İlk Yardım Konuları

ŞOKLARDA İLK YARDIM

ŞOK NEDİR?

Kelime anlamı SARSILMA demektir Dolaşım sistemindeki kanın çeşitli nedenlerle azalması, hücrelere yeterli oksijenin gelmemesi sonucu ortaya çıkar

BELİRTİLERİ:

Kaza yerinde sessiz, sakin, hiç hareket etmeyen bir yaralının şuuru genelde yerinde olmayabilir

Rengi soluk, Vücudu soğuk ve terli, Gözleri göz çukuruna batmış şekilde, sanki burnu sivrilmiş gibidir

Nabız zayıftır ve hızlıdır Solunum hızlanmıştır

YAPILMASI GEREKENLER:

- Uygun bir yere sırt üstü yatırınız

- Etrafındaki kalabalığı dağıtınız

- Az hareket ettirmeye çalışınız

- Beynin kan dolaşımını ve çalışmasını kolaylaştırmak için, başta kanama yoksa başı aşağı getirip, ayak ucunu kaldırınız

- Yakasını, kemerini, gömleğini gevşetiniz

- Solunum yolu tıkanıklığı varsa gideriniz

- Gerekirse yapay solunum ve kalp masajı yapınız

- Kanaması varsa kanamayı durduracak önlemi alınız

- Kırık varsa tahta parçası ile tespit yapınız

- Soluk almakta güçlük çekiyorsa baş ve göğüs kısmını hafifçe yükseltiniz

- İhtiyaç durumunda dudakları ve dili birkaç damla su ile ıslatınız

YARALANMALARDA İLK YARDIM

YARA NEDİR?

Çeşitli nedenlerle vücut dokularının bütünlüğünün bozulması yada bir kısmının kaybına YARA denir Yaralar 2 şekilde görülebilir:

Açık Yaralar, Kapalı Yaralar

AÇIK YARALAR:

Deri yüzeyinde görülebilen yaralara Açık Yaralar denir

Sıyrık şeklindeki yaralar

Kesik şeklindeki yaralar

Delici yaralar

Ezici yaralar

Yırtılma şeklindeki yaralar

Ateşli silah yaraları

Isırma yaraları

Yanık yaraları

KAPALI YARALAR:

Deri yüzeyinden görülmeyen, deri altı doku yaralanmalarına Kapalı Yara denir

YARALANMALARDA İLKYARDIM:

YAPILMASI GEREKENLER:

Yaralıyı emniyetli bir yere alarak oturtunuz veya yatırınız

Varsa önce kanamayı durdurunuz

Ellerinizi sabunlu su ile yıkayınız

Yara üzerindeki varsa giysileri dikiş yerinden sökünüz veya kesiniz

Yara çevresinde varsa kılları temizleyiniz

Yara üzerine pansuman koyduktan sonra yara etrafını sabunlu su ile temizleyiniz ve yaraya değmeyecek şekilde tentürdiyot sürünüz

Yara kirli ise pansumanı kaldırıp, yarayı merkezden dış çevreye doğru ılık sabunlu su ile yıkayınız

Yara üzerine pansuman koyup, sargı bezi ile sarınız

Yaralı kısmın altına kalın karton vb koyup sararak tespit ediniz, dinlendiriniz

Ağrıyı, şişliği ve morluğu önlemek için o bölgeye havluya sarılı buz koyunuz

Yara içinde batık cisimler varsa, simitçik yapıp koyunuz ve sargı bezi ile sarınız

YAPILMAMASI GEREKENLER:

Yara üzerine tentürdiyot ve benzeri antiseptik sürmeyiniz

Yara üzerine yara tozu, pudra, merhem, kül, tütün vb şeyler koymayınız

Yara üzerine pamuk koymayınız

Batmış olan cisimleri çıkartmayınız

Yaraya ve pansuman malzemesine el sürmeyiniz

BURKULMALARDA İLK YARDIM

BURKULMA NEDİR?

