|
![]() ![]() |
|
Konu Araçları |
çıkışı, ermeni, mahiyeti, meselesinin, ortaya |
![]() |
Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı Ve Mâhiyeti, II |
![]() |
![]() |
#1 |
Equinox
![]() |
![]() Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı Ve Mâhiyeti, IIErmeni Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Mâhiyeti 2 ![]() Doç ![]() ![]() Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi ![]() Hınçak Komitesi İşte gerçek yüzleri bu olan komitelerden birincisi Hınçak Ermeni Komitesi'dir ![]() ![]() Komite, fikirlerini yaymak üzere Hınçak isimli bir gazete de neşretmiştir ![]() Bu komitenin amaçlarını anlamak için l887'de Ermenice olarak Londra'da basılan program ve teşkilât nizamnâmesinin bazı maddelerine bakmak lâzımdır: Partinin ilk ve yakın hedefi Türkiye Ermenistan’ının politik ve millî bağımsızlığını sağlamaktır ![]() Türkiye'de ihtilâl yoluyla gerçekleştirilecek hedeflere varılmak için kullanılacak metot, propaganda, tahrik, tedhiş, teşkilâtlanma ile köylü ve işçi hareketidir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Görüldüğü gibi, komite; tedhişi, terörü esas almıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Zulüm ve saldırıya uğrayan ve haklarından mahrum edilen Ermeni toplumunun temsilcisi ve Türkiye Ermenilerinin kurtuluşu için çeyrek asırdan fazla bir zamandan beri, kanlı yollardan bu kurtuluşu sağlamak için yürüyen Sosyal Demokrat Hınçakyan Komitesi; bugünkü siyasi durumun zorlaması ile savaş ve ihtilâl borusu çalarak, Toros Dağları'ndan ve Ermenistan ufuklarından Osmanlı istibdadını kanlı bir biçimde mahvetmeye yemin ederek savaş alanına iniyor ![]() Hınçakyan Komitesi de, milletlerin varlığının söz konusu olduğu bu büyük savaşta, kendi maddi ve manevi kuvvetlerini toplayarak, ihtilâl kılıcı ile Dünya Harbi'ne katılacak ve Üçlü İtilâfın özellikle Rus kuvvetlerinin müttefiki sıfatıyla; emrindeki bütün vasıtalar ve ihtilâl güçleri ve siyasi kuvvetlerle, Ermenistan'da, Kilikya’da, Kafkasya ve Azerbaycan'da Müttefiklerin zafer kazanmalarına yardım etmek suretiyle, gerek kendi ve gerek medeniyet namına olan vazifesini, yurtseverliğin gerektirdiği şartları kendine rehber kabul ederek yapacaktır ![]() Ermeniliğin büyük kurtuluş gayesi uğrunda hayatlarını feda edecek kahramanlar, maddi ve manevi kuvvetleriyle bu umumi maksat için meydana atılsınlar! Bu suretle Ermenilik de, yarın toplanacak olan kongreye, hem medeniyet ve hem de kendi davası için döktüğü kanla iftihar eder bir vaziyette çıksın ![]() ![]() ![]() Komite, başta İstanbul, İzmir, Halep gibi merkezler olmak üzere Türkiye'nin muhtelif yerlerinde şubeler açmış ve buralardaki isyanlarda rol oynamıştır ![]() Taşnak Ermeni Komitesi Bir diğer Ermeni komitesi de Taşnaksutyun'dur ![]() ![]() Kafkasya'da kurulan bu komite de Troşak (Bayrak) isminde bir gazete çıkarmıştır ![]() ![]() ![]() 1 ![]() 2 ![]() 3 ![]() 4 ![]() 5 ![]() 6 ![]() ![]() Komite, teşkilâtlarına verdiği bir emirde; Türk'ü, Kürdü her yerde, her türlü şerait altında vur ![]() hainleri öldür, intikam al ![]() ![]() Bu eşkıya çetesinin Rusya'dan beklentilerini de kendi üyelerinden birinin ifadelerinden anlamak mümkündür ![]() Bir Ermeni İhtilâl Partisi, Türkiye İmparatorluğu'nun bazı taraflarında bütün Hıristiyan halk ve misyonerlerin faaliyetine büyük fenalıklar yapmakta ve ıstıraplara sebep olmaktadır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() İşte Ermeni komitelerinin gerçek niyetleri, işte başta Rusya olmak üzere Osmanlı Devleti üzerinde emelleri olan dış güçlerin gerçek niyetleri ve Ermeni Meselesi'ndeki rolleri bunlardır ![]() B ![]() Ermeni isyanları 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonraki tarihlerde yoğunlaşmıştır ![]() Erzurum İsyanı Erzurum’daki isyanın programı İstanbul’da yapılmıştır ![]() ![]() ![]() ![]() 1890 Erzurum isyanı, ondan sonra muhtelif yerlerde devam eden ve Avrupa’nın dikkatini Türkiye ve Ermeni meselesine çekmeye çalışan hareketlerin başıdır denilebilir ![]() Çünkü, olay Avrupa’ya Ermenilerin katliamı şeklinde intikal etti ![]() ![]() Bu isyanın tertipçileri cezalandırılamadığı için daha sonraki isyancılara ümit vermiştir ![]() Kumkapı Gösterisi Hınçak komitesi 15 Temmuz 1890 tarihinde, Kumkapı’da bir gösteri organize ederek ilk gövde gösterisini yapmıştır ![]() Bu olayı idare eden Cangülyan’dır ![]() ![]() ![]() Ermeni komitecileri, isyan ettikleri her bölgede yaptıkları gibi burada da kendilerine yardım etmeyen, ya da muhalif olan Ermenileri öldürmüşlerdir ![]() Merzifon, Yozgat ve Kayseri Olayları Ermeni komitecileri, 1892 yılında Ermenileri isyana teşvik etmek amacıyla yurtdışında bastırdıkları bildirileri Samsun limanından Merzifon’a, oradan da Kayseri ve Yozgat’a asmışlardır ![]() ![]() Sason İsyanları Kumkapı gösterilerinde rolü olan Mihran Damadyan 1891 yılında bölgeye gelerek çeteler kurmuş ve Ermenileri isyana teşvik etmeye başlamıştır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ermeni komiteleri, bu isyandan umduklarını bulamamışlardır ![]() ![]() ![]() Bâbıâli Olayı 1895 yılında Hınçak komitesi tarafından düzenlenmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Zeytûn İsyanı (1895) İstanbul’da 30 Eylül 1895 tarihinde cereyân eden Ermeni ayaklanmasından sonra nümayişçilerin büyük bir kısmı, Beyoğlu, Galata, Kumkapı kiliselerine sığındılar ve ancak altı büyük devlet elçilerinin aracılıkları sonucunda ortaya çıktılar ![]() ![]() ![]() İsyandan önceki tarihlerde bölgede geniş çaplı bir propaganda yürütülmüş, bütün Ermeniler isyana teşvik edilmiştir ![]() İsyanı başlatmak üzere Zeytûn’a gelen komiteciler, İskenderun limanında emirlerine âmade bir İngiliz zırhlısı olduğunu ve Avrupa’nın kendilerini, istiklâl peşinde koşan komita hareketlerini tasvip ettiklerini ileri sürerek dağlı Ermenileri tekrar isyan ettirdiler ![]() ![]() Ermeniler hem Türk