Kürt Diasporası

Kürt diasporası

Kürt diasporası Kürdistan olarak anılan ve Orta Doğu'da bulunan coğrafî bölge dışındaki Kürt topluluklarını tanımlamaktadır ve genel olarak Türkiye İran Irak ve Suriye sınırlarında kalan coğrafî bölgedeki özellikle 20 yüzyılın sonlarına doğru gelişen siyasî çatışmalar ve ihtilaflar sebebiyle gerçekleşen göçlerin bir sonucudur
Göçler sonucu oluşan Kürt diasporası özellikle Batı Avrupa'da yoğunluktadır; Batı Avrupa dışında özellikle Orta Doğu'nun farklı bölgelerinde (Kürtlerin yoğunlukta yaşadığı Kürdistan bölgesi hariç) Orta Asya ve Kuzey Amerika'da kayda değer Kürt toplulukları bulunmaktadır

Paris Kürt Enstitüsü'nün verdiği verilere göre Almanya'da 500000 - 600000 Fransa'da 100000 - 120000 Hollanda'da 70000 - 80000 İsviçre'de 60000 - 70000 Belçika'da 50000 - 60000 Avusturya'da 50000 - 60000 İsveç'te 25000 - 30000 Birleşik Krallık'ta 20000 - 25000 Yunanistan'da 20000 - 25000 Danimarka'da 8000 - 10000 Norveç'te 4000 - 5000 İtalya'da 3000 - 4000 Finlandiya'da 2000 - 3000 Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 15000 - 20000 ve Kanada'da 6000'i aşkın Kürt yaşamaktadır Diasporalar Ansiklopedisi (Encyclopedia of Diasporas) de diaspora dağılımını Paris Kürt Enstitüsü'nün sayılarına benzer sayılarla ifade etmiştir Orta Doğu'da Lübnan ve İsrail'de de kayda değer Kürt toplulukları yaşamakta Lübnan'daki Kürtlerin sayısının 75000 - 100000 arasında olduğu İsrail'deki Kürt Yahudilerin sayısınınsa yaklaşık olarak 100000 civarında olduğu tahmin edilmektedir Ayrıca 20 yüzyılın ikinci yarısında Sovyetler Birliği sayıları 500000 olduğu sanılan bir Kürt topluluğuna ev sahipliği yapmaktaydı; bununla birlikte Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası bölgedeki Kürt toplulukları gerek bölge içinde gerekse bölge dışında farklı yerlere göç etmişlerdir Bunun başlıca sebepleri arasında Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası yaşanan Kafkaslarda oluşan bağımsız cumhuriyetlerdeki özellikle de etnik temellere dayanan silahlı çatışmalar büyük bir rol oynamıştır Bugün büyük bölümü göçmüş olan Ermeni Kürtleri'nin yanı sıra Azerbaycan Kırgızistan Gürcistan gibi ülkelerdeki Kürtler de büyük oranda göçme eğilimindedirler; bölgede göç alan ülkelere örnek olaraksa Kazakistan ve Rusya verilebilir Bugün bölgedeki Kürt toplulukları hakkında az sayıda güvenilir bilgi bulunmaktadır
Özellikle Avrupa'daki ilk Kürt topluluklarının geçmişi daha erken dönemlere dayandırılabilse de genel olarak Kürt diasporası özellikle 20 yüzyılın ikinci yarısında yaşayan birçok siyasî gelişme silahlı ihtilaf savaş şiddet olayı ve yıkım sebebiyle olmuştur Örneğin 1946'da Kürt Cumhuriyeti'nin İran tarafından mağlup edilmesi sonrasında bölgedeki birçok Kürt Irak'a ve Sovyetler Birliği'ne kaçmıştır 1950'lerde gerçekleşen 1953 tarihli İran'daki darbe ile 1958 tarihli Bağdat'ta gerçekleşen mültecilere yol açmış; İran'daki sonrasında bazı Kürtler Sovyetler Birliği'ne ve Doğru Avrupa'ya kaçarken Bağdat'taki sebebiyle bazı Kürtler Birleşik Krallık'a ve İran'a kaçmıştır Sonrasında özellikle bağımsız bir Kürt devletini hedefleyen hareketlerin yenilgisi sonucu birçok Kürt Avrupa ve Kuzey Amerika gibi bölgelere Batı'ya iltica etmiştir Sayılarının 200000 civarı olduğu tahmin edilen bu mülteci gruplarının Batı'daki Kürt diasporasının temelini oluşturduğu ve ilk kalıcı Kürt toplulukları olduğu düşünülmektedir 1990'lara doğru Irak'taki Kürt köylerinin yıkımı da Kürt diasporasının gelişiminde önemli bir rol oynamış birçok Kürt ülke dışına çıkmıştır Türkiye'de 1980 Askerî Darbesi ve sonrasında ortaya çıkan ve etkinliğini hâlen koruyan Kürt ayrılıkçı hareketi ve bu ortaya çıkan çatışmalar ve şiddet olayları sonucu birçok Kürt başta Avrupa olmak üzere Batı'ya göç etmiştir Aynı zamanda gerek zorunlu şehirleşme gerekse şiddet olayları sebebiyle ülkesi içinde yerinden edilen kişilerin sayılarının 17 milyon ile 25 - 3 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir
Genel olarak Kürt topluluklarının yaşadıkları ülkelerdeki asimilasyonuna yönelik çabalar Kürt topluluklarında birçok karşıt hareketin doğmasına sebep olmuş meydana gelen şiddet olayları ve çatışmalar İran'da 1979'dan Türkiye'de ise 1984'ten bugüne kadar varlığını korumuş ve korumaya devam etmekteyken Irak'ta 1961'den 2003'e kadar varlığını sürdürmüştür
Bununla birlikte Kürt diasporasının oluşumundaki tek faktör tarihî coğrafî bölgelerindeki ihtilaflar ve siyasî gelişmeler değildir: özellikle ekonomik sıkıntılar ve dünya ekonomisindeki çeşitli olaylar Kürt diasporasının oluşumunda önemli bir yere sahip olmuş; örneğin 1960'larda Batı Avrupa'da gerçekleşen ekonomik patlama bölgeye birçok Kürt topluluğun göçmesine sebep olmuştur

