Üsküp - Makedonya / Makedonya Cumhuriyeti'nin başkenti ve en büyük şehri...

Üsküp (Skopje)
Yahya Kemal'in Kaybolan Şehir'inden
Üsküp ki Yıldırım Beyazıd Han diyârıdır
Evlad-ı Fatihân’a onun yâdigârıdır





Amblem
46 km²
Rakım: 240 m (787 ft)
Nüfus

• Merkez: 700 000
• Metropol: 850 000 (2007)

Zaman dilimi: OAZDAlan kodu: 02
Website: skopjegovmk
Bayrak



UFA: /ˈskopje/) Makedonya Cumhuriyeti'nin başkenti ve en büyük şehridir
Üsküp Balkan Yarımadasının tam ortasında bulunup özel bir coğrafi önemi vardır Bu bölgenin iktisadi siyasi ve kültürel hayatında her devirde mühim rol oynamış olan Üsküp mühim bir ulaşım merkezi olup Vardar-Morova vadilerinden geçen ve güneyde Selanik-Ege denizine kuzeyde ise Panon havzası (Nis- Belgrad)'na ulaşan yolun üzerinde bulunmaktadır

Tarihi
Adı bir İlir kabilesinin yerleştiği Skupi'den gelmekte olan Üsküp tarihini kaybedemeyeceği kadar eskidir MÖ 210 yılında Makedonya hükümdarlarından II Filip ordularıyla gelerek Üsküp'ü işgal ederek Prizren ve Priştine'ye kadar bu bölgeyi ele geçirmiştir Daha sonra milattan 148 yıl önce Roma kumandanlarından Metellus ordularıyla Makedonya hükümetini tamamen yok edip sona erdirmiş Üsküp'ü de zapt ederek kendi idaresi altına almıştır Üsküp sonradan Romalıların Dardania adını verdikleri eyaletin başşehri olmuştur Bugün Üsküp'ün birer semti olan Aşağı Vodno ve Nerez arasındaki antik şehrin arkeolojik kalıntıları eski Dardanların varlığına dalalet etmektedir Arnavutların bugün bile Üsküp'ü İllerce'den Shkup (Skup) ismi ile adlandırmaları bu antik şehrin ilk sakinlerinin Illir Peonlari oldugunu göstermektedir Batlamyus II asırda ilk defa Üsküp'ten bahsettiği gibi burası bir asır sonrada Roma İmparatorluğunun yollar haritasında gösterilmiştir Yedinci Roma Legionunun üssü olarak büyüyen ve gelişen Skupi 518 senesinde vuku bulan büyük bir depremle tamamen yıkılmıştır Depremden kurtulan halk burayı yeniden imar etmeyip biraz cenub-i şarkide Kale ile Gazi Baba arasında Vardar'ın sol kolu olan Serava çayı vadisinde yerleşmiş ve çok kısa bir zamanda eski zenginlik ve gücünü kazanmıştır; bu ikinci Skupi'nin bilhassa Bizans İmparatoru Justinianos (527-565) zamanında nüfusunun arttığını ve düzenli bir şehir halini aldığını görüyoruz Getirdiği su ve yaptırdığı mimari eserlerden dolayı bu şehre "Justinyana" adı verilmiştir Justin Toresyum'da doğmuş olduğundan dolayı (Justu'in Üsküp'ün Tahor köyünden olduğunu Üsküplü yaşlılar işitmiştir) Daha sonra birkaç şehir daha tamir etmiş yada kurmuş olup her birisine bu ismi vermesinden ötürü Üsküp bunlardan birincisi olmak üzere Justinyana Prima şöhretiyle ayrılan ve daha sonra Skupi diye isimlendirilen bu şehir Türkler tarafından fethedildikten sonra Arapça da "suların akması yada kaynaması" manasına gelen Üsküp aslıyla isimlendirilmiştir Meydana gelen çok şiddetli ve uzun suren bir yer sarsıntısının tesiriyle Toresyum denilen şehir yıkılıp yok olmuştur Ayrıca devrinin tarihçileri tarafından Balkan yarımadasının büyük ve parlak bir şehri olarak tavsif edilen Üsküp sonradan bu yeni ismi koruyamamıştır
VI asrın sonunda Üsküp'ün yakınlarında kendini göstermeye başlayan Slavlar VII asır Skoplfe (Skopie Skofe Skopifa vs) olarak değiştirip buraya yerleşmişlerdir
Üsküp Car Samoil (976 - 1014) zamanında da gelişerek büyük bir ticaret merkezi olmuştur Bu devletin yıkılmasından sonra ise Bizanslıların kültür ve İktisadi bakımdan çok kuvvetli tesiri altında kalmış ve Bizans'in askeri idari ve iktisadi bir merkezi haline gelmiştir; XII asır Arap coğrafyacısı İdris (K Miller Stuttgart 1928) de burasını 1154 yılındaki dünya haritasında "Iskubia" adıyla zikretmektedir Üsküp kısa fasılalar dışında 1282 yılına kadar Bizans'a ait idi Bizans Hükümdari IJustinyonos Üsküp'te doğduğu için şehri bir derece daha imar etmiştir Bu tarihten itibaren Sırp hakimiyetine giren Üsküp 110 yıl bu devletin payitahtı olmuştur Sırp Kral veya İmparatoru Dusan 1346'da Uros 1359'da burada taç giymiştir Vukasin'in 1366'da burada İmparator ilan edildiği söylenmektedir Bu devirde Üsküp gelişmiş panayırları ile güçlü bir ticaret merkezi halini almış ve Balkan yarımadasının her tarafından tacirleri kendisine çekmiştir Nitekim Üsküp'e yerleşenlerin büyük bir çoğunluğu Dubrovnik'ten gelen tacirleri teşvik etmiştir
