İlk TÜRK Destanları/Türeyiş Destanı

Türeyiş Destanı

Eski Hun beylerinden birinin çok güzel iki kızı vardı Bu bey kızları ile ancak Tanrıların evlenebileceğini düşünüyordu Bu sebeble ülkesinin kuzey tarafında yüksek bir kule yaptırarak iki güzel kızını Tanrılarla evlenmek üzere buraya yerleştirdi
Bir süre sonra kuleye gelen bir kurdun Tanrı olduğu düşüncesiyle kızlar bu kurtla evlendiler Bu evlenmeden doğan Dokuz Oğuzların sesi kurt sesine benzerdi Göç Destanı Uygurların yurdunda “Hulin” isimli bir dağ vardı Bu dağdan Tuğla ve Selenge isimli iki ırmak çıkardı Bir gece oradaki bir ağacın üzerine gökten ilâhi bir ışık indi iki ırmak arasında yaşayan halk bunu dikkatle izlediler Ağacın gövdesinde şişkinlik oluştu, ilâhi ışık dokuz ay on gün şişkinlik üzerinde durdu Ağacın gövdesi yarıldı ve içinden beş çocuk göründü Bu ülkenin halkı bu çocukları büyüttü En küçükleri olan Buğu Han büyüyünce hükümdar oldu Ülke zengin halk mutlu oldu Çok zaman geçti Yuluğ Tiğin isimli bir prens hükümdar oldu

Çinlilerle çok savaştı Bu savaşlara son vermek için Oğlu Galı Tigini bir Çin prensesi ile evlendirmeğe karar verdi Çinliler , prensese karşılık hükümdardan Tanrı dağının eteğindeki Kutlu Dağ adını taşıyan kayayı istediler Gali Tigin kayayı verdi Çinliler kayayı götürmek için kayanın etrafında ateş yaktılar, kaya kızınca üzerine sirke döktüler Ufak parçalara ayrılan kayayı arabalara koyarak Çin’e taşıdılar Memleketteki bütün kuşlar, hayvanlar kendi dilleriyle bu kayanın gidişine ağladılar Bundan yedi gün sonra da Gali Tigin öldü Kıtlık ve kuraklık oldu Yurtlarını bırakarak göç etmek zorunda kaldılar
Buraya kadar kısaca tanıtmağa çalıştığımız Türklerin ilk dönem edebî eserleri olan Yaratılış, Alp Er Tunga, şu, Oğuz Kağan, Ergenekon, Türeyiş ve Göç destanları bugünkü bütün Türk Cumhuriyet ve Topluluklarının ortak destanları olarak kabul edilmektedir
Büyük bir ihtimalle XV yüzyılda yazıya geçirildiği kabul edilen “Dede Korkut Hikâyeleri” nin Hun-Oğuz Destan dâiresinden ayrılmış destan parçası olduğu görüşü oldukça yaygındır
Dede Korkut Hikâyeleri ve bu hikâyelerin hem anlatıcısı hem de kahramanlarından biri olan Dede Korkut bütün Türk dünyasında ortak olarak tanınan sözlü ve yazılı gelenekte yaşatılan önemli eserlerden biridir Türklerin X yüzyılda büyük kitleler halinde islâmiyeti kabul etmelerinden ve Oğuzların büyük bir bölümünün batıya bugünkü Anadolu topraklarına göçmelerinden sonra gerek Orta Asyada gerek Anadolu , Balkanlar ve Orta Doğuda, Türkler farklı siyasî birlikler içinde yaşamışlardır X yüzyıldan sonra teşekkül eden destanlardan Köroğlu dışındakiler Türk topluluk ve guruplarının iletişimleri ölçüsünde yaygınlaşmıştır Köroğlu destanı XVI yüzyılda Anadolu’da teşekkül etmiş ve hemen hemen bütün Türk dünyası tarafından benimsenmiş ve çeşitlenerek yaşatılmaktadır
İslâmiyetin Kabulünden Sonraki Türk Destanları Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han X yüzyılda islâmiyeti resmen devlet dini olarak kabul etmiştir islâmiyetten sonra ilk teşekkül eden destan da bu hükümdarın islâmiyeti kabul ve yaymak için yaptığı mücadelelerin efsanelerle zenginleştirilerek anlatımıyla doğmuştur Bu destanın bir elyazmasında bulunan metni kısaca şöyle özetlenebilir