Bir eklemin etrafındaki bağların, eklem kapsülü ve diğer yumuşak doku yapılarının; eklemin normal hareket genişliğinin ötesinde zorlanmasına BURKULMA denir Eklemde şişlik, ağrı, morluk olur Bu yapılar normalden fazla gerilebilir Hatta yırtılabilir Hareketler ağrılıdır

Burkulmuş eklemi hareket ettirmeyiniz

O eklem üzerine yarım saat havluya sarılı buz torbası koyunuz

Burkulmuş ayağın üzerine basılmaz Koltuk değneği kullanınız

Burkulmuş ayağın altına 4-5 yastık koyarak kalp seviyesinin üzerine kaldırınız Burkulmuş yeri sarkıtmayınız Şişlik, kanama ve ağrı olabilir

Burkulma kolda ise, kolu kalp seviyesi üzerinde olacak şekilde tülbentle kolu boyuna asınız Kesinlikle sıcak havlu yada termofor uygulamayınız Şişliğin artmasına yol açacaktır Burkulan eklemi ovmayınız Dinlendiriniz

Elastik sargı ile sıkmayacak şekilde sarınız

Parmaklarınızı oynatarak kaslarınızı çalıştırınız

Böylece kasların pompalayıcı etkisi ile şişliğin azalmasına çalışınız

Her burkulmanın altından bir kırık, çıkık ya da eklem bağı yırtığı çıkabileceğini unutmayınız

Bir ortopedi ve travmatoloji kliniğine götürünüz

KANAMALARDA İLK YARDIM

KANAMA NEDİR?

Çeşitli nedenlerle kanın damar dışına çıkmasına KANAMA denir Yetişkin bir insanda 5-6 kg kan vardır 1-15 kg kan kaybeden bir insanın hayatı tehlikeye girer

O HALDE KANAMALARI HEMEN DURDURMAK GEREKİR

İÇ KANAMALAR:

İç organlardaki dokuları besleyen kan damarlarının yırtılması ,zedelenmesi sonucu kanın damarlardan vücut boşluklarına akmasıdır

İç kanamalar 2 şekilde olur

Gözle görülebilen : Akciğer, mide, bağırsaklar, böbrekler vb kanamalar

Gözle görülmeyen: Karaciğer, dalak, pankreas vb kanamalar

İç kanamalar kişiyi ölüme götürebilir

Bulguları:

- Baygınlık hali, baş dönmesi vardır

- Huzursuzluk vardır

- Yüzde, dudaklarda ve parmak uçlarında solukluk vardır

- Deri, nemli ve soğuktur

- Susama hissi vardır

- Nabız hızlı ve zayıftır Güçlükle hissedilir

- Solunum hızlıdır

- Sanki hava alamıyormuş gibi his (hava açlığı) olur

- Şuur azalır ve en sonunda şuur kaybolur

YAPILACAK İLKYARDIM:

- Yaralı sırt üstü yatırılır

- Baş yana çevrilir

- Şoka karşı tedbir alınır

- Ağızdan içecek madde verilmez

- Sarsmadan ambulans veya sedye ile hastaneye götürülür

DIŞ KANAMALAR:

Kanın damardan vücut dışına çıkmasıdır Genellikle yaralanmalar sonucu olur Atardamar, toplardamar, kılcal damar kanamaları şeklindedir

DIŞ KANAMALARI DURDURUCU YÖNTEMLER:

Parmakla Basınç Yapma : Yara ufak ve kanama az ise, yara üzerine temiz bir bez ya da pansumanla BASTIRIN

KALP KRİZİ ve ilk yardımı

Kalp krizi yaşamı tehdit eden acil bir durumdur Kalbi besleyen ana damarların daralması veya tıkanmasına bağlı olarak kalbin bir bölümüne yeterli kan ve oksijen gitmemesi sonucu oluşur Eğer bu kan ve oksijen yetersizliği uzun sürerse kalp kaslarının bir bölümü ölür

