Yeni Ekonomi

Yeni Ekonomi

Son bir kaç yüzyıl insanlık tarihinde son derece önemli gelişmelere şahitlik etmektedir Yeni ekonomi, bu dönemde ortaya çıkan gelişme ve ilerleme sürecinin son aşamasını meydana getirmektedir[1] 1785 yılında başlayıp 68 yıl süren ilk aşama Fransız Devrimi ile Sanayi devrimine karşılık gelmektedir Bu aşamada, su ve buhar gücünün yaygın olarak kullanılmış, demiryollarının yapımı ile ulaşım ve nakliye maliyetlerinde önemli düşüşler yaşanmış ve tekstil ve demir-çelik sektörleri sanayileşmede başat rol üstlenmiştir İkinci aşamada içten yanmalı motor ve elektrik gücüne dayanan ve çeşitli kimyasalların imalat sürecinde kullanıldığı bir devre söz konusudur ve 20 yüzyılın başlangıcına dek sürmüştür Üçüncü aşama, iki büyük savaşta sürdürülen mücadeleler sonucu içten yanmalı motorların, elektrik ve çeşitli kimyasal maddelerin günlük yaşama girmesiyle modern iktisadi ve sosyal yaşamın başlangıcını meydana getirmiştir 1950’li yıllardan başlayan ve 1990’lı yıllarda olgunluk dönemine erişen ‘elektronik çağı’ yerini, yeni medya, dijital ağlar ve yeni temel teknolojilerin ürün ve üretim süreçlerinde esaslı bir role sahip olduğu ‘yeni ekonomi’ aşamasına bırakmaktadır[2] Ekonomik yaşamda devrim yaratan evreler arasındaki süre gittikçe kısalmakta ve zamanımızda değişim ve ilerlemenin hızı artmaktadır
Yukarıda kısaca özetlediğimiz gelişmeler sonucunda “yeni ekonomi” (the new economy) olarak adlandırılan bir süreç ortaya çıkmıştır Yeni ekonomi, bilginin elde edilmesi, işlenmesi ve dönüştürülmesi ile birlikte dağıtımı süreçlerini kapsar Bu üç temel süreç, bilginin işlenmesini, elde edilmesini, dağıtımını ve iletişimini sağlayan bilgisayar sisteminin fiziksel araçları ile birlikte, insan yardımı ile bütün süreci kontrol eden yazılım sistemi sayesinde işler Yeni ekonomide ürün ve hizmetlerin en önemli özelliği, bilginin temel üretim faktörü olarak ön plana çıkmasıdır Yeni ekonomi sektörlerinde beşeri sermaye, fiziksel sermaye ile entelektüel sermayeyi güçlü bir şekilde tamamlayan bir rol üstlenmektedir Gerek enformasyon teknolojilerinin kullanımı ve gerekse üretimi, nitelikli işgücü talebini artırır Dolayısı ile beşeri sermaye yatırımlarında artış gözlenir (Erdoğan,2002:14-15)
Yeni ekonomi, enformasyonu depolama, işleme ve iletme maliyetlerini ciddi şekilde düşürmüş olan yeni temel teknolojilere dayanmaktadır Devlet düzenlemelerine son verilmesinin ve globalleşmenin ivme kazandırdığı bu teknolojiler, piyasaların şirketlerin ve bireysel çalışmanın işleyiş tarzlarını değiştirmekte, yeni iş stratejilerinin ve yeni örgütlenme biçimlerinin ortaya çıkmasını sağlamaktadır (UNICE,2002: 6)
Yeni ekonominin en belirgin özelliklerinden birisi ölçekli teknoloji ve yenilik girişimleri için fon bulabilmesine imkan veren sistematik piyasa mekanizmalarının olmasıdır Bu mekanizma sigorta fonları ya da diğer büyük yatırımcıların yüksek risk-yüksek getiri alanlarında önemli miktarda para aktarması anlamındaki risk sermayesi fonları, yeni şirketlerin hızla halka arzına imkan veren borsalar, yeni şirketlerde hisse senedi ve iyi bir gelecek karşılığı çalışmak isteyen yetenekli bir işgücü gibi faktörlerden oluşur (Akın,2002:6)

_____________________
[1] Yeni ekonomi konusunda bkz: Bullard,2001; Stiroh,2001; Gordon,2000; Delong & Summers,2001; Türkçe kaynaklar için bkz: Akın,2001;Söylemez, 2001
[2] Enformasyon ekonomisi (information economy), ağ ekonomisi (network economy), bilgi ekonomisi (knowledge economy), dijital ekonomi (digital economy) ve yeni ekonomi (new economy) terimlerinin hepsi birbirlerinin yerine kullanılabilen terimlerdir Daha kapsamlı olduğu için ve diğer tüm terimlerin yerine kullanılabileceği için çalışmamızda yeni ekonomi teriminin kullanılması tercih edilmiştir

