Hipertansiyon Nedir?

Hipertansiyon Nedir? Neler Bilmeliyiz?

• Yüksek tansiyon (hipertansiyon), tüm Dünyada ciddi olarak insan ve toplum sağlığını tehdit eden, kalp krizi, felç ve böbrek yetmezliği gibi ölümcül sonuçlara yol açan, tehlikeli ve yaygın bir hastalıktır Kan basıncı ile kalp damar hastalıkları arasında yakın ilişki vardır Kan basıncı ne kadar yüksekse kalp krizi, kalp yetmezliği, felç, göz ve böbrek hastalıkları gelişme riski de o kadar yüksektir
• Oluşturduğu şikayetler silik, oldukça az veya hiç yoktur Bu yüzden "sessiz katil" olarak adlandırılır Hipertansiyonu olanların yalnızca yarısı hastalıklarının farkındadır, farkında olanların ancak yarısı ilaç kullanmakta, ilaç kullananların ise ancak yarısının tansiyonu kontrol altındadır Türkiye'de her 3-5 kişiden biri yüksek tansiyon hastasıdır
• Oysa yüksek tansiyon, tanı ve tedavisi kolay bir hastalıktır Yüksek tansiyonun yol açtığı bir çok ölüm, erken tanı ve tedavi ile önlenebilir Önemli olan hastalığın çok önemli olduğunu kabul etmek ve yapılması gerekenleri yapmaktır

Hipertansiyonun hedef organları: Damarlar (özellikle kalp damarları), böbrekler, kalp, göz ve beyin Damarlarda ateroskleroza (damar sertliği) neden olup darlık ve tıkanıklıkların gelişmesine neden olurken, böbreklerde ileride böbrek yetmezliğine kadar giden hasara, kalpde kas kalınlaşmalarına ve kalp yetmezliğine gözlerde körlüğe kadar giden hipertansif retinopatiye, beyinde ise kanama ve bunun sonucunda inmeye (felç) neden olabilir

Yüksek tansiyon nedir?

Tansiyon, kanın damarlar içindeki sahip olduğu basınçtır Bu basıncın bir üst sınırı (büyük veya sistolik tansiyon), bir de alt sınırı (küçük veya diyastolik tansiyon) vardır Yüksek tansiyon ise bu basıncın insan sağlığını tehdit edecek boyutlara çıkmasıdır
Normal tansiyon; normalde küçük tansiyon 80 mm cıvanın (veya 8), büyük tansiyon (sistolik basınç) ise 120 mm cıvanın (veya 12) altındadır Büyük tansiyonu 140 mm cıvanın, küçük tansiyonu ise 90 mm cıvanın üzerinde olan kişiler, kesin yüksek tansiyonlu ya da hipertansiyonlu olarak nitelendirilir Büyük tansiyonu 120-139 arasında, küçük tansiyonu ise 80-89 mm cıva arasında olan kişiler ise yüksek tansiyon adaylarıdır




Uygun ölçüm koşullarında (bakınız: nasıl ölçelim) büyük (sistolik) tansiyonun 140, küçük (diyastolik) tansiyonun 90 mmHg ve üzerinde olması hipertansiyon tanısı koydurur

Ülkemizde Durum:

Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği’nce 2003 yılında yapılan “Türk Hipertansiyon Prevalans Çalışması” hastalığın sıklık ve yol açtığı sağlık sorunlarıyla ilgili önemli sonuçlar ortaya koymuştur Hipertansiyonla ilgili bugüne kadar yapılan en kapsamlı çalışmadan aşağıdaki çarpıcı veriler elde edilmiştir:

• Türkiye genelinde hipertansiyon görülme sıklığı % 31,8’dir Ülkemizde her üç kişiden biri hipertansiyon hastasıdır, yani başka bir deyişle Türkiye’de yaklaşık 15 milyon hipertansiyon hastası bulunmaktadır
• Hipertansiyon saptananların % 38’inin daha önce hipertansiyon tanısı aldığı, % 62’sinin ise ilk kez bu çalışma sırasında hipertansif olduğunu öğrendiği belirlenmiştir Buna göre ülke genelinde hipertansiyonu olan her 3 kişiden 2’si hipertansif olduğunun farkında değildir
• Hipertansiyon kadınlarda daha fazla görülmektedir Erkeklerde % 27,5 sıklıkta bulunurken kadınlarda bu oran % 36,1’dir
• Hipertansiyon hastası olup kan basıncı yeterli kontrol edilenlerin oranı sadece % 21’dir Bu da, 5 hipertansiften 4'ünde kan basıncı kontrolünün yeterli yapılmadığını göstermektedir
• Hipertansiyon saptanan bireylerde yapılan idrar ve kan analizleri ile % 27,4'ünde böbrek hasarının göstergesi olan "mikroalbuminüri"nin varlığı saptanmıştır Her 3 hipertansiften birinde böbrek hasarı saptanmasının altında yatan neden, hipertansiyonun geç fark edilmesi ve yeterince kontrol altında tutulmamasıdır