Kalp krizi belirtileri, aşağıdakilerden birkaçını ya da hepsini içerebilir Santral göğüs bölgesinde aniden gelen ve ezici bir basınçla hissedilen, sabit, 20 dakika veya daha uzun süren, kola, omuza, boyuna, çeneye, sırt ortası ve mideye vuran göğüs ağrısı, aşırı terleme, bulantı, kusma, yoğun halsizlik, akıntı, korku, soluk mavimsi gri deri rengi, mavi tırnaklar ve nefes darlığı Kalp ağrısı hazımsızlıkla karıştırılabilir Eğer ağrınızın sebebinden emin değilseniz güvende olmak için kalp krizi gibi ele alın En yakın acil sağlık kuruluşunu arayın ve aşağıda verilen ilkyardım talimatlarını uygulayın

Kalp krizi tedavisi, hastanın bilincinin kapalı ya da açık olmasına göre değişir

A)Bilinci Kapalı, Nefes Almayan Hasta:

En yakın acil sağlık kuruluşunu arayın, daha sonra müdahaleye başlayın Kişiyi sert, rahat bir yere sırtüstü yatırın Elinizi hastanın çenesine koyup yukarı kaldırırken diğer elinizi hastanın alnına koyup aşağı bastırarak başını arkaya yatırın
Hastanın alnındaki elinizin baş parmağınız ve işaret parmağınızla hastanın burun deliklerini kapatın Derin bir nefes alın Ağzınızı hastanın ağzı üzerine sıkıca bastırın ve iki yavaş, derin nefes verin Arada tekrar derin bir nefes alın ki hastaya taze hava verebilesiniz Göğüs kafesinin yükseldiğini görene dek hava üflemeye devam edin
Hastanın göğsü yükseldiğinde hava vermeyi durdurun Ağzınızı çekin ve başınızı hastanın göğsüne doğru çevirin Böylece kulağınız hastanın ağzının üzerinde olacaktır Hastanın akciğerlerinden hava çıkışını kulağınızla hissedin ve dinleyin ayrıca göğsün alçaldığını gözlemleyin Bu solunum işlemini her 5 saniyede 1 nefes vererek sürdürün
Kişinin bilek ya da boyun atardamarını 5-10 saniye boyunca nabız için kontrol edin Eğer nabız yoksa, kalp masajı eğitimi aldıysanız kalp masajına başlayın Suni solunum kalp masajı sırasında da sürdürülmelidir Bu işlemi tıbbi yardım gelinceye ya da hasta nefes almaya başlayıncaya kadar sürdürün

Bilinci Açık Hasta:

En yakın acil sağlık kurumunu arayın, ilgiliye olası bir kalp krizini ve oksijen ihtiyacını iletin
Hastayı nazikçe oturtun ya da yan oturur pozisyona getirin Yatmak nefes almayı zorlaştırır
Özellikle boyun çevresindekiler olmak üzere giysileri gevşetin Hastayı bir battaniye ya da palto ile sararak sıcak tutun
Hastayı sakinleştirin ve rahatlatın ama herhangi bir şey yedirip içirmeyin
Eğer ambulans bulunamıyorsa hastayı en yakın hastanenin acil servisine götürün
Bilinçsiz hasta kendine gelirse ve solunumu başlarsa yukardaki adımları izleyebilirsiniz

TANIMI :

Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kimseye anında, olay yerinde ve çevre imkanlarından yararlanılarak yapılan, tıbbi olmayan geçici müdahaleye İLKYARDIM denir

İLKYARDIMDA AMAÇLAR :

1- Hayat kurtarmak

2- Durumunu korumak

3- Sakatlıkları önlemek

İLKYARDIMDA 6 SAFHA :

1- Tedbir (İlkyardımcının kendisinin ve kazazedenin güvenliğinin sağlanması)

2- Teşhis

3- Tedavi

4- Telekomünikasyon (haberleşme)

5- Triaj (öncelikli kazazedenin belirlenmesi)

6- Taşıma

İLKYARDIMCI’ da bulunması gereken özellikler :

1- Her zaman tedbirli olmalıdır

2- Soğukkanlılığını korumalıdır

3- Cesaret gösterilerinden ve emin olmadığı uygulamalardan kaçınmalıdır

İLKYARDIM’ da haberleşebilecek telefon numaraları :