Kaynak: CCan Aktan ve YrdDoçDr İstiklal YVural
"Bilgi Toplumu, Yeni Temel Teknolojiler ve Yeni Ekonomi" , (Yayınlanmamış Çalışma), 2003

YENİ EKONOMİ


1980’lerin ortasından itibaren uluslar arası alanda yaşanan gelişmelerin günümüzde yorumlanması “Yeni ekonomi” (new economy) denilen kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur

1980’lerin ortasından itibaren uluslar arası alanda yaşanan gelişmelerin günümüzde yorumlanması “Yeni ekonomi” (new economy) denilen kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur Bu kavram kimilerinin savunduğu gibi sanal bir olgu olmaktan çok uzaktadır Son on yılda dünya ekonomisi ve ABD ekonomisindeki gelişmelere bakıldığında, yeni ekonominin verimliliği, yeniden yapılanmaya yönelik baskıları, küresel niteliği, yol açtığı krizleri ile birlikte yeni ekonominin sistemi nasıl kökünden değiştirip sarstığı ortaya çıkmaktadır Eski sektörler önemini, karlılığını, istihdam gücünü, üretim kapasitesini yavaş yavaş yitirirken, yeni sektörler çığ misali büyüyerek ekonomik büyümenin lokomotifi konumuna gelmektedir Teknolojik gelişmeyle vücut bulan, büyük ölçüde dijitalleşmeye ve internete bağlı olan yeni ekonomi tıpkı dominant bir gen misali eski ekonomiyi, yani eski organizmayı kuşatıp yavaş yavaş yok etmektedir

Yeni ekonominin dört temel özelliğinde söz etmek mümkündür

Yeni ekonominin dört temel özelliğinden söz etmek mümkündür; dijitalleşme (internet ekonomisini, yoğun olarak da elektronik ticareti bu kapsamda değerlendirmek mümkündür), araştırma geliştirme faaliyetlerinin artması, küreselleşme ve insan kaynakları profilinde yaşanan radikal değişim (kurumların insan kaynaklarına dayalı yeniden yapılanması)
Bu bileşenlerden interneti ve elektronik ticareti ele alarak arz-talep açısından temel ekonomik bir analizini yapmak mümkündür İnternetin ele alınmasındaki temel yaklaşım, değişimin anlaşılmasında ve analizinde, internet şirketleri ve teknoloji şirketlerinin NASDAQ borsasında işlem gören hisselerinin piyasadaki ekonomik ajanların davranışları ve beklentileri hakkında ipucu verebilecek kapasitede olduğudur

İnternetin her ne kadar uzaklıkları anlamsızlaştırdığı, insanları yaklaştırdığı kabul edilse de son gelişmeler neticesinde iktisatçıları ikiye bölmüş görünmektedir

İnternetin her ne kadar uzaklıkları anlamsızlaştırdığı, insanları yaklaştırdığı kabul edilse de son gelişmeler neticesinde iktisatçıları ikiye bölmüş görünmektedir Bir bölüm iktisatçı internetin küresel büyümeyi artırdığını, enflasyonu düşürdüğünü savunup, teknoloji hisselerindeki genel talep patlamasını doğal sayarken, bir bölüm iktisatçı da enflasyonun parasal bir olgu olduğu konusunda ısrar ederek, teknoloji hisselerindeki aşırı değerlenmeyi 17 yüzyıldaki lale soğanı balonuna benzetmektedir
Gelişmiş piyasalardaki son durum ikinci grubu doğrular nitelikte olsa da, gerçek iki aşırı uç arasında yer almaktadır Nihayetinde internet aracılığıyla sağlanacak ekonomik büyüme ve fayda eninde sonunda tüm diğer teknolojik gelişmelerde olduğu gibi tüketicilerin lehine olacaktır

İnterneti enformasyon teknolojilerinden ayrı düşünmek mümkün değildir

İnternetin ve elektronik ticaretin ekonomik etkilerine geçmeden önce, olayın boyutlarının anlaşılması açısından birkaç sayısal büyüklük vermekte fayda görülmektedir
- İnterneti enformasyon teknolojilerinden ayrı düşünmek mümkün değildir Amerika, Avrupa Birliği ve Japonya’da bu alana yapılan yatırımlar daha önce benzeri görülmemiş oranda, yıllık ortalama %12 artmaktadır
-İlk olarak 1995 yılında yapılan elektronik ticaretin cirosu 1998 yılında 301,4 milyar dolara ulaşmış bulunmaktadır Bu cironun 2002-2003 yıllarında 1 trilyon doları aşması beklenmektedir
- Asya’da 1999 yılında firmalar arası endüstri içi ya da dışı (B2B-Business to Business) ticaretin elektronik ticaret yoluyla yapılan bölümü yaklaşık 30 milyar dolar düzeyindedir
- Gelişmiş ekonomilerin önümüzdeki beş yıllık süreç içerisinde elektronik ticaretten sağlayacakları fayda, yıllık ortalama %1,2 GSYİH artışı ve %0,5-0,8 enflasyon düşüşü olarak tahmin edilmektedir
Intel’in farklı sektörlerden 100 Türk şirketi üzerinde yaptığı araştırmaya göre, bu şirketlerin 22’si halihazırda elektronik ticaret yapmaktadır, 15’i yakın zamanda gerekli altyapıyı tamamlayarak bu alanda faaliyet göstermeyi planlamaktadır, 63’ü ise elektronik ticaret yapmayı hiç düşünmemektedir

