Bir 'Devrim' Hikayesi

Bir Devrim Hikayesi

Ulaştırma Bakanlığından alınan bir yazıyı okudu Yazıda? Ordunun cadde binek ihtiyacını karşılayacak bir otomobil tipinin geliştirilmesi? görevinin TCDD İşletmesine verildiği ve bu amaçla 1400000-TL ödenek ayrıldığı belirtiliyordu

Verilen termin 29 Ekim 1961 yani tanınan süre 45 aydı Bu süre içinde bu çapta bir geliştirme çalışması yapılabilir miydi? Bırakınız geliştirmeyi hiçten yola çıkarak çalışabilecek bir otomobil yapılabilir böyle bir mucize gerçekleştirilebilir miydi? Toplantıda söz alanların çoğu böyle bir projede seve seve çalışmaya hazır olduklarını fakat böylesine kısa bir sürede sonuç alınabileceğini sanmadıklarını dile getirmeye çalışmış bir kısmı da? hayır? demişlerdi
Tüm ülkede ise üniversitesinden basınına bir avuç sanayicisinden politikacısına sesini duyurabilen herkes Türkiye’de ne otomobil ne de motor yapılabileceğine inanıyor özel sohbetlerde röportajlarda hatta film gösterili konferanslarda bu görüş vurgulanıyordu
Fakat bu inanılmaz şey gerçekleşiyor ve 29 Ekim 1961 sabahı Türkiye’ de yapılan bir otomobil kaportası pürüzsüz olmasa da kendi tekerlekleri üzerinde ve yine Türkiye’ de yapılan kendi motorunun gücüyle Büyük Millet Meclisi binasının önüne götürülerek Cumhurbaşkanı Cemal GÜRSEL Paşa’ ya sunulabiliyor bir ikincisi Paşa’ yı Anıtkabir’ e götürüyor sonra da Hipodrom’ daki geçit resmine katılıyordu
Bu nasıl gerçekleşmişti?
Projeyle başka bir kuruluşun değil de Demiryollarının görevlendirilmiş olmasıbir yandan o tarihlerde TCDD’ nin onarım amacıyla kurulmuş fakat geniş ölçüde yedek parça imal eden Ankara Eskişehir Sivas ve Adapazarı’ ndaki fabrikaları ile önemli bir teknik potansiyeli ve yetişmiş işçisinden mühendisine kadar güçlü bir teknik kadrosunun bulunması öte yandan Genel Müdür Yardımcısı Yüksek Mühendis Emin BOZOĞLU’ nun asker kökenli ve aynı zamanda Sıtkı ULAY Paşa’ nın akrabası olması dolayısıyla Milli Birlik Komitesi ve çoğu kabine üyelerince yakından tanınıyor ve güveniliyor olmasının sonucu idi
Yüksek Mühendis Emin BOZOĞLU yönetim grubunun başı olarak projenin yürütülmesi ve sonucuna ulaştırılmasında da gruptaki öteki yöneticiler gibi bütün bürokratik engelleri cesaretle aşarak her türlü imkanı sağlamak ve kimi kişisel sorunlar kimi görevin çok yanlılığı ve ivediliği gibi nedenlerle büyük gerilim altında bulunan 20 mühendisin olağanüstü bir tempoyla fakat gönül rahatlığı içinde çalışmalarını sağlamak suretiyle de birinci derecede rol oynamıştı
Zamana karşı yapılan yarışın kazanılmasında ikinci etken görev alan mühendislerin proje süresince hafta sonları da dahil her gün en az 12′ şer saat gerektiğinde bazı geceleri sökülmüş bir otomobil sedirinin üzerinde birkaç saat kestirmek suretiyle işbaşında kalmaktan kaçınmayacak ölçüde davaya gönül vermiş olmalarıydı