askerine, hem de sivil halka karşı tam anlamı ile bir katliam uygulamışlardır ![]() Kadınlar balta, tabanca, kama ve sopalarla kaçan Türk esirlerinin arkasından koşup bunların büyük bir kısmını öldürdüler, sadece 56’sı kendisini kurtarabildi… İsyanın başından sonuna kadar Türkler 13 ![]() ![]() ![]() Diğer birçok Ermeni isyanında olduğu gibi, Zeytûn isyanında da Avrupalı devletler olayı kışkırttıkları gibi Hükümet tedbir aldığı zaman hemen devreye girip komiteciler lehine baskı yapmaya başlamışlardır ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Yapılan anlaşma gereği isyanı çıkartan altı komiteci İngilizlerin himayesinde Mersin limanından Marsilya’ya gitmişlerdir ![]() ![]() Van İsyanı Ermeni komitelerinin teşkilâtlandığı yerlerden biri de Van ve çevresidir ![]() ![]() Osmanlı Bankası Baskını Ağustos 1896’da cereyan etmiştir ![]() ![]() ![]() ![]() Sultan II ![]() Krisdapor Mikaelyan, Vram Şabuh Kendiryan, Belçikalı Erdar Joris ve eşi, Alman Lipa Rips, Ardaş Haçik, Konstantin Kabulyan, Mari Zayn, Hamparsum Ağacanyan, Kris Fenerciyan, Karlo Yuvanoviç tarafından 21 Temmuz 1905 Cuma günü Padişaha bombalı suikast düzenlenmiştir ![]() ![]() Adana Olayları Ermeni komiteleri 1905 yılında Paris’te yaptıkları toplantıda, Adana ve Maraş çevresinin bağımsızlığını sağlayacaklarına dair karar almışlardır ![]() ![]() Ermeni komiteleri ve papazları bu kararı hayata geçirmek için Çukurova bölgesinde yoğun bir propagandaya girişmişlerdir ![]() ![]() Ermeniler, yıllarca hazırlıktan sonra nihayet Mart 1909’da isyanı başlatmışlardır ![]() ![]() ![]() Sonuç Osmanlı Devleti’ni parçalamak, toprakları üzerinde kukla devletçikler kurdurmak isteyen emperyalist devletlerin hedeflerine varmak için kullandıkları toplumlardan biri de Ermeniler olmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() Dipnotlar 1 Bayram Kodaman, Şark Meselesi Işığı Altında Sultan II ![]() ![]() 2 Azmi Süslü, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, (Bundan sonraki atıflarda 1915 Tehcir Olayı şeklinde verilecektir) Ankara 1990, s ![]() 3 Erdal İlter, Ermeni Meselesi’nin Perspektifi ve Zeytûn İsyânları (1780-1915), (Bundan sonraki atıflarda Zeytûn İsyanları olarak verilecektir) 2 ![]() ![]() ![]() 4 İlter, Zeytûn İsyanları, s ![]() 5 Erdal İlter, Ermeni Meselesi'nin Doğuşunda ve Gelişmesinde İngiltere'nin Rolü, OTAM, Sayı: 6, Ankara l995, s ![]() 6 Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara l950,s ![]() 7 Mehmet Kocaoğlu, Millet-i Sadıka'dan Ermeni Mezalimine, Avrasya Dosyası, C ![]() ![]() ![]() 8 Kâmuran Gürün, Ermeni Dosyası, TTK, 3 ![]() ![]() ![]() ![]() 9 Gürün, age, s ![]() 10 Rusya, hem Çarlık, hem de Sovyet dönemlerinde bu politikalarını bir taraftan Panslavizm, diğer taraftan Ermeni Meselesi'ni kullanarak tahakkuk ettirmeye çalışmıştır ![]() ![]() 11 Gürün, age, s ![]() ![]() 12 Süslü, age, s ![]() ![]() 13 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, C ![]() ![]() ![]() ![]() 14 Mehmet Saray, Türk-Rus Münasebetleri’nin Bir Analizi, MEB, İstanbul 1998, s ![]() 15 Hayri Mutluçağ, İzmir Ermeni İhtilâl Komitesi ve Terör, İstanbul l986, s ![]() 16 Altan Deliorman, Türklere Karşı Ermeni Komiteleri, 3 ![]() ![]() ![]() 17 Deliorman, age, s ![]() 18 Süslü, age, s ![]() ![]() 19 Mehmet Hocaoğlu, Arşiv Vesikalarıyla Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, İstanbul l976, s ![]() 20 Yaşar Akbıyık, Millî Mücadelede Güney Cephesi (Maraş), Kültür Bakanlığı, Ankara 1990, s ![]() 21 Kocaoğlu, agm, s ![]() 22 Seçil Akgün, Kendi Kaynaklarından Amerikalı Misyonerlerin Türk Sosyal Yaşamına Etkisi (1820-1914), Türk Tarih Kongresi, C ![]() ![]() 23 Bakz: Mine Erol, Osmanlı İmparatorluğu'nun Amerika Birleşik Devletleriyle Yaptığı Ticaret Antlaşmaları, Konya (tarihsiz) 24 Akgün, Kendi Kaynaklarından Amerikalı Misyonerler ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 25 Deliorman, age, s ![]() ![]() ![]() ![]() 26 Akgün, Amerikalı Misyonerlerin Ermeni Meselesi'nde Rolü, agy, s ![]() ![]() 27 Seçil Akgün, Amerikalı Misyonerlerin Anadolu'ya Bakışları, OTAM, Sayı: 3, Ankara l992, s ![]() 28 Süslü, age, s ![]() 29 Kodaman, age, s ![]() 30 Yuluğ Tekin Kurat, Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması, 2 ![]() ![]() ![]() 31 Karal, age, s ![]() 32 Ali Güler (ve diğerleri ), Her Yönüyle Ermeni Sorunu, Kara Harp Okulu Basımevi, Ankara 2001, s ![]() 33 Erdal İlter, Ermeni Kilisesi ve Terör, Ankara 1996, s ![]() 34 Hidayet Vahapoğlu, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, İstanbul 1992, s ![]() 35 Vahapoğlu, age , s ![]() 36 Ermenilerin Yaptıkları Katliâmlar, Haz ![]() ![]() ![]() 37 Gürün, age, s ![]() ![]() ![]() ![]() 38 M ![]() ![]() ![]() ![]() 39 Sadi Koçaş, Tarihte Ermeniler ve Türk-Ermeni İlişkileri, 4 ![]() ![]() ![]() 40 Koçaş, age, s ![]() ![]() 41 Ermenilerin Yaptıkları Katliâmlar, s ![]() ![]() 42 Osmanlı Arşivi Yıldız Tasnifi-Ermeni Meselesi, C ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 43 Ermeni Komitalarının Amâl ve Harekât-ı İhtilâliyesi : İlân-ı Meşrutiyetten Evvel ve Sonra, Yay ![]() ![]() ![]() ![]() 44 Gürün, age, s ![]() 45 Bakz ![]() 46 Ermeni Komitalarının Amâl ve, s ![]() ![]() 47 Ermeni Komitalarının Amâl ve, s ![]() ![]() ![]() ![]() 48 Gürün, age, s ![]() ![]() 49 Koçaş, age, s ![]() ![]() ![]() 50 Koçaş, age, s ![]() 51 Yaman, age, s ![]() 52 Koçaş, age, s ![]() 53 Gürün, age, s ![]() 54 Gürün, age, s ![]() 55 Koçaş, age, s ![]() 56 Gürün, age, s ![]() ![]() 57 Koçaş, age, s ![]() 58 İlter, Zeytûn İsyânları , s ![]() 59 İlter, Zeytûn İsyânları, s ![]() 60 Hüseyin Nâzım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1994, s ![]() ![]() 61Yaman, age, s ![]() 62 Gürün, age, s ![]() 63 İlter, Zeytûn İsyanları, s ![]() 64 Koçaş, age, s ![]() ![]() 65 Gürün, age, s ![]() ![]() 66 Yaman, age, s ![]() 67 Gürün, age, s ![]() |
![]() |
![]() |
|