1389 senesinde Kosova meydan muharebesini kazanan Osmanlılar için Üsküp'ün hususi bir ehemmiyeti vardı Yıldırım Beyazıd'ın ilk hükümdarlık senelerinde Üsküp Türk hakimiyeti altına girdi
Eski Osmanlı tarihçilerine göre Üsküp İshak Beyin hocası olan Paşa Yiğit Bey tarafından 6 Ocak 1392 fethedilmiştir Ancak bu tarihçilerden bazıları şehrin tarihini tam olarak vermemektedirler İçlerinden sadece bir muasır bir Sırp Kitabesinde şehrin 6 kanun II 1392'de Türkler tarafından alındığı kaydedilmektedir S Sami ise kaynak vermeksizin 792 (20 kanun I 1389) senesinde Üsküp'ün Türk fatihi olarak Timurtaş Paşa'yı zikretmektedir Ali Cevad da muhtemelen Şemsettin Sami'den naklen Timurtaş Paşa'yı şehrin fatihi olarak kaydetmektedir H Sabanoviç ise Üsküp'ü Türklerin fethedemediklerini belki Sırp Vuk Brankovic ile Türk Sultan'ı arasında yapılan bir anlaşma neticesinde buranın Türklere verildiğini ayrıca Uskup'un İlk Uc Beyinin de Kosova meydan muharebesinin kumandanlarından biri olan ve daha sonra Üsküp'te olup Meddah Camii (ki bu camii 1963'teki depremde tamamıyla harap olmuştur) Avlusunda metfun bulunan Paşa yiğit olduğunu kaydeder Yiğit Paşadan sonra yerine İshak Bey geçmiştir Bu şahısta Sultan II Murat ve oğlu Fatih Sultan Mehmed'in önde gelen devlet adamlarındandır Uzun süre Arnavutluk Sırp ve Bosna bölgelerinde muharebelerde bulunarak Saraybosna'yı Bosna Kralından alıp Smederevo'ya kadar giderek fetih çemberini genişletmiştir Debre ve Mat yöresini Arnavutluk prensi Jan Kastriyoti'den almış uzun zaman da görevinin başında kalmıştır İdare merkezi Üsküp olup yaşlılığından ötürü görevi oğlu Isa Bey'e verilmiş kendisi Üsküp'de kaldığı esnada vefat ederek Saat Kule'nin karşısında gömülmüştür İshak Beyin oğlu ve halefi olan Isa Bey kumandan olunca babasının fethettiği o geniş toprakların sınırları içerisinde kalmış olan bazı şehir ve kaleleri de fethetmeye başlamış Hareketinin ilk hedefi olan prenses İren'in çeyiz eşyasının muhafaza edildiği öne sürülen Sırp muhafızlarını uzun zaman direniş gösterdikleri halde nihayet kuşatma ve baskı altına alarak ele geçirmiştir
Sultan II Murad 850 - 852 / 1446 - 1448 yılları arasında Arnavutluğu fethetmek için Arnavutluk Prensi Jan Kastriyoti ile çokça savaştığı esnada uzun zaman Üsküp'te kalması gerektiğinden dolayı Vardar nehri üzerindeki TaşköGoogle Page Rankingüsü ile camii ve imaret gibi faydalı müesseseler yaptırmıştır 853/1448 tarihinde Macaristanlı Yan Hünyadi'nin kumandasıyla gelen Bohum Alamn ve Macar müttefik orduları ile meydana gelen İkinci Kosova Savaşı'nda düşmanlarını mağlup ve perişan ederek onlari bolgeden uzaklaştırmıştır Bu savaş nedeniyle Sultan II Murat yine Üsküp'te bulunmuştur Kalenin bazı yerlerini tamir etmesinden dolayı kapı üstündeki kitabede "Murat bin Mehmet Han sene hamsin ve seman mie" (hicri 850) cümlesi yazılır Üsküp 1392'den Sırbistan (1459'da) ve Bosna (1463'te) Osmanlılar eline geçmesine kadar ki devrede buradan Bosna'ya kadar uzanan Türk bölgelerini idare eden Uç beylerinin başşehri idi Daha sonra XV asrın ortalarında da Üsküp Sancağı bölgenin idari merkezi olmuştur
Üsküp Osmanlı İmparatorluğu döneminde önemli bir yönetim ve ticaret merkeziydi Ancak Osmanlı Devleti dönemine ilişkin izlerin bir bölümü özellikle 1963'te 2 bin kisinin ölümüyle sonuçlanan büyük depremde yok oldu






Kronolojisi

• MÖ 314 - Dardanianlar tarafından Scupi adı altında keşfedilmiştir
• MÖ 138- MS 395 - Büyük Roma İmparatorluğu hakimiyetine girmiştir
• 395-1282 - Bizans ve Bulgaristan arasında gidip gelme dönemi yaşamıştır
• 1282-1392 - Sırp Krallığının bir parçası oldu 1346'dan beri Skopiye adı ile Sırp Krallığı'nın başkentliğini yaptı
• 1389-1913 - Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine girdi Adı Üsküp olarak belirlendi
• 1913-1941 - Skoplje adı ile Sırbistan hakimiyetine girdi
• 1941-1945 - Skopie adı ile Bulgaristan hakimiyetine girdi
• 1945-1991 - Yugoslavya'nın federal devletlerinden Makedonya başkenti oldu
• 1991 - Skopje adı ile Makedonya'nın başkentliğini yapmaya devam etmektedir