Erbil Kentindeki Kayseri Pazarı

Erbil kentindeki Kayseri Pazarı

Kuzey Irakta, Erbil kentindeki Kayseri Pazarı, şehrin en renkli mekanlarından Pazar, bir yanda ışıl ışıl kuyumcu dükkânları, diğer yanda sobacılar, bir başka tarafta allı pullu mahallî kıyafetler, semaverler, fincan takımları, baharatçılar, cam eşya satanlarla sanki bir zaman çarşısı



Erbil'in en büyük çarşısı olan tarihî Kayseri Pazarı, özellikle yabancı turistler ile kente gelen protokolün uğramadan geçemediği, ilgi odağı mekânlardan biri On kapısı bulunan çarşının içinde bir de cami var Aslında 204 dükkandan oluşan tarihî pazar, yeni eklenen dükkanlarla epeyce genişlemiş Şimdilerde 600 dükkanla Erbillilerin hizmetinde

Osmanlı döneminde, çarşının şimdiki yerinde kervansaraylar bulunduğu, alışveriş için kaleye gelen yabancıların hayvan ve yüklerini buraya bıraktığı rivayet ediliyor Çarşının adı o dönemlerde de Kayseri imiş Son zamanlarda kuyumcu, giyim, telefon dükkanlarının açılması bile çarşının tarihsel özelliğini değiştirmemiş Tarihi boyunca her derde deva kurutulmuş bitkilerin, çeşit çeşit otların ve yüzlerce tür baharatın buluştuğu dev pazar, insanların a'dan z'ye aradığı her şeyi bulduğu bir mekân

Doğal ürünlere yönelmeyi henüz yeni keşfetmemize rağmen, Lokman hekimleri yetiştiren Anadolu, yüzlerce yıldır bitkilerin şifalı gücünü, Ortadoğu'dan Erbil'e, Kayseri Pazarı üzerinden dağıtmış Köy ve tulum peynirleri, ev pastırmaları, pekmez, helva, kahve çeşitleri, kuruyemiş ve baharat çeşitleri, lokum, şekerleme, sucuk ve bakliyatların sergilendiği pazar, bu geleneksel özelliğini kolay kolay yitirmeye pek de niyetli görünmüyor

Pazar, eskiye oranla çok değişti

Kayseri Pazarı'nda 33 yıldır terzilik yapan Mecit Terzi, pazarın eskiye oranla çok değiştiğini söylüyor Terzi, gelip gitmeye başladığında 6 yaşındaymış Şimdi 56 yaşında olan Terzi, buraya "1958 yılında buraya geldiğimi hatırlıyorum Çarşıda terziler, kasaplar, sebze satılırdı Her şeyin kendine göre ayrı sokağı vardı Şimdi gördüğünüz gibi değildi Sonra değişti Şimdi bakılırsa elbise satanlar dahi girdi pazara" diyor

Pazara alışveriş için değil de meraktan gelen çok fazla turistin bulunduğunu ifade eden Terzi, "Her gün fotoğrafımı çekiyor, röportaj yapıyorlar Buraya Hollanda, Danimarka, Almanya ve Türkiye'den çok geliyorlar Erbil'le birlikte burası da değişti Örneğin kasaplar buradan gitti, sebze satanlar gitti, terziler vardı, onlar da az kaldı Eskiden bu sokak hepsi terzi idi Ama şimdi 3 kişi kaldık Eskiden bu büyük pazar Halep ve Şam'daki yapılara benziyordu Oranın mimarisine göre yapılmış" sözleriyle anlatıyor pazarın geçirdiği değişimi