Bu veriler hipertansiyonun tanı ve tedavisinin toplumumuzda önem verilmesi gereken önemli sağlık problemlerinden biri olduğunu göstermektedir


Beyaz Gömlek Hipertansiyonu

Bazı insanlarda ev ortamında ölçülen tansiyonlar normal olmasına rağmen, sağlık kuruluşu, sağlık personeli veya doktor ölçümlerinde yüksek çıkabilir Biz buna "beyaz gömlek hipertansiyonu" diyoruz Beyaz gömlek hipertansiyonu da kalıcı tansiyon yüksekliği kadar olmamakla birlikte problemlere neden olabilir Bu tür tansiyonu olanların kendi gündelik hayatlarında kan basıncının normal olup olmadığını anlamak, böylece kalıcı hipertansiyondan ayırmak için "sürekli kan basıncı ölçüm sistemi (ABPM)" kullanılabilir Bununla ilgili uygun önerileri doktorunuz yapacaktır

Hipertansiyon basit olarak yüksek kan basıncı demektir Kan basıncı ya da daha doğru söylemek gerekirse kanı kalpten dokulara taşıyan damarların kan basıncı, hastaya ait özellikler (yaş, cinsiyet, ırk gibi) ve fiziksel durumdan (istirahat, efor gibi) etkilenen bir parametredir Bu nedenle de normal kan basıncı değerlerini belirlemek gerçekte oldukça güçtür




Bugün kabul edilen kan basıncı değeri istirahat halindeki normal bir yetişkinde 120/80 mmHg’dır(milimetre civa) Herhangi bir kişide kan basıncı uyku sırasında düşük, sinirli ya da heyacanlıyken yüksektir Genellikle de normalin üst sınırı olarak kabul edilen değer 140/90 mmHg’dır (milimetre civa) Kanı kalpten dokulara taşıyan damar kan basıncı devamlı olarak 140/90 mmHg üzerinde seyrediyorsa hipertansiyondan bahsedilir
Kan basıncı aynı birey içinde ve bireyler arsında farklılık gösterir Bu nedenle bireyin kan basıncı (kan basıncının sfigmomanometre ile ayrı ayrı zamanlarda en az 3 kez ölçülmesi) yapılıp ortalaması alınarak belirlenmelidir


Hipertansiyon kalp hastalıkları için ana bir risk faktörüdür Eğer tedavi edilmezse beyin dolaşımı, kalp, damar ve böbrek hastalıkları için ciddi hastalık ve ölüm oranlarında artışa sebep olur Bir kez teşhis yapılıp tedavi başlanırsa artan kan basıncı düşürülebilir, kalp ve kalp dolaşım sistemindeki hastalık riski azaltılabilir

Hipertansiyonun Yaygınlığı Nedir?


Sanayileşmiş ülkelerdeki yetişkin nüfusun %10-20 kadarında hipertansiyon bulunduğu hesaplanmaktadır Sınırda hipertansiyon vakaları da katılırsa bu oran kuşkusuz daha yüksektir Kişinin yaşı, cinsiyeti ve ırkı hipertansiyon sıklığı konusunda belirleyici faktörlerdir Hipertansiyon siyah ırkta ve kadınlarda daha çok görülmektedir
Kişi yaşının hipertansiyona olan katkısı öncelikle damarlarda yaşlanmaya eşlik eden anormalliklerdir Bu durum özellikle de kanı kalpten damarlara taşıyan damarlardaki esneklik kaybı ile açıklanabilir Ancak yaşla hipertansiyon arasındaki bu bağlantıya bazı ilkel toplumlarda hiç ratlanmamaktadır Bu durumda etkili faktörün “uygarlaşma” ve bununla bağlantılı yaşam biçimi olduğu söylenebilir: örn tuz kullanımı, aşırı beslenme, sedanter yaşam (fazla hareket göstermeksizin devamlı oturuşa bağlı), stres, vs


Hipertansiyon Riskleri


Hipertansiyon ciddi bir durumdur Hipertansiyon, kendi başına öldürücü değildir; fakat tedavi edilmediğinde hipertansiyonun sonuçları öldürücü olabilir Hipertansiyon kalbi zorlayarak kalp yetmezliğine neden olabilir Üstelik ateroskleroz ve bunun yol açabileceği iskemik kalp hastalığı (belli bir bölgede kan akımının kesilmesi nedeniyle oluşan geçici kansızlık; bölgesel anemi) rizikosunu önemli ölçüde arttırır Buna ilaveten, hipertansiyonlu hastalar kanama ve beyindeki kan damarlarının trombozuna (pıhtılaşma®inme) diğerlerinden daha kolay yakalanırlar Hipertansiyon ayrıca koroner arter hastalığına’da büyük katkıda bulunur ki, bu hastalık sanayileşmiş toplumlarda ölümlerin başlıca nedenlerinden biridir Bahsettiklerimizin hepsi tedavi edilmeyen hipertansiyonun sonuçları olup hipertansiyona bağlı morbidite (hastalık), mortalite (ölüm) büyük bir bölümünü oluşturur