0-232-2777333 DEÜ-Zehir Danışma Merkezi

0-800-3147900 Sağlık Bakanlığı, Zehir Danışma Merkezi, ücretsiz hat

110 İtfaiye

112 Ambulans

154 Trafik polisi

155 Polis imdat

156 Jandarma imdat

ECZADOLABInda bulundurulması gereken malzemeler

1- Üçgen sargı bezleri ( 1, 2 , 3 , 4)

2- Rulo sargı bezleri

3- Steril gazlı bezler

4- Flaster

5- Çengelli iğneler

6- Pamuk

7- Yara bandları

8- Antiseptik solüsyonlar (Batikon/Mersol 50 ml/100 ml )

9- Turnike lastiği *

10- İlkyardım rehberi

11- Ağrı kesici

İLKYARDIM ÇANTASInda yukarıdaki malzemelere ek olarak bulundurulacaklar :

12- Tebeşir

13- Makas

14- Cep feneri

15- Kağıt, kalem

16- Boyunluk (servikal kollar)

* Turnike lastiği gerekli değildir; onun yerine, üçgen sargı bezi, kravat veya herhangi bir kumaş parçasını kullanmak daha uygundur

İlkYardımın A,B,C'si

İlkyardım uygulamalarının öncelik sırasıyla üç temel amacı vardır;

1-) Yaşamı kurtarmak ve sürdürülmesini sağlamak
2-) Durumun kötüleşmesini önlemek,
3-) Olanaklar ölçüsünde iyileşmeyi kolaylaştırmak
Yaşamı korumak ve sürdürülmesini sağlamak için ilkyardımcı;

İlkyardımın ABC'sini uygular
A-)Solunum yolunu açar;
B-) Solunumu sağlar,
C-) Dolaşımı sağlar

Bir insanın soluk yollarında bir tıkanma olması, kendiliğinden soluk alıp vermenin bozulması, kalbinin durup damarlarındaki kan akışının kesilmesi dakikalar içinde ölüme neden olacaktır Bu nedenle, yaşamın devamın sağlayacak bu üç girişim ilkyardımın ilk ve en önemli maddeleridir Bu nedenle ilkyardımın ABC ‘si olarak adlandırılıdr

İlkyardımın ikinci ve üçüncü amacına ulaşmak üzere ilkyardımcı;
Kanamayı durdurur,
Gerekli sargıları yapar,
Kırık ve çıkıkları hareketsiz hale getirir,
Kazazedeyi durumuna uygun pozisyona getirir

EV KAZALARI

1) ŞOFBEN KAZALARINDA İLKYARDIM :

Sofben sistemleri sıcak su temini amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır Elektrikle çalışanlar daha çok termostat arızası nedeniyle kazan patlamalarına sebep olmakta, hastalar sıcak su yanıkları ile karşılaşmaktadırlar

LPG ile çalışan şofbenler de bazen kazalara sebep olmaktadırlar Ancak bu kazalar, ortamdaki oksijenin yanma sırasında tüketilmesine bağlıdır LPG zehirli değildir ancak 6 m2 den küçük, iyi havalandırılmamış mekanlarda şofben kullanıldığında, ortamdaki oksijen süratle tükenmekte, kazazedeler bu yüzden kaybedilmektedirler Şofben kazalarında yapılması gerekenler :
— Hastayı bulunduğu yerden çıkarın
— Zehirlenen kişiyi sırtüstü yatırın, soluk alıp almadığını kontrol edin
— Nabız atışlarını araştırın
— Nabız ve solunum yoksa suni solunum ve kalp masajına hazırlanın
— Gaz kaçağında evi hemen havalandırın
— Çukur ve kuytu yerleri süpürerek LPG'yi havalandırın
— Suni solunum ve kalp masajı uygulayın
— Acil tıbbi yardım çağrısını tekrarlayın

Şofben kazalarında yapılmaması gerekenler :

