Destan Nedir Özellikleri Nelerdir

Destanlar Kaça Ayrılır
Destanların Ortak Özellikleri Nelerdir
İslamiyetten Önceki Türk Destanları




DESTAN

Toplumu derinden etkileyen savaş, kıtlık, afet vb olayların olağanüstülüklerle bezendirilerek anlatıldığı manzum (bazen nazım- nesir karışık) uzun hikayelere denir
Destanlar “Doğal-Yapay”olmak üzere ikiye ayrılır

DOĞAL DESTANLAR

Gerçekte var olan herhangi bir olayın milletin dilinde yüzyıllar süren bir anlatımdan sonra bir ozan tarafından kaleme alınması sonucu oluşan destanlara denir

Dünyadaki en önemli doğal destanlar:

Kalevala……………FİNLANDİYA
Mahabharata …… HİNT
Ramayana …………HİNT
Şant do Rölant……FRANSIZ
Nibelungen…………ALMAN
İgor…………………RUS
Beovful………………İNGİLİZ
İliada………………YUNAN
Odyssa ……………YUNAN
Şehname……………İRAN
Gılgamış……………SÜMER
Oğuz Kağan………TÜRK
Ergenekon…………TÜRK
Manas………………KIRGIZ

YAPAY DESTANLAR

Herhangi bir olaydan yola çıkarak bir ozanın destan kurallarına riayet edip oluşturduğu şiirlere denir

Kaybolmuş Cennet ( Milton)
Kurtarılmış Kudüs ( Tasso)
İlahi Komedya (Dante)
Üç Şehitler Destanı (Fazıl Hüsnü Dağlarca)
Çanakkale Şehitlerine (Mehmet Akif)


TÜRK DESTANLARININ ÖZELLİKLERİ


— Çoğunlukla manzumdurlar (şiir şeklinde)

— Milli dil kullanılmıştır

— Anonimdirler (Türk Halkları tarafından anlatılmıştır)

— Oluştukları dönemlerin özelliklerini taşımaktadırlar

— Olağanüstü özellikleri çokça bulunmaktadır

— Çok sonra yazıya geçirilmişlerdir

— Türk Töresi ve Türklük Bilincinin yaşatılmasını sağlamıştır

Bütün dünya edebiyatlarında olduğu gibi Türk Edebiyatının da ilk örnekleri destanlardır Türk edebiyat geleneği içinde “destan” terimi birden fazla nazım şekli ve türü için kullanılmış ve kullanılmaktadır Eski Türk Edebiyatı nazım şekillerinden mesnevilerin bir bölümü ve manzum hikâyeler, Anonim edebiyatta ve Âşık edebiyatında koşma veya mâni dörtlükleri ile yazılan veya söylenen ferdî, sosyal,tarihi, acıklı veya gülünç olayları tahliye tekniği ile çeşitli uslûplarla aktaran nazım türüne ve bu yazıda ele alınan kâinatın, insanlığın, milletlerin yaradılışını , gelişimini, hayatta kalma mücadelelerini ve çeşitli olay ve nesnelerle ilgili sebebi açıklayan ve Batı Edebiyatında “epope” terimiyle anılan eserlerin tamamı da Türk edebiyatı geleneği içinde “destan” adı ile anılmaktadır Bütün dünya edebiyatlarının başlangıç eserleri olan destanlar, çeşitli konularda yaradılış hikâyeleri yanında, milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış bir kahramanın veya tarih olayının millet muhayyilesinde ortak sembol ve ifadelerle zenginleştirilmiş uzun manzum hikayeleridir Destanlar bütün bir milletin ortak mücadelesini ortak değerler, kurallar, anlamlar bütünlüğü içinde yorumladığı ve yaşatıldığı toplumun geçmişini ve geleceğini temsil ettiği için dünya edebiyatının en ülkücü eserleri olarak kabul edilirler Destanlar her zaman tarihî gerçekleri doğru biçimde nakletmezler Destanlarda tarihi olay ve kahramanlar milletin ortak bilinçaltının, vicdanının istek, beklenti ,doğruları ve değerleri ile idealleştirilir, eski hatıralarla birleştirilerek tarihî gerçekmiş gibi anlatılırlarHer milletin millî kimlik ve nitelikleri, ortak dünya görüşü , hatıra ve beklentileri yanında kusurları ve yanlışları da destanlarına yansır Cihangirlik tutkusu, kuvvet, binicilik ve savaşcılık yanında verdiği sözde durma , acizlere ve mağluplara hoşgörü ile yaklaşma, yardımcı olma Türk destanlarında dile getirilen ortak değer ve kabullerdir Türk destanları,kâinatın, insanın, kadının ve erkeğin yaradılışı, Türk milletinin doğuşu, çeşitli Türk devletlerinin kuruluş gelişme, çöküşleri, zafer ve yenilgileri gibi konularla beraber pek çok sebeb açıklayıcı efsaneyi de içinde barındırır ilk örneklerinin manzum olduğu kabul edilen Türk destanlarından Kırgız Türkleri arasında yaşayan Manas destanı dışında bütünüyle günümüze gelebilen örnek bulunmamaktadırDiğer Türk destanları çeşitli kaynaklarda özet, epizot, hatıra, kısaltılmış seçme metinler halinde bulunmaktadır

Türk tarihine anahatlarıyla bakıldığında Türk hayatı fetihlerle başlamış ve yeni toprakları yurt edinerek gelişmiştir ilk anayurt olan Orta Asya hiç bir zaman terkedilmemiştir Türk halkları ilk anayurt olan Orta Asya’dan itibaren dünya coğrafyası üzerinde geniş alana yayılmış ve bugün yedi Türk cumhuriyetinde, pek çok özerk toplulukda ve çeşitli devletlerin idaresinde yaşamaktadır Türk kültürü de tarih ve coğrafyadaki çok boyutluluğa paralel olarak çeşitlenmiş farklı seviye ve birikimlerle zenginleşerek ve farklılaşarak ancak ilk kaynaktan gelen ortaklıklarını sürdürerek günümüze ulaşmıştır Bu sebeble Türk destanları da tarihî ve coğrafî çok boyutluluğun getirdiği dil ve kültür dairelerine paralel olarak çeşitlenmiştir Türk destanları, anahatlarıyla kültür dâirelerine, kronolojik ve içinde teşekkül ettikleri veya muhafaza edildikleri siyâsî birliklere göre şöyle sınıflandırılmaktadırlar:

İslamiyetten Önceki Türk Destanları

1 Yaratılış Destanı


2 Saka Destanları
a Alp Er Tunga Destanı
b Şu Destanı


3 Hun-Oğuz Destanları
a Oğuz Kağan Destanı
b Atilla Destanı


4 Göktürk Destanları
a Bozkurt Destanı
b Ergenekon Destanı


5 Siyempi Destanları

6 Uygur Destanları
a Türeyiş Destanı
b Mani Dininin Kabulü Destanı
c Göç Destanı

7 Saha-Hakas destanları
a Er-Sogotox destanı
b Han-Mirgen destanı
c Maaday-Kara destanı


İslamiyetten Sonraki Türk Destanları

1 Kazak-Kırgız :Manas Destanı


2 Türk-Moğol : Cengiz Han Destanı


3 Tatar-Kırım: Timur ve Edige Destanları


4Karahanlı Dönemi: Satuk Buğra Han Destanı

5Selçuklu-Beylikler ve Osmanlı Dönemleri
a Seyid Battal Gazi Destanı
b Danişmend Gazi Destanı
c Köroğlu Destanı
d Sarı Saltuk Destanı