Kürt diasporası Kürt kültürüne önemli katkılarda bulunmuş özellikle 1990'larla birlikte açılan Kürt yayın kuruluşlarıyla birlikte Kürt medya kültürünün temellerini atmıştır Bununla birlikte Kürt diasporasındaki farklı yayınlar ve etkinlikler sıklıkla bu yayın ve etkinliklerin başındaki Kürt gruplardan etkilenmiştir Kürt kültürünün farklı ülkelerin sınırlarındaki Kürt topluluklarının o ülkedeki eğilimler sebebiyle farklı birçok eğilimi içinde barındırması bu açıdan önemlidir; örneğin birçok Kürt dili lehçesinin mevcut olmasının yanı sıra Kürt dilleri farklı ülkelerde farklı alfabeler tercih edilerek yazılmaktadır Latin harflerini kabul etmiş ve resmî dili olan Türkçe için Latin harflerinin kullanan Türkiye'deki Kürtler de Kürt dili için Latin harflerini kullanma eğilimindeyken tam tersinin söz konusu olduğu İran ve Irak'taki Kürtler daha ziyade Arap harflerini kullanırlar Bunun Kürt diasporasının etkinliklerindeki bir dışavurumuna şu örnek verilebilir: Birleşik Krallık'ta 1995'te kurulmuş olan Med-TV büyük oranda Türkiye kökenli Kürtlerin yönetiminde olmasının bir sonucu olarak Kurmanci lehçesini ve Latin harflerinin kullanımını benimsemiştir Diasporanın bölündüğü devletlerin de yardımlarıyla Kürt diasporası birçok kültürel yayının kaynağı olmuş bu hususta genellikle Orta Doğu'daki ana Kürt topluluklarını geçmiştir Örneğin İsveç'te 1971 ile 1997 tarihleri arasında Kurmanci dilinde 402 eser basılmıştır Bunda Orta Doğu'daki ana Kürt toplulukları üzerindeki çeşitli kültürel baskıların da etkisi olmuştur; örneğin Kürt diline dair çeşitli yasaklar Türkiye ve Irak gibi ülkelerdeki Kürt dilindeki yayınların önünü kesmiştir Bununla birlikte 1990'lardan itibaren bu yasakların bertaraf edilmesi tersi yönde etki etmiş ve Türkiye ve Irak'ta Kürt dilindeki yayınların sayıları artarken diasporanın bazı yayınlarının düştüğü veya yayın merkezlerinin Orta Doğu'ya taşındığı bile gözlemlenmiştir
Kürt sosyal yapısı Kürt diasporasında da etkinliğini sürdürmüştür Ayrıca Kürt diasporasının oluşum sürecinde farklı zamanlarda farklı sosyal gruplardan Kürtlerin ülkelere gelmesi önemli bir konudur Örneğin 1970'lerin ortalarına kadar Batı'daki Kürt diasporasının çoğunluğu ya işçi statüsüyle gelmiş kişilerdi (Almanya'daki "konuk işçi" olgusu) ya da siyasî mültecilerdi ki bu ikinci grup yani siyasî mülteciler sıklıkla orta sınıf mensubu kimselerdi Bununla birlikte 1970'lerin ortalarından itibaren bir değişim başlamış örneğin çiftçiler ve bunların yanı sıra bir dönem gerilla olarak savaşmış kişiler de bölgeye gelmiş ve büyük ölçüde diasporanın oluşum sürecine katılmıştır Batı medyasında dikkat çekmiş ve birçok kere konu edilmiş bir başka konu da ataerkil Kürt sosyal yapısının Kürt diasporasındaki çeşitli sonuçlarıdır; örneğin özellikle kadına karşı şiddet ve namus cinayetleri Batı'da tartışma konusu olmuştur Benzeri sosyal yapıya sahip diğer azınlıklarda da örneğin Türklerde benzeri namus cinayetleri gerçekleşmiş ve bunlar da Batı medyasında yankı bulmuştur