Devletler Coğrafyası - Doğu Timur

Devletler Coğrafyası - Doğu Timur

Tam Adı : Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti

Yüzölçümü : 15 007 km²

Başkenti : Dili

Para Birimi : Amerikan Doları

Dili : Tetum ve Portekizce (Resmi), Endonezyaca ve İngilizce (Çalışma Dili)

Nüfusu : 852 618 kişi (2002 tahmini)

Ortalama Ömür : 6485 yıl (2002 tahmini)

Okur Yazarlık Oranı : % 48

Kişi Başına Düşen Milli Gelir : 500 $ (2001 tahmini) 1975- 1999 arası Endonezya`nın işgali ve katliamına maruz kalmıştır 1999 yılında Endonezya`dan ayrılıp, 20 Mayıs 2002 yılında bağımsız olmuştur

Doğu Timor resmi adıyla Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Güneydoğu Asya'da Timor adasının doğusu, Atauro ve Jaco adaları ile Oecussi-Ambeno bölgesini kaplayan devlet Tek komşusu Endonezya'ya bağlı Batı Timor'dur 14,609 km² yüzölçümüne sahip olan Doğu Timor'un başkenti Dili'dir

16 yy'da Portekiz kolonisi olan Doğu Timor asırlarca Portekiz Timoru adıyla Portekiz'e bağlı kaldı Endonezya tarafından işgal edilen Doğu Timor 1975 yılında kesin olarak Endonezya'nın 27 vilayeti oldu 1999 yılını takiben Birleşmiş Milletler'in araya girmesiyle özerkliğin verilmesinin ardından Endonezya bölgenin kontrolü üzerindeki iddialarından vazgeçti ve Doğu Timor 20 Mayıs 2002 yılında bağımsız oldu

Kişi Başına 800 $ ile Doğu Timor Gayri safi yurtiçi hasıla ve Satın alma gücü paritesi bakımından Asya'nın Dünya'nın en fakir ülkelerden biridir İnsani Gelişim Endeksine göre orta gelimiş birülke olan Doğu Timor dünya devletleri gelişmişlik bakımından arasında 142 gelmektedir

Etimoloji

"Timor" kelimesinin kökeni Timur Endonzce ve Malayca kelimesidir Resmi olarak Portekizce ismi Timor-Leste (IPA: [ti'mo? 'l??t?]), gayriresmi olarak Tetumca ismi Timór Lorosa'e ve bazen İngilizce ismi kullanılır Birleşmiş Milletler İngilizce olan Timor-Leste'yi kullanır Lorosa (Tetumca'da dünyanın "doğu"su) harfi harfine "doğan güneş" anlamına gelir

Tarih

Timor halkının kökenleri Güneydoğu Asya'ya ve Avustralya'ya dayanır İlk başlarda göçen çok küçük halk nesilden nesile dalga daşga büyümüş ve halk kalabalıklaşmıştır İlk akrabaları Yeni Gine ve Avustralya, 40000 yıl önce Doğu Timor'a göçmeyi başarmıştır Milattan 3000 yıl önce doğuya doğru göçmeye başlayan Avustranasya'lılar Okyanusya adaları'na gelmişlerdir

Bu halk Timor'da mümkün olduğunca tarımı geliştirmiştir Son olarak ilkel-Malay toplumu güney Çin ve kuzey Çinhindi'nden gelir

Portekizliler, Avrupa'nın ilk kolonilerini 16 yy'da Güneydoğu Asya'da kurdu Onlar başta Timor adasını ve etrafındaki adaları yönetmeye çalıştılar ama sonra bir tek Doğu Timor'da kolonilerini sürdürebilmişlerdir Bu sırada Habsburg Hanedanı Portekiz'de hükmetmekteydi (1580-1640)

Uzun yıllar Portekiz idaresinde kaldıktan sonra 1975 yılında komşusu Endonezya tarafından işgal edilen Doğu Timor 1975 yılında kesin olarak Endonezya'nın 27 vilayeti oldu 1999 yılını takiben Birleşmiş Milletler'in araya girmesiyle özerkliğin verilmesinin ardından Endonezya bölgenin kontrolü üzerindeki iddialarından vazgeçti ve 1999 yılında yapılan referandumun ardından 20 Mayıs 2002'de bağımsızlığını kazanandı 1999 referendum sonrası ve 2006 yılında rakip siyasi partiler, çeteler ve kabileler arasındaki çatışmalar ve ayaklanmalar sırasında başkent Dili ve diğer Doğu Timor kasabaları yakılarak ağır hasar görmüştür Nüfusun çoğu mülteci kamplarına kaçmıştır ve gerginlik hala devam etmektedir

Bölge ve Belediyeler

Doğu Timor'da 13 bölge vardır:

1 Lautém

2 Baucau

3 Viqueque

4 Manatuto

5 Dili

6 Aileu

7 Manufahi

8 Liquiçá

9 Ermera

10 Ainaro

11 Bobonaro

12 Cova-Lima

13 Oecussi-Ambeno

Bu 13 bölge 65 altbölge, 443 sucos ve 2,336 kasaba, köy ve küçük köy'e ayrılır

Coğrafya

Malay Takımadalarına bağlı Küçük Sunda Adalarının bir parçası olan Timor adası bu takımadanın en büyük adasıdır Kuzeydeki dağlık adalardan Ombai ve Wetar Boğazı ile ayrılan Timor Avustralya'dan güneydeki Timor Denizi ile ayrılır Ülkenin batıdan Endonezya'ya bağlı olan Doğu Nusa Tenggara bölgesi ile komşudur Doğu Timor'un en yüksek yeri Ramelau Dağı (ya da Tatamailau dağı) vardır 2,963m

Ülkenin iklimi Tropikal İklim'dir Ülke sıcak ve nemli'dir Ülkede kurak ve yağmurlu geçen 2 mevsim vardır Başkent, en büyük şehir ve liman olan Dili'dir ve ülkenin kent denilebilecek tek şehiridir İkinci büyük şehir ise bir doğu kasabası olan Baucau'dur Dili'de uluslararası bir havalimanı, Baucau, Suai ve Oecusse gibi daha küçük şehirlerde ise küçük Havaalanları vardır Dili'deki Havalimanı'nın pistinden büyük uçaklar geçemez

Demografi

Doğu Timor nüfusu yaklaşık 1 milyondan azdır Nüfus özellikle başkent ve tek kenti Dili'de yoğunlaşmıştır

Din Doğu Timor Filipinler ile birlikte Asya'daki Katolik nüfus'un olduğu 2 ülkeden biridir Halkın 90%ı Roma Katolikliğidir İkinci büyük din eski Doğu Timor başbakanınında dahil olduğu Müslümanlık(5%), üçüncü din ise Protestanlıktır (3%) Küçük dinler Hinduizm (03%), Budizm (01%) ve diğer yerel dinlerdir

Dil

Doğu Timor'da 2 resmi dil vardırBunlar; Portekizce ve Austronesian dillerinden biri olan Tetum'dur Halk arasında Tetum daha çok kullanılır Bu 2 dilden sonra Endonezce ve yerli dilleri konuşulur

En önemli 15 yerli dil: Bekais, Bunak, Dawan, Fataluku, Galoli, Habun, Idalaka, Kawaimina, Kemak, Lovaia, Makalero, Makasai, Mambai, Tokodede ve Wetarese'dir