16 Haziran 1961 günü yapılan toplantıda çalışmalar için en uygun yerin (bugünkü TÜLOMSAŞ) Eskişehir Demiryol Fabrikalarında dökümhane olarak yapılıp kullanılmayan bir bina en uygun yöntemin de elden geldiğince çeşitli tipten otomobil yapısını yakından inceleyerek fikir edindikten sonra yapılacak tipin boyutları motor şanzıman vb öteki grup ve parçalarının nasıl tasarlanıp imal edileceği üzerinde durulması olduğu sonucuna varıldı
İşyeri olarak seçilen atölyenin hazırlanması için Eskişehir’ e talimat verildi ve otomobili olanların 19 Haziran’ da Eskişehir’ de bulunmaları istendi Dökümhane binası zemini lokomotif kazanlarında kullanılmak üzere alınan saç levhalarla döşendi Kapının üzerine kocaman rakamlarla kaç gün kaldığını gösteren bir levha asıldı Projenin bitimine dek bu levha her gün bir azalarak sonuna kadar orada kaldı Atölyede bir başüstü gezer vinç çeşitli bankolar ve bir toplantı masası vardı Yakınında bir de çay ocağı bulunan bu masa dört ay süreyle hem toplantılar hem dinlenme hem de gerektiğinde çalışma masası olarak kullanıldı
Atölyede yapılan ilk toplantıda? Yönetim Grubu? açıklandı Genel Müdür Yardımcısı Emin BOZOĞLU başkanlığında Fabrikalar Dairesi Başkanı Orhan ALP Cer Dairesi Başkanı Hakkı TOMSU Cer Dairesi Başkan Yardımcısı Nurettin ERGUVANLI Eskişehir Demiryol Fabrikaları Müdürü Mustafa ERSOY Adapazarı Demiryol Fabrikası Müdürü Celal TANER Ankara Demiryol Fabrikası Müdürü Mehmet NÖKER’ den oluşan grupta iki de emekli subay vardı: Genel Müdürlük Müşaviri Hüsnü KAYAOĞLU ve Necati PEKÖZ Ardından çalışma grupları belirlendi: Dizayn motor-şanzıman karoseri süspansiyon ve fren elektrik donanımı döküm işleri satın alma işleri ve maliyet hesapları grupları
Önce otomobilin ana hatları saptandı Dört ila beş kişilik toplam 1000-1100 kg-ağırlığında orta boy denilebilecek bir tip üzerinde mutabık kalındı Motor 4- zamanlı ve 4 silindirli olmalı 50-60 BG vermeliydi
Karoseri için hazırlanan 1:10 ölçekli maketlerden seçilen birinin 1:1 ölçekli alçı modeli yapıldı Karoserin damı kaput ve benzeri saçları bu modelden alınan kalıplarla yapılmış beton bloklara çekilmek ve çekiçle düzeltilmek suretiyle tek tek imal edildi Bir yandan da Willy’s Jeep Warswa Chevrolet Ford Consul Fiat 1400 ve 1100 motorlarının incelenmesinden sonra Warswa motoru örnek alınarak yandan supaplı bir 4- silindirli motorun gövde ve başlığı Sivas Demiryol Fabrikasında dökülüp Ankara Demiryol Fabrikasında işlendi Piston segman ve kolları Eskişehir’ de yapıldı Motor Ankara Demiryol Fabrikasında monte edildi Frenlemede 40 BG’ den fazla güç alınamayan bu motora alternatif olarak Ankara Fabrikası aynı gövde ve krank milinden yola çıkarak başka bir tip geliştirdi B- motoru adı verilen üstten supaplı bir üçüncü motorda Eskişehir’ de imal edildi
Süspansiyon grubu ön takımlar için Mc Pearson sistemini önerdi ve numuneye göre Eskişehir’ de imal edildi
Meclis’de)Üretim yılı:1961Motor tipi:10 Adet Motor :
4 adet A4L tipi
3 adet A4T tipi
3 adet B3T tipi
Silindir Sayısı : 4
Dört zamanlı
Silindir Çapı : 81 mm
Strok : 100 mm
Kompresyon : 68 : 1
Silindir Hacmi : 2070 cm³
Devir : 3600 d/dkMotor gücü:50 HPUzunluk:4500 mmGenişlik:1800 mmYükseklik:1550 mmBoş ağırlığı:1250 kg
