Denizli Dokuma Sanatı

Dokumacılıkenizli’de dokumacılığın kökeni, Antik dönemlere dayanır Bu temel uğraş, Çürüksu ve Büyük Menderes vadilerinin, Türkler tarafından iskân edilmesinden sonra da gelişerek devam etmiştir Dokumacılığı, genellikle kadınlar yapmaktaydı Çürüksu ovasında yetiştirilen kaliteli pamuklar, iplik haline getirilir; ceviz yaprağı, soğan kabuğu, palamut, sumak, mazı, birçok ot ve köklerden elde edilen boyalarla renklendirilmekte, yörede beslenen uzun ve ince tüylü bir koyun cinsinden elde edilen yünlerden de zarif yünlü kumaşlar dokunurdu Her iki türdeki iplik elyafının iyi nitelikli oluşu ve kuvvetlice eğrilmesi, kumaşın kaliteli ve uzun süre dayanmasını sağlıyordu
Bu kumaşlar yapıldıkları kentin adı ile anılır, yurtiçi ve yurtdışı pazarlara da ihraç edilirdi İbni Batuta’ya göre burada eşi benzeri olmayan altın işlemeli pamuklu elbiseler dokunurdu Osman Gazi’nin kişisel eşyaları arasından, Denizli tülbentleri, saray kadınları için iç çamaşırlık ince beyaz bezler, bayraklık kırmızı kumaşlar, şalvar çıkmıştır İshak Fakih, XIV yyın ikinci yarısında Osmanlı Sultanı l Murat’a ve Germiyanoğlu Süleyman Şah’ın kızının Yıldırım Beyazıt ile evlenmesi nedeniyle, Denizli’den alemli ak bezler alındığını söylemektedir XVII yyda Denizli’yi ziyaret eden Evliya Çelebi’de, Akdağ’ın beyaz pamuk bezinin, Acem ve Musul bezinden daha ince olduğunu yazmaktadır Bu ifadesine göre, kumaşların o dönemde dünyada üretilen kumaşlarla yarışacak düzeyde olduğu anlaşılıyorXlX yyın başlarına değin Denizli’de dokumacılık gerçek bir sanat niteliği taşımaktaydı Bu dönemde bölgedeki bez gereksinimini, tamamıyla yöredeki üreticiler karşılıyordu
Osmanlı İmparatorluğu’nun açık pazar durumuna gelmesinden önce Denizli’de yetiştirilen pamuk, geleneksel yöntemlerle işlenirdi Dokuma için gerekli iplik bu yolla sağlanırdı Daha sonra çoğu İngiliz kaynaklı iplik ve pamuklu dokumaların ithali, pamuk üretimini ve el dokumacılığını olumsuz etkiledi Yerli kumaşlar ithal malların rekabeti ile karşı karşıya kaldılar Denizli’ye ilk yabancı dokuma 1872’de girdi Japon ürünlerinin yerli ürünle rekabeti 1920 lerin sonlarına değin sürdü
1914’ten önce Denizli dokumaları renk ve desenleriyle üstün nitelikte ürünlerdi Her bölgenin ünlü dokumaları olduğu gibi, kimi ustaların kendi adlarıyla bilinen ürünleri de bulunuyordu 1 Dünya Savaşı’nda askere giden ustaların yerleri boş kalmış, dokumacılık yer yer durgunlaşmıştır Yumağını bitirmeden askere giden ustaların yumakları, yıllarca asılı kalmış, bu işi devam ettirecek usta bulunamamış ve kimi yerlerde dokumacılığı kadınlar sürdürmüştür Savaş sonunda sağ kalabilen ustalar geri dönerek bu sanatı canlandırmışlarsa da eski niteliğine ulaşamamıştır
El dokumacılığı bu dönemde yaygın biçimde evlerde ve atölyelerde yapılmaktaydı 1927’de dokuma tezgâhı olmayan ev yok gibiydi, ayrıca 423 dokuma atölyesi vardıDenizli merkezi dışında, Buldan, Sarayköy, Babadağ, Tavas, Kızılcabölük ve Kale’de köklü, gelişmiş bir dokumacılık bulunmaktadır Özellikle Babadağ, Kadıköy dokumalarıyla, Buldan ise beziyle Anadolu’da ün salmıştır Dokumacılığın büyük çoğunluğunu yatak çarşafları ve alacalar oluşturur Basmacılık ve kuşakçılık en gelişmiş tekstil dallarından biriydi Ayrıca kimi köylerde yünden “Kılçar” denilen şalvarlık dokunurduSerinhisar’da yünden menevrek, kılçar, çakşırlık, kara kuzu yönünden şalvarlıklar dokunurdu Bekilli ve Çal’ın Ortaköy köyünde ak bez ve alaca bezler imal edilmiştir Bürgü, bohça, perde, yastık kılıfı işlemeleri Buldan ve diğer bazı köylerde üretilmiştir Güney ilçesi Eziler ile Çal’ın Süller kasabasında halı ve kilim dokumacılığı gelişmiştir Halı, kilim, heybe, torba, çul, çuval, seccade gibi kaba dokuma sanayi ürünlerinin tarihi de çok eskilere dayanmaktadır Halıcılık, Yatağan, Bozkurt, Çal ve ilçelerinde gelişmiş bir sanattır Süller kasabası da kilimleri ile ünlüdürAcıpayam’ın Yeşilyuva kasabasında 1960’dan önceki yıllarda yolluk, kilim, heybe ve torba dokuyan basit tezgahlar bulunmaktadır Bu ilkel tezgâhlarla kasabanın ihtiyacı karşılanırdı Bu dokumalardaki ipler evlerde eğrilir ve boyanırdı Bugün kasaba yün ip boyama ustaları vardır ve eski yöntemle ipleri boyamaktadırlar Kadınlar da kilim ve yolluk dokumaktadırlar
Alıntıdır