— Paniğe kapılmayın
— Hastayı düştüğü yerde tedavi etmeyin
— Gaz kaçağı olan mekanlarda 1 dakikadan uzun süre bulunmayın
— Pencereleri ve kapıları kapalı tutmayın
— Elektrik düğmesine dokunmayın
— Ateş yakmayın

2) ELEKTRİK ÇARPMALARINDA İLKYARDIM :

Elektrikle çarpılmak için akımın vücuttan geçerek + ve - kutuplar arasındaki devreyi tamamlaması gerekir Pil, batarya, ve akümülatörler doğru akım üretirler Doğru akım 20-30 volttan sonra çarpılma hissi vermekte ancak tahribat yapmamaktadır Pil ve oto aküsü ile çarpılmak olası değildir

30 volt üstü doğru akım (DC) kaynakları tehlikelidir Evde kullanılan elektrik alternatif akım (AC) tipindedir Alternatif akım, 15 volt üstünde çarpılma hissi verir, tahribat yapmaz 20 volt üstü tehlikeli sayılabilir Elektriğe temas eden noktalar arası mesafe kısa ise arada kalan doku şiddetle ısınır ve yanar Yanık, elektrik akımının kuvvetine bağlı olarak artar Alternatif akım, kalp üzerinden geçecek olursa, kalbin sinirsel ileti sistemini bozar, kalp durur Allternatif akımla çarpılma çok kolaydır Prizdeki aktif kutba değildiğinde, vücut devreyi tamamlamak için yere basan ayakları kullanır Su, elektrik akımını iyi iletir Kuruyken iletken olmayan tahta, plastik gibi maddeler ıslanınca iletken olurlar Elektrik çarpması ile kas krampları, kırıklar, sinir felci, solunum merkezinin felci, solunum ve kalbin durması olabilirYıldırım, doğal elektrik kaynaklarıdır Yıldırım havadaki durağan elektriğin bir ark ile boşalması demektir Bu nedenle çocukların yağışlı ve fırtınalı havalarda uçurtma uçurmaları tehlikelidir Çünkü ıslanan uçurtma ipi iletken hale gelir ve elektirk, ipi elle tutan kişi üzerine boşalabilir Ülkemizde yerleşim alanları üstünden geçen ve zaman zaman evlerin çok yakınlarına kadar gelen yüksek gerilim hatları başka bir tehlike kaynağıdır Bu gibi yerlerde televizyon antenlerin düzeltilmesi için dama çıkılması başlı başına ayrı bir tehlikedir Bu hatlara 20 m den daha yakına gelmek son derece tehlikelidir

Elektrik çarpmalarında yapılması gerekenler :

— Elektriği kesmek için sigortaları kullanın
— Kuru tahta, sopa, ip, deri kemer ya da kuru gazete tomarı ile yaralının elektrik teli ile olan ilişkisini kesiniz
— Lastik tabanlı ayakkabı giyin, kuru bir lastik eldiven takın
— Elektrik akımını iletmeyecek kuru bir cismin üzerine çıkın
— Hastayı giysilerinden çekerek bölgeden uzaklaştırın
— Şuursuz ve soluk almıyorsa, ağızdan ağıza yapay solunum yapınız
— Şuursuz fakat soluk alıyorsa, şok durumunu önleyin, ayaklarını yukarı kaldırın Gerekiyorsa kapalı kalp kompresyonu yapınız
— Şuurlu ve soluk alıyorsa, sakin olarak dinlendiriniz ve bir çay kaşığı yemek sodası ve bir çay kaşığı tuzu 1/3 litre suda eritip, ilk yarım saat içensinde içiriniz Kendisine gelince ambulansla hastaneye gönderiniz
— Varsa yanık tedavisi uygulayınız

Elektrik çarpmalarında yapılmaması gerekenler :

— Elektrik çarpan kişiye kalın lastik tabanlı ayakkabınız yoksa dokunmayın
— Sigortaları kapatmadan yaralıya temas etmeyin
— Çıplak elle çarpılmış kişiye dokunmayın
— Çocukları olay yerinden uzak tutun
— Dokunmak için iletken cisimler kullanmayın

