetti

VATAN