En az 200 yıllık geçmişi var

Pazarda 61 yıldır çaycılık yapan Halil Salih (71), eskiden günümüze çarşı fotoğraflarını çayhanenin duvarına asarak geçmişi yaşatmaya çalışıyor Mevcut pazarın tarihinin en az 200 yıllık olduğunu ifade eden Salih, dükkanının 1933 yılında bile çayhane olarak çalıştığını anlatıyor "Ben 1948 yılında çaycıydım Burayı 1967 yılında aldım Ama burası 1933 yılından önce de çayhane idi Erbilli Ahmet Çelebi'nin babası burayı Suriyeli ustalara yaptırtmış Daha önce burada duvar yoktu Hasır vardı Bu yapı 2 katlı ve bir de bodrumu var En üst dinlenme, alt katlar da alışveriş merkezleri, mahzen olarak kullanılıyor Her dükkan 4 metrekareden oluşur Toplam o zamanlarda 204 dükkan vardı Benim bildiğim 7 kapısı ve yukarı çıkan 6 merdiveni vardı Şimdi dükkan sayısı daha çok oldu"
Salih, "Geçenlerde Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ziyaret etti Ondan sonra Musul Başkonsolosu Büyükelçi Hüseyin Avni Botsalı geldi Burası çok önemli bir yer Daha eski bir yer yok, burası çok tarihî bir yerdir Ama eskiye göre çok şey değişti O dönemde herkes birbirlerini tanırdı Ama şimdi esnaflar dahi birbirini tanımıyor Kasap, Hayati, Kürekçi, Cambaz, Çapancı, Demirci, Çaycı gibi lakapları olan esnaflar vardı Şimdi hiçbiri yok Eski dükkanların yerine çok işyeri yapıldı Şimdi tam olarak kaç dükkan var bilmiyorum" şeklinde konuştu

Bazen yoğun ilgiden iş yapamıyoruz

Marangoz Osman Salih (70) 50 yıldır bu dükkanda çalışıyor Tarihî pazara ilgi yüzünden bazen iş yapamadıklarını da vurgulayan Salih, "Ben daha çocukken bile burası vardı öncesini bilmiyorum Bilgi almak için her gün en az bir gazeteci gelip röportaj yapıyor Fotoğraf çekiyor Bugün siz üçüncüsünüz İşlerimizin aksadığı bile oluyor Burada her ne ararsanız var İnsanlar ihtiyaçlarını burada karşılar gider Biz de insanların isteğine göre hareket ediyoruz" ifadelerini kullandı

Pazar 2 kez yeniden yapıldı

Tarihî Kayseri Pazarı, tarihleri kesin olarak bilinmemekle birlikte 2 kez yeniden yapılmış İlkinin 1190 ile 1232 yılları arasında Sultan Muzaffer döneminde, diğerinin de 1850 yıllarında Hacı Muhammed döneminde yapıldığı rivayet ediliyor 10 kapılı çarşı Suriyeli ustalar tarafından Şam ve Halep mimarisine göre Osmanlı döneminde 204 dükkan olarak yapılmış Pazarın yapılış sebebi Erbil'in o dönemlerde ticaret merkezlerinden biri olması Kervanlar, Çin'den, Pakistan'dan ve Afganistan'dan buraya mal getirir, buradan da Musul üzerinden Şam, oradan da Fransa'ya gidermiş Çarşı ve etrafında bazı değişiklikler olmasına rağmen temel özellikler korunmuş Zaman içinde önemli ölçüde hasar gören çarşı eski görünümünü tamamen kaybetmiş Son şeklini 1850 yılında alarak yeniden esnafa açılmış

Çarşının ünlü durakları
Yasin Kebabı, çarşının kuruluşundan bu yana mütevazı mekânında kebap yapıyor Günde sadece 4 saat açık olan bu dükkânda kebap yemek için insanlar saatlerce ayakta sıra bekliyor Çaycı Halil'in yeri sabah ezanıyla açılıyor Ezanla birlikte gelenler kahvaltıyı burada yapıyor Eskiden kentin yöresel yemeği 'teşrip' veriliyormuş burada Ancak yeni dükkanların açılmasıyla şimdilerde sabahları sadece kahvaltı olarak bal ve kaymak veriliyor Günün diğer saatlerinde ise çayhane olarak iş yapıyor Tarihî pazar, cumalar hariç hergün açık

M ALİHAN HASANOĞLU