Edat Soylu Sözcükler

B EDAT SOYLU SÖZCÜKLER
1 Edat (İlgeç) 2 Bağlaçlar 3 Ünlem

Edat (İlgeç)

Tek başına bir anlam taşımayan , ancak kendinden önceki sözcükle birlikte kullanıldığında belirli bir anlamı olan sözcüklerdirEdatlar çekim eki alırsa adlaşırlar En çok kullanılan edatlar şunlardır:

Gibi:
Benzetme ilgisiyle ismi nitelerse sıfat öbeği, fiili nitelerse zarf öbeği kurar

• Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendi (sıfat)
• Dev gibi dalgalar sahile vuruyordu (sıfat)
• Yüzün bir kır çiçeği gibi usulca söner (zarf)
• Dolu bir kadeh gibi kırılıyorum avuçlarında(zarf)
• Sen de onun gibi düşünüyorsun (karşılaştırma)
• Annem gibi dolma yapan dünyada bulamazsın (k)
• Yataktan kalktığı gibi dışarı fırladı(hemen,o anda)
• Haberi aldığı gibi yola çıktı(hemen,o anda)
• Ben ona insan gibi davrandım( yakışır biçimde)
• Birbirinizle adam gibi konuşun( yakışır biçimde)
• Saat üç gibi yanına gelirim (dolayında)
• Final maçı akşam sekiz gibi başlar ( dolayında)
• Bugün yağmur yağacak gibi (tahmin)
• Galatasaray bu maçı alacak gibi (tahmin)
• Bir an onu sever gibi oldum (yaklaşma)
• O sırada güneş çıkar gibi oldu (yaklaşma)

İçin:
“-dik için” şeklinde neden- sonuç “-mek için” şeklinde amaç – sonuç ilişkisi kurar

• Yağmur yağdığı için pikniğe gidemedik (ns)
• Hasta olduğum için dersi dinleyemedim (ns)
• Kadın oğlunu görmek için şehre gitti (as)
• İşe girmek için ehliyet almış (as)

Görelik anlamında görüş bildirir:

• Sen benim için dünyanın en güzel kızısın
• Bu çalışmalar onun için boş bir uğraştı

Karşılığında, karşılık olarak:
*Bu elbise için çok para harcadım
*Ev için size yüz bin lira veririm

Uğruna, yoluna:
* Vatan için nice şehitler verdik
* Bu eylemi tüm insanlık için yapıyoruz

Hakkında:
* Veliler bizim okul için ne söylüyorlar?
* Eleştirmenler, filminiz için olumlu konuşuyor

Aitlik, özgülük:

• Bu pastayı sizin için ayırdım
• Bahçeye oğlum için salıncak kurdum

Oranla:

• O şapka senin için çok büyük

Süre bildirir:

• Kitabı bir hafta için aldım
• Birkaç gün için İstanbul’a gideceğim

İle (-la, -le ):
Birliktelik, araç ,durum ve sebep ilgisi kurar

• Köye dolmuşla gidebilirsin (araç)
• Uçakla İzmir’e gitmişti (araç)
• Konsere arkadaşımla gittim (birliktelik)
• Çocuk, yolda babasıyla yürüyordu (birliktelik)
• Öfkeyle kalkan zararla oturur (durum )
• Gökyüzü, hasretle kucaklasın doğayı (durum)
• Sınav heyecanıyla kalemimi unuttum (sebep)
• Kaza korkusuyla araba kullanamıyor ( sebep)

Kadar:
Benzerlik ve karşılaştırma ilgisi kurar

• Adana, cennet kadar güzel bir yerdir (benzerlik)
• Siirt, bu yaz cehennem kadar sıcaktı (benzerlik)
• Bir peri kadar güzel bir kızdı (benzerlik)
• Sen de onun kadar çalışsaydın sınavı kazanırdın(karşılaştırma)
• Babası kadar iyi şarkı söylüyor (karşılaştırma)

Yaklaşıklık, zaman açısından sınırlandırma, mesafe:

• Bin kadar asker cepheye gidiyordu (yaklaşık)
• Pazardan iki kilo kadar pirinç almış (yaklaşık)
• Bu ev akşama kadar temizlenecek (zamanda sınırlama)
• Cumaya kadar ödevimi bitirmeliyim (zamanda sınırlama)
• Yalancının mumu yatsıya kadar yanar (zamanda sınırlama)
• Eve kadar yürümem gerekiyor (mesafe sınırı)

Mesafe sınırı:

• Yapılacak dünya kadar işim var
• Avuç içi kadar bir evde yaşıyorlar

Gibi anlamında kullanılabilir:

• Bu kitabı okuyunca Muğla’yı görmüş kadar oldum

Karşı:
Yön ve zaman ilgisi kurar –e karşı biçiminde kullanılırsa edat olur Yalın halde kullanılırsa ya da bir ek alırsa edat olmaktan çıkar isimleşir

• Denize karşı bir ev yaptırmış (yön)
• Duvara karşı on adım yürü (yön)
• Sabaha karşı çok şiddetli yağmur yağdı (zaman)

Karşılık olarak , yönelik anlamı katar:

• Bu sözüne karşı ben ne diyebilirim ki şimdi (karşılık olarak)
• Resme karşı ilgin ne zaman başladı?( -e yönelik)

UYARI: Yalın halde kullanılırsa ya da bir ek alırsa edat olmaktan çıkar isimleşirİsmi belirtirse sıfat olur

• Karşı evin penceresi açık kalmış (sıfat)
• Önce karşı sahaya çıktı (sıfat)
• Karşıya geçmeden önce sağına ve soluna bak(isim)

Göre:
Görüş, düşünce, uygun olma anlamları katar:

• Bilim adamlarına göre dünya yok oluyor (görüş)
• Anneme göre bu yıl sınavı kesin kazanırmışım (görüş)
• Bulunduğun ortama konuşacaksın ( uygun)
• Zevkime göre bir elbise arıyorum (uygun)

Karşılaştırma ilgisi kurar:

• Burası eski evimize göre daha büyük
• Yaşıtlarına göre çok hızlı koşuyorsun

Üzere:
Koşul ve amaç ilgisi kurar

• Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin (koşul)
• Konuşmak üzere kürsüye çıktı (amaç)

Yaklaşık olma, gibi şekilde… anlamları katar:

• Hemen eve dönelim, akşam olmak üzere (yaklaşık)
• Zil çalmak üzere ( yaklaşık)
• Her şey planlandığı üzere yapılacak (şeklinde)

Doğru:
Yön ve zaman ilgisi kurar

• Eve doğru yürüyorum (yön)
• Akşama doğru misafir gelecek (zaman)

İsmi nitelerse sıfat, fiili nitelerse zarf öbeği oluşturur:

• Eğri oturup doğru konuşalım (zarf)
• Bu zamanda doğru insanı bulmak zordur (sıfat)
• Tahtaya bir doğru çizdi (isim)

Sanki:
Benzetme, sitem ilgisi kurar

• Gökyüzü sanki yaramaz bir çocuk (benzetme)
• Sanki verdiğim her işi yapıyorsun (sitem)
• Sanki selam verdin de almadık (sitem)

Diğer edatlar:

• İşten sonra bize uğrayacak
• Bu işi ancak sen yaparsın
• Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek
• Sabahtan beri dışarıyı izliyor
• Bu mutlu olaya sadece yıldızlar şahittir