Sözcüğün Yapısı.kelimede Yapı

SÖZCÜĞÜN YAPISI, KELİMEDE YAPI İLE İLGİLİ KONU ANLATIM
(EK, KÖK, GÖVDE) KÖK:
Kök, bir sözcüktür ve bir heceden veya birden çok heceden oluşabilir
Sözcüğün anlamlı en küçük parçası
Bölünemez
Türetme ekini almamıştırörn: var-ım,yok-um
Kapatarak bulunur
Normal kullanım: Kök+ek
örn:
yap-ım, çek-im
Kökler genel olarak ikiye ayrılır:
a) Ad (ad soylu) kökleri:
ad, sıfat, zamir, edat , bağlaç, ünlem olan sözcüklerin kökleridir
Örn:
Dağ, güzel, hemen, ben, ile, evet…

b) Eylem (fiil) kökleri:
iş, oluş, hareket bildiren sözcük kökleridir
Örn:
At-, yaz-, sor- , oku-…
GÖVDE:
Kök+yapım eki=gövde
Kökle gövde anlamca birbiriyle ilişkili ancak karşıladıkları kavramlar,varlıklar değişiktir
Örn:
var-lık-lı, yok-luk, yok-sul-luk
Ben adamı böyle yoklarım
Yoklarım var olur mu?
EK:
Kök veya gövdelere gelerek ya yeni bir sözcük türetirler ya da sözcüğün cümle içindeki işlerliğini artırırlar
Ekler tek başlarına bir anlam taşımaz ve kullanılmaz
Yeni sözcükler yapan YAPIM ekleri
Sözcüğe işlerlik katan ÇEKİM ekleri

ÇEKİM EKLERİ:
Eklenince cümle içindeki diğer sözcüklerle ilişkiye sokar
Sözcüklerin cümle içinde kullanılmalarını sağlar
Anlam değişmez
Sözcüğe işlerlik kazandırır
Türü değişmez
Sözcüğün cümledeki görevini belirler
Dışarıdaki sözcüğü cümleye çeker

İSİM ÇEKİM EKLERİ:

(ADLAR KONUSU İÇİNDE GENİŞ BİR BİÇİMDE İŞLENECEK)

Adların sonlarına gelerek diğer sözcüklere bağlarlar
Cümle içindeki durumlarını belirten
Adlara cümlede görev veren veya anlamını türlü yönlerden belirginleştiren
Yeni adlar türetmeyen eklerdir
Örn:
Sıra - lar, masa – ya,


FİİL ÇEKİM EKLERİ:
(EYLEMLER KONUSU İÇİNDE GENİŞ BİR BİÇİMDE İŞLENECEK)

Eylemlere gelen çekim ekleridir
Eylemden yeni bir eylem türetmezler
Eylemlere gelen zaman, dilek ve kişi ekleridir
Örn:
Yarın gel - ecek - im
zaman eki kişi eki

Gel - meli - ler
zaman eki kişi eki


YAPIM EKLERİ:
Sözcüğün anlamını, kimi kez de türünü değiştirirler
Eklenince yeni sözcükler türetir
Yeni adlar,eylemler
Anlam değişikliği
Tür değişikliği

ADDAN AD
-Ad kökünden veya gövdesinden yeni adlar türetir
-Addan ad türetir
Örn:baş-lık-lı,Türk-çe,eş-siz …
a a a a a a a
Göz-de öğrenci

ADDAN EYLEM
-Ad kökünden veya gövdesinden eylemler türetir
Örn:oyun-a,taş-la,yeşil-er …
a e a e a e

EYLEMDEN EYLEM
-Eylem kök veya gövdelerinden eylemler türetir
Örn:gül-üş,gül-üş-me,kov-ala …
e e e e e e e
EYLEMDEN AD
Eylem kök veya gövdelerinden adlar türetir
örn:dur-ak,ağla-mak,yor-gun-luk
e a e a e a a
Kaz-ı çalışmaları

TÜREMİŞ (GÖVDE)
Yapım eki almış sözcük
Yapım eki olarak yeni anlam kazanmış sözcük
Gövde kökle ilgili; ancak karışladığı varlık yönünden farklıdır
Örn:
Uyku,boşluk, kalemlik, yolcu …(türemiş ad)
Olgunlaş-, oyna-, gülüş- … (türemiş eylem)

Yaylı, sulu, … (türemiş sıfat)