Hipertansiyonun Sınıflandırılması
Hipertansiyon sıklıkla nedenine göre sınıflandırılır Buna göre iki tip vardır
- esansiyel (primer) hipertansiyon
- sekonder hipertansiyon

Hipertansiyon vakalarının yaklaşık %90′ı, neden (etiyoloji) bilinmediğinden primer ya da daha doğru bir deyimle “esansiyel” hipertansiyon olarak adlandırılır
Hipertansiyon vakalarının geriye kalan bölümüne, yani yaklaşık %10′una bu durumun nedeni bilindiğinden “sekonder ” hipertansiyon denir Böbrek kökenli olan (renal) hipertansiyon bunların en yaygın olanıdır


Sekonder Hipertansiyon


Bu tipte yüksek kanbasıncı, bilinen bir etiyolojiden (hastalıktan) kaynaklanmaktadır Neden olan hastalık tedavi edildiğinde hipertansiyon düzelir
Böbrek hastalığı: Renal hipertansiyon olarak adlandırılır Varolan bir böbrek hastalığı kan basıncının yükselmesine neden olur
Endokrin hastalıkları: Endokrin sistemi etkileyen hastalıklar kan basıncını da etkiler, çünkü adrenal bezler çeşitli kan basıncını kontrol eden mekanizmaları düzenler
İlaçlar: Bazı ilaçlar, örneğin kortikosteroidler, oral kontraseptifler (aldosteron sekresyonu ve plazma reninini arttırarak), nazal dekonjestanlar, amfetamin, tiroid hormonları, NSAID, soğuk algınlığı ilaçları, siklosporin, eritropoetin, iştah kesiciler, trisiklik antidepresanlar, MAO inhibitörleri, alkol (günde 70-100 mL civarında alkollü içki alınması hipokalemik alkalozla birlikte hipertansiyona neden olur) kan basıncının yükselmesine neden olurlar Bu ilaçların bırakılması ile kan basıncı normale döner


Diğer Sebepler

- Aort koarktasyonu: aortun doğuştan dar olması
- Gebelik toksemisi: hipertansiyon, albuminüri, ödem ile karakterize, gebeliğin ikinci yarısında oluşan bir hastalık
- Beyin tümörü ya da lezyonu: intrakraniyel basınca yol açarak kan basıncının hızla yükselmesine neden olur
Esansiyel (Primer) Hipertansiyon
Hipertansiyonun bu en yaygın şekli, bilinen nedenlere bağlı değildir Bu hipertansiyonun ortaya çıkış faktörleri hakkında kesin bilgimiz mevcut değildir Ayrıca hipertansiyonun başlangıcında rolü olan patogenetik faktörlerin sayısıda çoktur Hipertansiyon, kalp dolaşım sistemi, noröendokrin, renal sistemi içeren multisistem bir bozukluktur ve güçlü genetik faktörleri içerir Bu faktörlerden birine ya da bir başkasına farklı derecelerde önem veren çok sayıda ve farklı patogenetik teoriler öne sürülmüştür

Esansiyel hipertansiyon ayrıca bazı risk faktörleri ile de ilgidir Bu faktörler hipertansiyonu daha yaygın ve/ya da daha şiddetli yapmaktadır
- sıvı ve hacim kontrolünde değişiklikle sonuçlanan renal işlev değişikliği
- renin-anjiyotensin-aldosteron sisteminde anormallik
- arteriol duvarlarında artmış sodyum ve tuz
- baroreseptörlerin yeniden düzenlenmesi
- diyetteki tuz miktarının yüksek olması
- anormal psikolojik uyarı
- ırk
- cinsiyet
- yaş
- diabetes mellitus
- aile hikayesinde hipertansiyon
- hiperlipidemi(hiperkolesterolemi)
- sigara içimi
- obesite(şişmanlık)
Hipertansiyonun Derecesi
Hipertansiyon az ya da çok bilinen nedenlere dayanan sınıflandırılmasına ek olarak şiddet derecesine göre de sınıflandırılabilir
Arteryel hipertansiyon tipi Kan basıncı düzeyi
Sınırda 140/90-160/95
Hafif 160/96-160/105
Orta Şiddette 161/106-180/115
Şiddetli 180/115 üzeri