Murtaza Kitap Özeti (Orhan Kemal)

Kitabın Konusu: Murtaza’nın unvan namus şeref işini hakkıyla yapma uğruna yaşadığı olaylar edindiği düşmanlıklar ve yaptığı mücadele anlatılır


Kitabın Anafikri : İnsanın sorumlulukları vazifesi hayatındaki her şeyden önce gelmelidir


Yardımcı Fikirler:


1)İnsan vazifesini hakkıyla yerine getirmelidir

2)İnsan hayatında sorumluluklarına paradan daha çok önem vermelidir

3)İnsan vazifesini yaparken akrabalarına yakınlarına torpil geçmemelidir

4)Ebeveynler çocuklarını yetiştirirken iyi yetiştirmelidirler

5)İnsan hayatında paradan daha önemli şeyler olduğunu unutmamalıdır

6)Çalışanlar görevlerinde üstlerine karşı saygılı olmalıdır

7)İnsanları düşünceleri alay konusu yapılmamalıdır

8)Çocuklar babalarını kandırmamalıdır ve karşı gelmemelidirler

9)Resmi yerlerde memur gibi üst görevlilere torpil geçilmemelidir


Kitabın Özeti:


Murtaza Yunanistan’dan mübadeleyle Çukurova’ya gelmiş bir muhacirdirKolağası Hasan dayısı gibi asker olup savaşarak şehit olmak en büyük isteğiydiMübadele yapıldıktan sonra Çukurova’ya gelen muhacirler topraklarını satıp konaklar evler alacak kadar zengin olmuşlardırMurtaza ve onun gibi düşünenler ise ezan seslerine kavuştukları için şükretmiş mal mülk istememişlerdirMurtaza mal mülk istemese de ailesi istemiştirErkek kardeşi zengin olmayı başarmıştırAnnesi parasızlıktan ölmüştürKız kardeşiyle Murtaza İstanbul’a gelmişlerdirMurtaza Çukurova’da bir kızı tanımış beğenmiştirKızı beğenmesinin ası nedeni kızın babasının da Murtaza gibi düşünüp zengin olma derdine düşmemesidirMurtaza daha sonra bu kızla evlenmiştirKız kardeşi de birisiyle evlenmiştirMurtaza’nın en büyük hayali dayısı gibi askerlik ile ilgili bir görev alıp savaşlarda şehit olmaktıAma istediği olmadı askerlikle ilgili bir meslek bulamadıO da üniforma giyebilmek için mahalle bekçisi oldu ve işini titizlikle yaptıHırsızlara, haksız kazanç sağlayanlara, mahalleyi rahatsız edenlere göz açtırmadı çünkü ona göre her ne meslek olursa olsun önemeliydi ve düzgün yapılmalıydıMahalleli bundan rahatsız oldu ve türlü türlü oyunlar yaptıysadalar Murtaza’dan kurtulamadılarMahallelinin komiseri de Fen Müdürü olan arkadaşı Kamüran’ın fabrikadaki bozulan disiplinini görünce ona Murtaza’yı tavsiye ettiBöylece Murtaza fabrikaya gece kontrolü olduMurtaza hep erkek çocuğunun olmasını istedi, onun dayısına benzemesini ve onun gibi asker olup savaşlarda şehit olmasını istediKız çocuklarından sonra erkek çocuğu oldu adını da Hasan koyduHasan istediği gibi dayısına benzemediFutbola düşkün oldu babasının istediği gibi askeri okula gitmedi sanat okuluna gittiMurtaza da umudunu yeni doğan çocuğu Hasan’a sakladıMurtaza yeni doğan çocuğunun da ismini Hasan koymuştuMurtaza küçük oğlu Hasan’ın istediği gibi olduğunu sanıyorduOysa Hasan babasını kandırıyorduBabası büyüyünce hangi okula gideceksin diye sorduğunda Kuleli Askeri Lisesi dediğinde Murtaza çok seviniyordu dünyalar onun oluyorduAslında Hasan babasını kandırıyor babasından para alabilmek için öyle söylüyorduMurtaza bunu anlamıyorduMurtaza çalışmaya başladığı fabrikada işçiler tarafından sevilmediÇünkü işçiler işten kaytarıyor işlerini aksatıyorlardıMurtaza’da onlara engel olduğu için işçiler onu sevmediler onlarda mahalledekiler gibi türlü oyunlara başvurup işten atılması için çalıştılar ama başarılı olamadılarÇünkü fen müdürü Murtaza’ya güveniyor ona tam yetki veriyorduÖyle ki hemşerisi Nuh bile buna şaşırıyorduBunun nedeni ise fabrikanın bozulan disiplininin Murtaza’nın sayesinde düzelmesiydiMurtaza’nın küçük oğlu Hasan babasını kandırmakla kalmadı ve bir gün bakkaldan ekmek çaldıMurtaza bunu duyunca çok üzüldü adeta yıkıldıBakkal mahkemede Hasan’ı affedip cezasını iptal ettirecekti ama Murtaza oğlunun bu yaptığını ona hiç yakıştıramadı ve onu affetmedi mahkemede hakime cezasını çekmesi gerektiğini söyleyip salonu terk etti


ANA DÜĞÜM:Murtaza dayısı gibi savaşarak şehit olabilecek mi?