Eylül sonlarına doğru ön ve arka camları piyasada bulunabilenlere intibak ettirme zorunluluğu nedeniyle modele göre biraz değiştirilmiş iki gövde çakılmış ve biri A öteki B tipinden iki ayrı motor hazırlanmış bulunuyordu Şanzımanlar Ankara Fabrikasınca tümü yerli olarak yapılmıştı
Montaja geçildiğinde karşılaşılan en büyük sorun gövde motor uyumunu sağlamak debriyaj gaz ve fren kumanda mekanizmalarını yerleştirmek ve direksiyonun en uygun konumunu bulmaktı Ayarlı direksiyon önerisi kabul edilmedi İki yıl sonra Cadillac bunu bir yenilik olarak getiriyordu
Nihayet Ekim ortalarında Devrim otomobillerinden ilki tecrübeye hazır duruma gelebildi Elektrik donanımı ile diferansiyel dişlileri kardan istavrozları ve motor yatakları ile cam ve lastikleri dışında tüm parçaları yerli idi
Bir yandan bu ilk otomobilin yol tecrübeleri sürdürülürken bir yandan da Cumhurbaşkanı’na sunulmak üzere B- motoru ile donatılan ikinci otomobilin yetiştirilmesine çalışılıyordu Siyah renkteki bu 2 numaralı Devrim’ in son kat boyası ancak 28 Ekim akşamı vurulabildi Pasta ve cilası Ankara’ya sevk edilirken gece trende yapıldı Buharlı lokomotiflerle çekilen trende bacadan sıçraması muhtemel kıvılcımlardan ötürü güvenlik önlemi olarak benzin depoları boşaltıldı
Tren sabaha karşı Ankara’ ya ulaştı İki Devrim Otomobili o zamanlar Sıhhiye semtinde bulunan Ankara Demiryol Fabrikası’ na indirildi Manevra imkanı sağlamak için depolarına yalnızca birkaç litre benzin kondu Asıl ikmal sabahleyin Sıhhiye’ deki Mobil Benzin İstasyonundan yapılacak sonra da Meclis’ e gidilecekti
29 Ekim sabahı Devrimler motosikletli oldukça kalabalık bir trafik ekibinden oluşan eskortun arasında yola çıktı Çıktı ama eskorttakiler benzin alma işinden haberleri olmadığı için Mobil’ e uğramadan yola devam ettiler Meclis’ in önüne gelindiğinde durum anlaşıldı acele getirilen benzin 1 Arabaya kondu 2 numaraya konacağı sırada Cemal Paşa Meclis’ in önüne gelmiş ve Anıtkabir’e gitmek üzere 2 numaralı Devrim Otomobiline binmişti Yola çıkıldı Fakat 100 m Kadar sonra motor öksürerek durdu Cemal Paşa’ nın? Ne oluyor?? sorusuna direksiyondaki Yüksek Mühendis Rıfat SERDAROĞLU? Paşam benzin bitti? cevabını verdi Paşa’ dan özür dilenilerek 1 numaralı Devrim’ e geçmesi rica edildi Buna uyan Cemal Paşa Anıtkabir’ e bu otomobil ile gitti İnerken ünlü? Batı kafasıyla otomobil yaptınız ama doğu kafasıyla benzin ikmalini unuttunuz? sözlerini söyledi
Ertesi gün bütün gazetelerin söz birliği etmişcesine? 100 metre gidip bozuldu? başlığını attıkları 2 numaralı Devrim aynı gün Hipodrom’ daki geçit törenine katılıyor ne bundan ne de Cemal Paşa’ nın Anıtkabir’ e bir başka Devrim otomobili ile gittiğinden söz ediliyor; yalnızca haber yorum ve fıkralarda harcanan bunca paranın boşa gittiğinden dem vuruluyordu Oysa aynı yıl Tarım Bakanlığı bütçesine konmuş bulunan? At neslinin ıslahı? için 25 Milyon TL ödenek ve sonucundan kimse söz etmiyordu

Karoseri Grubundan Y Mühendis SALİH KAYA SAĞIN’ ın yazısı

vikipedi