Dağıstan

* Dağıstan *
Dağıstan, Rusya Federasyonuna bağlı bir cumhuriyettir 20 Ocak 1921de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine tâbi olarak kurulan Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin (SSCB) dağılmasından sonra, halen Dağıstan Cumhuriyeti şeklinde Rusya Federasyonuna bağlı bulunmaktadırRusya Federasyonunun Avrupadaki kesiminin güneyinde yer alan Dağıstan, Büyük Kafkas Dağlarının kuzey yamacının en doğu ucundan 50300 kilometrekarelik bir alanı kaplar Güney ve batısı Güton dağında 3646 metreye, Bazardyuzu (Pazardüzü) Dağında da 4480 metreye ulaşan Kafkas Dağlarının ana doruk hattıyla çevrilidir Doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Kalmuk Özerk Cumhuriyeti,batı ve kuzeybatısında Çeçenistan ve Kuzey Kafkasya, güneybatısında Gürcistan ve güneyinde de Azerbaycan yer alırDağıstan doğudan batıya 200, kuzeydengüneye 400 kilometre kadar bir uzunluğa sahiptirBaşkenti Mohaçkaledir Diğer önemli şehirler Derbent, Kızlar, İzberbaş ve BuynaktırTürkçe Dağ kelimesi ile Farsça -istan ekinin birleşmesinden oluşan ve Dağ ülkesi veya Dağlık Ülke anlamına gelen Dağıstan kavmi değil, coğrafi-topoğrafik mânâ ifade eden bir kavramdır Rusçada da Dağlar Ülkesi anlamında Strana Gor ifadesi kullanılmaktadır Dağıstan Coğrafi açıdan beş bölgeye ayrılır Birinci bölgede Kafkas Dağları ve Dağıstan iç platosu yer alır Dağlar arasından Hazar Denizine akan Sulak, Samur ve Kurak gibi ırmaklar buralarda derin vadi ve uçurumlar meydana getirmiştir Kafkas Dağlarının genellikle güneye bakan yamaçlarında yağış çok azdır Bu yüzden bazı bölgelerde bitkisel hayat yokturİkinci bölge, birinci bölgenin kuzeyinde yüksekliği 920 mye ulaşan ve çıkıntı tepelerinden oluşan ikinci bir dağ kuşağından ibarettir Bu bölge kuzey ve kuzeybatıdan esen rüzgarlar sebebiyle oldukça yağışlı olup, sık ormanlarla kaplıdır Dağlar ile Hazar Denizi arasında kalan dar kıyı düzlüğü üçüncü bölgeyi oluşturur Dar boğazlardan çıkıp yayılan ırmaklar tarafından kesilir Petrol ve Doğalgaz yatakları barındıran bu ovanın genişlediği yerde başlayan dördüncü bölge alçak ve bataklık ovalar ile Terek ırmağı deltasından oluşur Deltanın hemen ilerisinde uzun ve kumluk Agragan Yarımadası başlar Son olarak Terekin hemen kuzeyinde kumullarla kaplı Nogay Bozkırları beşinci bölgeyi oluşturur Bu bölgenin iklimi ise sıcak ve kuru olup, bitkisel hayat yarı yarıya çöl özellikleri gösterir Dağıstanın başlıca ırmakları Gazi Kumuk, Kara, Avar ve Andi Koysularının birleşmesinden oluşan ve Mohaçkalenin kuzeyinde Hazara kavuşan Sulak, daha kuzeyde Çeçenistandan gelen Terek, güneydoğu istikametinde akarak aynı şekilde Hazara kavuşan Samurdur Genellikle dağlara paralel olarak akan bu ırmaklar, 1000 metreye varan derinlikte ve darlıkta kanal ve mecralar oluşturarak, Dağıstanın özelliklerinin şekillenmesinde önemli rol oynarlarDağıstanın iklimi genel olarak sıcak ve kurudur Alçak kesimlerde ortalama sıcaklık Ocak ayında -3, 6 derece, Temmuz ayında 23 derece dolayındadır Dağıstanın kuzey kısmını teşkil eden Sulak Terek Kuma düzlüğü en yüksek yeri 26 metreyi geçmeyen ve denize doğru gittikçe alçalan, susuz ve kıraç bir bozkırdan ibarettir Bu sahanın nüfus yoğunluğu çok düşüktür Bu bölgenin sahil boyu bazan su altında kalır Kuma ile Terek arasında birçok tuz gölü ve bataklık vardır Terek ile Sulak arasında ise, kumsallarda kaybolan Aktaş, Yarıksu, Yamansu ve Aksay çaylarından bu gün ziraatte istifade edilmektedir Sahil boylarına nisbeten sathı biraz yüksek olan kuzeybatı bölgeleri hariç olmak üzere, bu düzlüğün iklimi son derece kurudur Düz, ırmaktan ve ormandan mahrum, yağmursuz ve kuzey rüzgarlarına açık olan daha kuzeydeki bölgede sıcaklık yazın 40, kışın -40 dereceyi bulurZiraat, Terek boyunda ve suni sulama usulü ile güneybatı kısmında yapılır Diğer kısımlarda muhtelif Türk boyları göçebe halinde yaşar ve hayvan beslerler Sahil boyunda ise balıkçılık ile iştigal edilirDağıstan tabii zenginliklerle doludur Dağlık bölgenin bitki örtüsü, vadilerde ve kanyonlarda yaprak döken ormanlardan, yüksek tepelerde çam ve huş ağacı ormanlarından ve ağaç sınırının üstünde de Alp çayırlarından oluşur Tepe yamaçlarında yer yer çöl bitkisiyle kesintiye uğrayan sık yaprak döken ormanlar bulunur Alçak yamaçlarda seyrek esmer toprak alanlarıyla bölünen verimli kestane rengi topraklar egemendir Hazar Denizi kıyısında ise tuzlu bataklık toprakları yaygındır