Boğulma

Yaşam için gerekli temiz havanın alınıp kirli hava olarak geri atılmasına SOLUNUM, çeşitli nedenlerle solunum durması haline de boğulma denir

BOĞULMA NEDENLERİ :

— Solunum yolu; şuursuz olarak dilin arkaya gitmesi, başın öne doğru bükülmesiyle, yabancı cisim, takma dış, ağızda biriken kan veya solunum yollarının yaralanması, ses tellerinin şişmesi ya da kasılması gibi nedenlerle tıkanabilir
— Çeşitli zehirli gazlar, kafa yaralanmaları gibi nedenlerle santral sinir sisteminin çalışmasının yavaşlaması, suda veya iple boğulmalar nedeniyle solunum yavaşlar veya durur
— Kalp durması, şok durumu, elektrik çarpması, karbon monoksit zehirlenmesi nedeniyle de solunum durabilir
— Göğüs duvarının delici yaralanmaları da boğulma nedenlerindendir

BOĞULMA (ASPHXA) BELİRTİLERİ :
Bunlar asfeksinin derece ve şiddetine göre ikiye ayrılırlar
İlk aşamada görülenler :
— Baş dönmesi ve halsizlik
— Nefes darlığı
— Nabızda sürat
— Kısmı şuur kaybı
— Boyun damarlarında şişme

— Yanak ve dudaklarda morarma ile birlikte yüzde kızarma, kan toplanması

Sonraki aşamalarda görülenler :
— Dudaklar, burun, kulaklar ve ayak parmakları mavimtırak gridir
— Solunum kesik ke------ veya hiç yoktur
— Nabız yavaş ve intizamsızdır
— Tam şuur kaybı vardır

BOĞULMALARDA İLKYARDIM :
— Solunum yoluna kaçan cisimlerin solunum yolunu tıkaması halinde Heimlich Manevrası uygulayın (Bebekler için Heimlich Manevrası) (Bilinçsiz yatan hastalarda Heimlich Manevrası)
— Bilinç kaybı olan hastanın ağız içini işaret parmağınızla temizleyin ve hastayı sırtüstü yatırın
— Çeneyi yukarı kaldırın ve dili öne doğru çekerek solunum yolunu normal anatomik konuma getirin
— Acil yardım isteyin

— Suni solunum ve kalp masajına hazırlanın Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır, beyin daha fazla oksijensizliğe dayanamaz

Suda boğulmada ilkyardım :

— Suda boğulma tehlikesi geçiren kişiyi karaya çıkarıp, sırtüstü yatırın
— Yakasını, kemerini, gömleğini gevşetip açın
— Takma dişini – varsa - çıkarın
— Ağzının içindeki yabancı cisimleri temizleyin Ağızdan ağıza yapay solunum yapın Soluk verdiği zaman kişinin başını çabuk yana çevirin, bu hareketi 5-6 kez tekrarlayın Böylece; fazla su köpürerek dışarı çıktığı gibi kişiye yeterli solunum da yaptırılmış olur
— Daha sonra ıslak giysileri çıkarıp battaniyeye sarın
— Yutulan suyu çıkartmak için iki elinizle karnın altından tutarak hastayı yukarı kaldırınız Bu suretle hava yolundaki suların boşalmasına yardım etmiş olursunuz

Kalp Durması ve Kalp Masajı

KALP DURMASINDA :

Hasta bilincini yitirir
Deri kül rengi olur
Bilekte ve boyunda nabız atışı hissedislmez
Gözbebekleri çok büyür

KAPALI KALP MASAJI (Dışarıdan kalp masajı):