Yeni ekonomi, küreselleşme olarak nitelenen evrensel bütünleşme idealinin ekonomik ayağını oluşturan yeni düzendir

Yeni ekonomi bilgi toplumu, bilgi üretimi, yaratıcılık, bilişim benzeri kulağa hoş gelen kavramlarla ilişkilendirilmektedir Yeni ekonomi gerçekten de bilgiyi ve bilginin ürünü yeni teknolojileri kullanmakta ve bu yeni teknolojiler ekonominin her alanında verimi artırmaktadır
Dünyada gelişim ve bölüşümde adalet olarak iki temel hedef olduğunu varsayarsak, yeni ekonominin bölüşümde adaleti bozarak gelişimi sağlamayı hedeflediği söyleyebiliriz

Yeni ekonomi bölüşümde adaleti bozmaktadır çünkü gelişmiş ülkeleri daha zengin, az gelişmiş ülkeleri daha fakir hale getirmektedir Gelişmiş ülkeler, üretim faaliyetlerini az gelişmiş ülkelere devretmektedir Gelişmiş ülkeler, az gelişmiş ülkelerde üretim standartlarını belirlemekte, ürettikleri yeni teknoloji ürünlerini gelişmemiş ülkelere ihraç ederek daha da zenginleşmektedir
Yeni ekonominin uygulaması sadece gelişmiş ülkelerle sınırlı kalmaktadır Sadece gelişmiş ülkeler bilgi üretmekte, bilgi ve teknoloji ihraç etmektedir Az gelişmiş ülkelerde eski ekonomide kullanılan üretim teknikleri kullanılmakta, bu ülkeler teknoloji ithal ederek, gelişmiş ülkelerin taleplerini karşılayan ülkeler haline gelmektedir

Yeni ekonomi, maliyetleri düşürerek ve verimi artırarak gelişimi sağlamaktadır Ama bu gelişim sadece gelişmiş ülkelerin çıkarına olmaktadır
Yeni ekonomi, sınırların ortadan kalkmasını ve üreticilerin tüketicilerle aracısız ticaret yapmasını vadetmektedir Halbuki yeni ekonomi gelişmiş ülkeleri daha zenginleştirip az gelişmiş ülkeleri daha fakirleştirerek ülkeler arası sınırları daha da belirgin hale getirmektedir Ticarette aracılık işlevini gelişmiş ülkeler üstlenmekte, gelişmemiş ülkelerin ürettiği mal ve hizmetler birkaç gelişmiş ülke tarafından markalanarak dünyanın diğer ülkelerine ihraç edilmektedir Örneğin; Nike ürünleri Amerika Birleşik Devletleri için Çin'de üretilmekte ve ABD tarafından tüm dünyaya pazarlanmaktadır Nike firması sadece standartlar belirleme görevi üstlenmektedir Nike bu yolla, yapılan her ayakkabı satışından elde edilen karın %40'ını almakta, ayakkabıyı üreten fabrikalarsa karın ancak %4'ünü alabilmektedir
İnternet üzerinden ticarette (e-ticaret) de yeni ekonominin yarattığı sonuçlar geçerli olmaktadır Dünyada; Yahoocom, Ebaycom, Amazoncom, Türkiye'de; GittiGidiyorcom, Mynetcom gibi büyük İnternet şirketleri piyasayı -bilerek ya da bilmeyerek- oligopol haline getirmektedir İnternet kullanıcılarının tamamına yakını bu şirketlerin en az birinden hizmet almaktadır Bu durumda e-ticarette tam rekabet koşulları oluşamamaktadır
Sonuç olarak; hiçbir sistemin mükemmel olmadığı gibi yeni ekonomi de mükemmel değildir Buna karşın

Türkiye, en hızlı şekilde, yeni ekonomiye geçişi sağlamak ve gelişmiş ülkelerden teknoloji ihraç ederek bu ülkeler için mal ve hizmet üreten bir eski ekonomi ülkesi olmaktan kurtulmak zorundadır