Erken menapoz (Prematür ovarian yetmezlik)

Perimenopozda overde, follikül sayısında belirgin azalma olur ve kalan folliküller follikül uyarıcı hormon (FSH) ve luteinize edici hormon (LH) lara yetersiz cevap verirler Kırk yaş civarında overlerin büyüklüğünde azalma başlar ve perimenopoz döneminde bu azalma hızlanır Over büyüklüğündeki azalma gronuloza, teka hücrelerinde ve stromadaki azalmayı gösterir Östrojen üretiminin azalmasına paralel olarak kan FSH seviyeleri 10-15 misli artar İnhibin A ve B düzeyleri postmenopozal dönemde ölçülemeyecek seviyeye iner Doğal menopozu etkileyen en önemli faktörler, ailevi ve genetik faktörlerdir Sigara içilmesi menopozu ortalama 1,5 yıl erkene almaktadır Multiparite ve vücut kitle indeksinde artış (obesite) menopoza daha geç girmeye neden olmaktadır Doğum kontrol hapı kullanımı, ilk adet yaşı, sosyoekonomik durum ve ırkın menopoz yaşı ile bir ilgisi bulunmamıştır
Eğer menopoz 40 yaşından önce olursa prematür menopoz olarak değerlendirilir Prematür menopoz genetik, otoimmun nedenlerle olabilir Ailevi ve ailevi olmayan x kromozom anormallikleri erken menopoza yol açabilir Cerrahi olarak overlerin alınması, kemoterapi, pelvik radyasyon tedavisi diğer prematür menopoz nedenleridir
Over Yetmezliğinin Nedenleri
Over yetmezliği vazomotor semptomlar, genital atrofi, psikosomatik yakınmalar, osteoporoz ve olası koroner arter hastalığı ile kendini gösterebilir Bulguların bir kısmı erken dönemde, bir kısmı ise uzun süreli östrojen eksikliği sonucunda ortaya çıkar
Vazomotor Semptomlar
Vazomotor semptomlar genellikle ateş basması olarak adlandırılır Ateş basması ani sıcaklık hissidir, cilt ısısı ciltte kan akım artışıyla birlikte artar, el ve ayak parmaklarında 1 ile 7 derece arasında ısı artışı gözlenebilir Özellikle vücudun üst kısmında yüzde kızarma ile birlikte hissedilir Ateş basmaları menopoz dönemindeki kadınların %75'inde görülür, gece uykuda terlemeyle beraber görülebilir Kadınların %10-15 inde çok sık aralıklarla gözlenir ve genellikle menopoz sonrası 3-5 yıl içinde kaybolur Ateş basmalarının kesin etyo-patogenezi bilinmemekle birlikte östrojen seviyelerindeki düşmenin, ateş basmalarına yol açtığı ve östrojen tedavisinin ateş basmalarını doza bağlı olarak azalttığı gösterilmiştir Potansiyel ateş basması uyaranları tabloda gösterilmiştir
Potansiyel Ateş Basması Uyaranları
Sıcak Ortam
Stress
Acılı Gıdalar
Sıcak İçecekler
Alkol
Kafein
Menopozla ilişkisi olmayan ateş basması yaratan durumlar ise; hipertrodizm, feokromasitoma, karsinoid, lösemi ve pankreas tümörleridir
Ürogenital Değişiklikler
Ürogenital problemler 50 yaşın üzerindeki kadınların üçte birini etkiler Östrojen seviyelerindeki azalma vajen epiteli üretra ve mesane trigonunda atrofiye yol açarak, kaşıntı, disparoni ve sık idrara çıkma gibi yakınmalara neden olabilir Östrojen düşüklüğü vagen epitelinde incelme elastisitede azalma ve renk kaybına yol açar Vagen ve cervixde kan akımı ve sekresyon azalır Seksüel uyarılarla, ıslanma azalır Vajinada daralma , pruritis ve irritasyon oluşur Bu değişiklikler travma enfeksiyon ve ağrıya olan yatkınlığı arttırır ve vaginal atrofi olarak adlandırılır Düzenli seks hayatı olanlarda bu değişiklikler daha az görülür Vaginal PH sağlıklı asidik ortamdan alkali hale dönüşerek vaginal enfeksiyonların oluşumuna yatkın hale gelir Östrojen tedavisiyle bu değişiklikler geriye dönerler
Psikosomatik Yakınmalar
Psikiatrik hastalık öyküsü olan kadınlarda menopoz döneminde bu hastalıklarda alevlenme görülebilir Hormonlardaki azalma ile birlikte menopoz döneminde özellikle depresyon ve anksieteye sık rastlanır Hormonlardaki değişiklikler perimenopoz döneminde duygulanım bozukluklarının sık görülmesine neden olur Duygulanım bozuklukları, anksiete, uykusuzluk gibi durumlar östrojen tedavisine genellikle iyi cevap verirler Klinik depresyonda ise antidepresan tedavi gereklidir İki hafta süreyle çöküntü yaşamak ve önceden zevk alınan aktivitelere ilginin kaybolması tanıda önemlidir