Divriği

1 990 sayımına göre toplam nüfûsu 33105 olup, 17664’ü ilçe merkezinde, 15441’i köylerde yaşamaktadır Merkez bucağına bağlı 44, Danişment bucağına bağlı 13, Gedikpaşa bucağına bağlı 11, Mursal bucağına bağlı 11, Sincan bucağına bağlı 29 köyü vardır Yüzölçümü 2782 km2 olup, nüfus yoğunluğu 12’dir İlçe toprakları dağlık olup, çok sayıda akarsuyla parçalanmıştır Kuzeyinde Çengelli Dağı, güneyinde Yama Dağı yer alır Başlıca akarsuyu Çaltı Suyudur İlçenin en önemli düzlüğü Planga Düzlüğüdür Çaltı Suyunun güneyinde 20 km2ye yaklaşan bir alanı kaplar İlçe topraklarının denizden yüksekliği 1250 metredir

İlçe ekonomisi mâdenciliğe dayalıdır İl merkezinin kuzeyindeki Demirdağında bulunan demir yatakları 1938’den beri Etibank tarafından işletilmektedir Demir yataklarının büyüklüğü ve zenginliği açısından dünyâdaki demir rezervlerinin en önemlilerindendir Akarsu boylarındaki düzlüklerde tarım yapılır Başlıca tarım ürünleri buğday, patates, soğan, elma, erik ve üzümdür Üretim il halkına yöneliktir Ayrıca ilçe topraklarındaki linyit yatakları işletilmektedir

İlçe merkezi, Çaltı Suyunun güney kıyısında kurulmuştur Sivas-Erzincan demiryolu ilçe merkezinden geçer İl merkezine 169 km mesâfededir İlçe belediyesi Cumhûriyetten önce kurulmuştur

Coğrafi Konum : Divriği ilçesi, Fırat nehrinin kolu olan Çaltı Çayı vadisi yakınında kurulmuştur İlçenin doğusunda Erzincan, batıda Kangal, kuzeyde Zara-İmranlı, güneyi ise Malatya ile çevrilidir

İlçenin yüzölçümü 2935 km2, rakımı 1250 m dir İlçe merkezi nüfusu 17530 , köyleri ile birlikte toplam 32710 kişidir

İlçenin önemli dağları, kuzeyde Çengelli Dağı (2650), Deli Dağ (2150) Eferdi, Göldağ ve Akdağ'dır Güneyde Yama, Demirli, Geyikli Güneydoğuda Sarıçiçek, doğusunda Iğınbat; batıda Dumluca yer alır İlçenin en önemli akarsuyu Çaltı Çayıdır

İlçede karasal iklim özellikleri görülür Kışları çok karlı ve soğuk, yazları sıcak ve kurak geçer İlçenin bazı dağlarında Meşe, Ardıç ve Çam türü seyrek orman alanları mevcuttur

İlçenin Tarihçesi : İlçenin tarihi geçmişi Hititlere kadar dayanır (MÖ 90) Bizans devrinde Teprice-Tefrike denilen bu şehir XIII asırda İbn Bibi'nin Selçuk namesinde, diğer bazı eser ve kitabelerde "Divrik" olarak rastlanmaktadır Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde şehrin adı bugün olduğu gibi "Divriği" olarak yazılmaktadır

VII Asrın başında sasanilerin istilasına uğrayan Divriği ve yöresi, Heraklius tarafından Sasani yayılmasından kurtarılmasından çok geçmeden Arap ordularının saldırılarına ve güneyde yerleşmiş askeri kolonilerden gelen akınlara hedef oldu Çevre halkının bağlı olduğu Pavlikyen Mezhebi de Divriği'ye büyük önem kazandırıyordu

Divriği'nin Türkler eline geçmesi Malazgirt Zaferi ile gerçekleşmiştir Doğu Anadolu Türk emirleri arasında taksim edilirken Erzincan ve yöresi Emir Mengücek'e düşmüştür Bu sülalenin bir kolu da Divriği'de hüküm sürmüştür Mevcut kitabelere göre bunların devri XIII yüzyılın ortalarına kadar sürmüş ve bu tarihten sonra Mengücek hanedanının mülkü, Divriği'de Selçukluların eline geçmiştir

Anadolu'daki Türk Birliğinin dağılmasından sonra, Divriği'nin Mısır memluk yönetiminde kaldığı görülür 1398 yılında Divriği, Osmanlı padişahı I Beyazıd tarafından, o devirde Mısır valisi olan İbrahim Şuhhi'nin oğlundan teslim alındı1401 yılında Timur'un istilasına uğradı Divriği'nin Türk Birliğine kesin olarak katılması Yavuz Sultan Selim devrinde Mercidabık zaferinden sonra olmuştur (1516) Osmanlı topraklarına katılan Divriği, Sivas eyaletine bağlı bir sancak merkezi oldu

Sivas ilinin yeniden düzenlenmesinden sonra Divriği, ilçe merkezi haline getirilmiştir

Tarihi Değerler : Divriği Kalesi : Bazı bölümlerin MS 9 yüzyılda Pavlikanlarca yapıldığı anlaşılmaktadır Sur uzunluğu 15 km kadardır Büyük bir kısmı da Menğücekoğulları tarafından 13 yüzyılda yapılmıştır İçerisinde camii, sarnıç, zahire ambarı, kaya kovuklarının izlerine hala rastlanmaktadır Bunlardan başka Kesdoğan Kalesi, Ordu (Kaya Burun) Kalesi bulunmaktadır

