Samanyolu’Nun Dönmesi.

Araştırmalar, Samanyolu’nun merkeze yakın iç kısmının katı bir cisim gibi döndüğünü göstermiştir



İç kısımdan uzaklaştıkça, merkezden dışarıya doğru yörünge hızları artar ve güneşin bulunduğu yere gelmeden önce veya güneş dairesi civarında hız değişimi yön değiştirir B noktadan sonra yörünge hızları uzaklıkla ters olarak değişir; hızlarda yavaşlama görülür Yörünge hızlarının merkezden dışarıya doğru değişmesi, Samanyolu’nun şişkinliğe dik eksen etrafında farklı (diferansiyel) dönmesi olarak tanımlanır

İkinci Dünya Savaşından sonra radyo teleskopların gelişmesi ve hidrojen atomunun 21 cm dalga boyunda radyo ışınımı yaydığının keşfedilmesi Samanyolu’nun dönmesinin ayrıntılı gözlenmesini mümkün kılmıştır Doppler kaymasından yararlanarak, 21 cm radyo yayını yapan hidrojen bulutlarının dönme hızları bulunmuş ve farklı dönmenin olduğu belirlenmiştir Zaten üstten görünüşünün verdiği izlenim, sarmal kollar ve şeklinin basıklığı da bunu anlatmaktadır

Güneşin Samanyolu merkezi etrafında dolanma hızı yaklaşık 220 km/s dir Böylece Güneş sistemi, merkez etrafındaki bir dolanmayı yaklaşık 200 milyon yılda tamamlar

Optik ve radyo gözlemleri Samanyolu’nun 3 ana sarmal kolunun olduğunu göstermiştir En içte Sagittarius, daha sonra Orion ve en dışta Perseus sarmal kolu bulunmaktadır Güneş sistemimiz Orion sarmal kolu içinde yer almaktadır

Güneş komşuluğunda gözlenen dönme hareketinden ve Samanyolu’nun kütlesini hesap etmek mümkün olmuştur Buna göre Samanyolu’nun kütlesi 100 milyar güneş kütlesine eşdeğerdir Bu demektir ki Samanyolu yaklaşık 100 milyar yıldız içermektedir

Dış Galaksiler



Immanuel Kant ve T Wright gibi filozoflar, milyonlarca yıldızdan oluşan Samanyolu’nun dışında, bağımsız sistemlerin varlığını tartışmışlardı Gerçekten de bugün böyle olduğu gözlemsel olarak gösterilmiştir Teleskop ve fotoğrafın gelişmesinden sonra çok sayıda bulutsu keşfedildi Bunların, önceleri; Samanyolu içinde olduğu sanılmıştı, fakat sonradan çoğunun Samanyolu içinde değil dışında, daha uzakta ve milyarlarca yıldız içeren birer sistem olduğu anlaşıldı Bunu ilk kez 1924 yılında E Hubble gösterdi E Hubble Andromeda galaksisini gözledi ve uzaklığını, içindeki cepheid türü değişen yıldızlar yardımıyla ölçerek Samanyolu’nun dışında olduğunu kanıtladı Bugün Andromeda galaksisinin bize 2 milyon ışık yılı uzaklıkta, buna karşın Samanyolu galaksisinin çapının yalnız 100000 ışık yılı olduğunu biliyoruz Bunu, başka galaksilerin keşfi izledi Böylece evrende, Samanyolu galaksisi dışında, başka galaksilerin var olduğu keşfedilmiş oldu

Galaksi Türleri



Şekil bakımından üç tür galaksi vardır; sarmal kollu, eliptik ve belli bir şekli olmayan düzensiz galaksiler Sarmal kollu galaksilerin kütleleri 1 milyar ile 200 milyar güneş kütlesi büyüklüğündedir Bu galaksilerde, özellikle sarmal kollarda, gaz ve toz bulunmaktadır Bu bölgelerde yeni yıldızların oluştuğu bilinmektedir Eliptik galaksilerin kütlesi 1 milyon ile 10 trilyon güneş kütlesi büyüklüğündedir Eliptik galaksilerin içinde hiç toz yok, fakat çok az gaz vardır Bu nedenle yeni yıldız oluşumları gözlenmektedir Düzensiz galaksilerin kütlesi ise 100 milyon ile 30 milyar güneş kütlesi arasında değişmektedir Düzensiz galaksilerde gaz çoktur

Radyo Galaksiler

İkinci Dünya Savaş’ında radar, yoğun olarak kullanıldı Bunun sonucu 1950’li yıllarda radyo teleskoplar gelişti 1944’te hidrojen atomunun radyo dalgası yayacağı öngörülmüştü Bunun gözlemlerle keşfi ve hidrojen atomunun evrenin her yerinde bol miktarda varolması yeni bir çağ başlattı Radyo teleskoplarla evrenin çok uzak bölgeleri de kolayca gözlenir oldu Birçok radyo ışınımı yayan kaynak gözlendi Bunların galaksi oldukları anlaşıldı Böylece yüzyılın ikinci yarısının başlarında tek radyo galaksiler ve radyo galaksi grupları gözlenmiş ve kataloglar düzenlenmiştir

Radyo ışınımı yayan galaksiler; eliptik, sarmal veya düzensiz türde olabilir Bazı hallerde optik olarak tek bir nesne görülürken, aynı bölgeden iki ayrı merkezden radyo ışınımının geldiği belirlenmiştir Modem interferometrelerde yapılan ayrıntılı radyo gözlemleri, radyo galaksilerin birçoğunda radyo yayını yapan büyük bulutların, merkezdeki optik galaksiye göre simetrik konumda olduğunu göstermiştir Radyo galaksilerin bu şekilde çift yapı göstermeleri merkezdeki optik galakside meydana gelen şiddetli patlamaların sonucu oluştukları izlenimini vermektedir Böylece radyo yayını yapan bulutların ortak bir çıkış noktası vardır ve birbirleriyle fiziki bağlantıları mevcuttur

Kaynak:Astom