ARA DÜĞÜMLER:


1)Murtaza askerliğe yakın olarak hangi mesleği bulacak?


2)Mahalleli Murtaza’yı kovabilecek mi?


3)Murtaza’nın erkek çocukları dayısına benzeyecek mi?


4)Murtaza fabrikada tutunabilecek mi?


5)Fen müdürü işçilerin şikayetlerini kabul edecek mi?


6)Murtaza fabrikaya giren hırsızı yakalayabilecek mi?


7)Murtaza’nın kızı Firdevs hastalığından kurtulabilecek mi?


8)Murtaza küçük oğlu Hasan’ın onu kandırdığını anlayacak mı?


9)Murtaza’nın küçük oğlu Hasan ceza alacak mı?


10)Murtaza küçük oğlu Hasan’ı affedecek mi?


FİGÜRLER:


Murtaza:Romanın ana kahramanıdırSivri uzun burunlu, kalın kapkara kaşlı, geniş alınlı, yeşil gözlüdürSorumluluklarını vazifesini çok iyi bilir,vazifesini her şeyi üstünde tutar cesur bir muhacirdir


Murtaza’nın Karısı:Mavi gözlü, zayıf, paraya önem veren ünvana şerefe önem vermeyen bir kadındır


Kamüran:Fabrikanın fen müdürüdürLaubali her şeyi ciddiye almayan ama gerektiğinde de ciddi ve doğru davranmasını bilen her zaman Murtaza’nın arkasında olan peşin hükümlü olmayan çapkın eğlenceye düşkün akıllı biridir


Akile Hala:Zeki yardımsever düşünceli hep Murtaza’nın yanında olan onu düşünen biridir


Kontrol Nuh:Kalın kemikli, geniş yüzlü tilkiyi andıran bir yüzü vardırLaubali işini ciddiye almayan, yalaka, çıkarlarını düşünen, Murtaza’dan nefret eden Fen müdürünün hemşerisi şımarık biridir


Azgın Ağa:Kaba bıyığı püskül püskül kaşları bir doksan boyunda iri yarı zamanında savaşlar katılmış mert bir adamdır


Hasan:Murtaza’nın büyük oğludurZayıf uzun boylu annesi gibi mavi gözlü akıllı biridirBabasını sevmez futbola düşkündür


Hasan:Murtaza’nın küçük oğludurMurtaza büyük oğlu dayısına benzemediği için küçük oğlunun da adını Hasan koymuşturAma küçük oğlu Hasan da babasını sevmez ve onu kandıran kötü biridir


ZAMAN:Romanın geçtiği zaman verilmemiştirKitapta


Murtaza 1925’lerden sonraki mübadelede Türkiye’ye göç etti


1946-47’lerde yurdun her yanı demokrasi naralarıyla çalkalandığı…


gibi cümlelerin yanında;yarın,gece yarısı,ikindi saati,bir saat 45 dakika,öğle,akşam üstü gibi kozmik zamanlar da kullanılmıştır


MEKAN:Çukurova,Yunanistan, İstanbul, kahvehane,fabrika,iplikhane,dokumahane,mahalle,


karakol,lokanta,ev,bakkal dükkanı olayların yaşandığı yerlerdir


ANLATICI-ANLATIM ŞEKİLLERİ VE ANLATIM TEKNİKLERİ:Olaylar kamera sessizliğinde gözlem yapılarak anlatılmıştırYani gözlemci figür bakış açısı kullanılmıştırRomanda geriye dönüş tekniği de kullanılmıştırLeitmotif tekniğine yer verilmiştirMurtaza’nın ‘Yukarda Allah Ankara’da devlet burada da ben’ sözü romanda geçen leitmotif örneğidir


BAKIŞ AÇISI:


Anlatıcı; beğenen taktir ve tasdik eden, tenkit yönelten ve özeleştiride bulunan bakış açısı sergilemiştir


DİL:Yazar herkesin konuştuğu ortak dili kullanmıştır ve herkesin anlayabileceği bir dil kullanmıştırYabancı terimlere yer vermemiş sade yalın anlaşılır bir dil kullanmıştır


ÜSLUP:Yazar hem uzun hem kısa cümlelere yer vermiştirTasvirlerde bulunurken uzun cümleler kullanmayı tercih etmiştirEdebi sanatlara, tamlamalara yer vermemiş akıcı olmasına özen göstermiştirBazı tekrarlanan tasvir cümleleri romanın akıcılığını bozsada roman bundan olumsuz şekilde etkilenmemiştir


HÜKÜM VE SONUÇ:Orhan Kemal yazılarında gerçeklilik çizgisinde yalın açık bir anlatım kullanırBu romanında bu özelliğini devam ettirmiştirDeğişik olarak o kendine has köy, Anadolu tasvirlerine yer verememiştirBunun nedeni olarak romanın İstanbul’da geçmesini gösterebilirizEserde kendi görüşlerini direkt olarak ifade etmemiştir ama kahramanları aracılığıyla zaman zaman düşüncelerini yansıtmıştır


Orhan Kemal Murtaza romanında dönemin şartlarını açık anlaşılır okuyucuyu sıkmayacak şekilde sade gerçekçi bir dille anlatmıştır