Camiileri :

Kale Camii: 1180 yılında Süleyman Şah oğlu Emir İshak tarafından yapılmıştır Mimarı Maragalı Firuz' un oğlu Hasandır Kale Camii Türklerin en eski yapısından biri olması sebebiyle çok büyük önem arz etmektedir

Ulu Camii ve Darüşşifası : Ulu Camii, Mengücekoğullarından hükümdar Süleyman Şah oğlu Ahmed Şah tarafından 1228 yılında yaptırılmıştır1280m2'lik bir alana oturan camiiye, kuzey, doğu ve batı yönünde yer alan taş süslemeleriyle hayret uyandıran üç güzel kapıdan girilmektedir

Darüşşifa ise, Behram Şah'ın kızı Melike Turan Melek tarafından 1228 yılında yaptırılmıştır Bu eşsiz anıt 768 m2'lik bir alana oturmaktadır18yüzyılda medrese haline getirildiği için Şifaiye Medresesi de denilmektedir

Cedit Paşa Camii: Aynı isimle anılan mahallededir1799 yılında yapılmıştır Bezemeleri Ulu Camiinde görülen süslemelerin kaba bir taklididir Minaresi siyah-beyaz kesme taş örgülüdür Bundan başka Abı Çimen Camii (1840), Gökçe Camii (1844), Zeliha Hatun Camii (1869), Hacı Osman Mescidi, Kemenkeş Camii, Şemsi Bezirgan, Kültür, Ahmet Paşa, Süleyman Ağa, Tavukçu, Turabali Mescitleri vardır

Kümbet ve Türbeleri:

Sitte Melik Kümbeti: Mengücekoğullarından Emir Süleyman Seyfeddin Şahinşah için 1195 yılında yaptırılmıştır Sekizgen planlı, sivri pramidal külahla örtülüdür Tamamı kesme taştan inşa edilen türbenin süslemeleri dikkati çekmektedir

Kemareddin Kümbeti : Emir Kemareddin, Mengücekoğullarının hazinedarıdır1196 yılında yaptırılmıştır Sekizgen planlı, içten kubbe dıştan pramidal külahla örtülüdür

Kemenkeş (Nurettin Salih) Kümbeti : 1240 yılında yaptırılmıştır Sekizgen planlı içten kubbe dıştan pramidal külahla örtülüdür

Naip (Gazezler) Kümbeti : Kitabesine göre 1291 yılında Naifı Eşref için yaptırılmıştır Sekizgen planlı pramidal külahlıdır

Sinaniye Hatun Türbesi : Kalealtı mahallesindedir Harap bir haldedir Muhtemelen Mengücekoğulları dönemine aittir Bunlardan başka; Ahi Yusuf Türbesi (13 yüzyıl) Araplık türbesi, Saracın Türbesi (18 yüzyıl) Nasreddin Mehmet Yatırı (1489), Dumluca Köyü Dilber Kümbeti (13 ve 14 yüzyıl) Seyit Baba Türbesi, Saçlı Baba, Akça Baba, Hasan Paşa Türbesi, Hüseyin Gazi Türbesi, Gani Baba Türbeleri vardır

Hanlar - Hamamlar :

Pamuk Han : Demirdağ, istasyonunu yakınındadır Duvarların büyük bir bölümü ayaktadır Üst örtüsü yıkılmıştır

Burma han Kervansarayı : Divriği-Kemah-Erzincan yolu üzerindedir Mengücek-oğulları dönemine aittir Sultan 1V Murat'ın onarıma aldırdığı, Revan Seferine giderken bu handa konakladığı rivayet edilmektedir Büyük ölçüde harap durumdadır

Mirçinge Hanı : Handere köyündedir Mengücekoğulları döneminde yapılmıştır Sadece kapalı mekanlardan oluşmaktadır

Dipli Han : Günbahçe köyü ile Dumluca Köyü arasındadır Duvarları ve üst örtüsünün büyük bir bölümü ayaktadır

Hamamlar : Aşağı Hamam (Hamam-ı Süfla-Acı Hamam-Kayaoğlu Hamamı) Bekir Çavuş Hamamı ve İmamoğlu Hamamı,

Köprüler :

Handere Köprüsü : Handere köyündeki hanın 1 km kadar güneydoğusun-dadır Mirçinge Çayı üzerindedir İki gözlü; sivri kemerlidir 8 m yükseklikte, 4,5 m enindedir Urta göz diğerinden büyüktür Siirt Malabadi Köprüsünün bir benzeridir Bundan başka; Kız köprüsü, Tazlıoğlu Köprüsü, Kesik Köprü, Lıh Çayı Köprüsü, Bereket Değirmeni Köprüsü, Köse Paşa Köprüsü, Hüngür Köprüsü ve Altındere Köprüleri vardır

Kiliseler :

Yukarı Kilise : Kalenin batısında büyük bir bölümü yıkılmıştır

Aşağı Kilise : Yukarı Kilisenin altındadır Duvarlar ve üst örtü büyük çapta yıkılmıştır

Kayaburun Köyü Kilisesi : Aynı adla anılan köyün girişindedir Bunlardan başka; Kaya Yakup Kilisesi, Erşün Kilisesi, Uzunkaya (Pargam )Kilisesi,Güresin Verk mevkiinde bulunan kiliseleri vardır