— Hasta sırt üstü sert bir zemine yatırılır
— Sıkı yerleri gevşetilir (Kravat, kemer vb,)
— Hastanın yanına diz çökülür
— Hastanın göğüs kemiği (iman tahtası)'nın 1/3 alt kısmı tesbit edilir
— Tesbit edilen yere el ayası konur, diğer el çaprazlama bunun üzerine yerleştirilir
— Dirsekleri kırmadan vücut ağırlığını vererek göğüs kafesini 5-7 cm bastıracak kadar kuvvet uygulanır ve kaldırılır
— Bu hareket dakikada 60-70 defa tekrarlanır
— Çocuklarda bu hareket tek elle ve daha hızlı yapılabilir
— Kalp masajı suni teneffüs metodu ile birlikte uygulanırken;

a) Uygulayıcı tek kişi ise, 2 defa suni solunum yaptırıldıktan sonra 15 defa kalp masajı uygulanarak devam edilir
b) Uygulayıcı iki kişi ise; bir suni solunuma karşılık diğer kişi 5 defa kalp masajı yapar
Kalp masajına nabız normale dönünceye kadar ya da hastaneye götürülünceye kadar devam edilir

Kanamalar

Çeşitli nedenlerle kanın damar dışına çıkmasına kanama denir Yetişkin bir kimsede 5-6 kg kan vardır 1-1,5 kg kan kaybeden bir insanın hayatı tehlikeye girer O HALDE KANAMALARI HEMEN DURDURMAK GEREKİR

Genelde iç ve dış kanama olmak üzere kanamaları ikiye ayırabiliriz

İÇ KANAMALAR :
İç organlardaki dokuları besleyen kan damarlarının yırtılması veya zedelenmesi sonucu kanın damarlardan vücut boşluklarına akmasına iç kanama denir

İç kanamalar iki şekilde olur;
1) Gözle görülebilen: Akciğer, mide, bağırsaklar, böbrekler vb kanamalar
2) Gözle görülmeyen; Karaciğer, dalak, pankreas v,b kanamalar

İç kanamalar kişiyi ölüme götürebilir Bulguları :

— Baygınlık hali, baş dönmesi vardır
— Huzursuzluk vardır
— Yüzde, dudaklarda ve parmak uçlarında solukluk vardır
— Deri nemli ve soğuktur
— Susama hissi vardır
— Nabız hızlı ve zayıftır Güçlükle hissedilir
— Solunum hızlıdır
— Sanki hava alamıyormuş gibi bir his (hava açlığı) olur
— Şuur azalır ve en sonunda şuur kaybolur

Yapılacak ilkyardım:

— Yaralı sırt üstü yatırılır
— Baş yana çevrilir
— Soka karşı tedbir alınır
— Ağızdan içecek madde verilmez
— Sarsmadan ambulans veya sedye ile hastaneye götürülür

DIŞ KANAMALAR :

Kanın damardan vücut dışına çıkmasına dış kanama denir Genellikle yaralanmalar sonucu olur Atardamar, toplardamar, kılcal damar kanamaları şeklinde görülür

Yapılacak ilkyardım:

— Yara ufak ve kanama az ise; Yara üzerine temiz bir bez ya da pansumanla bastırın
— Yara içindeki yabancı cisimleri çıkarmadan,

— Kravat, eşarp veya varsa sargı bezini yara üzerine temiz bir pansuman koyduktan sonra sıkıca sarın
— Yaralı veya kanayan kısmın kalp seviyesi üzerine yükseltilmesi ile kanama oldukça azalır hatta durulabilir

DAMAR ÜZERİNE BASINÇ YAPARAK KANAMAYI DURDURMAK(TAZYİK NOKTALARI):

Şakak bölgesinde : Kulak önüne parmağınızla bastırın

Yüz bölgesinde : Kanamanın olduğu taraf alt çene kemiğinin orta kısmına parmağınızla bastırın

Baş ve yüzün bir bölgesinde :
— Önce yaralının arkasına geçin
— Hastanın basını kanayan yana doğru eğin
— 4 parmakla alt çene köşesinin hemen altına kanayan tarafta boyuna bastırın Kol bölgesinde :
— Yaralının önüne durun
— Başını kanayan tarata doğru eğin
— Baş parmağınızla o taraf köprücük kemiğinin üçte bir iç kısmının arka ve alt tarafına doğru bastırın

Bacak bölgesinde :
— Yaralıyı sırt üstü ve düz yatırın
— İlkyardımcı kanayan tarafta yer alır
— Kasık kıvrımının üçte bir kısmından geçen atardamarı sıkıştıracak bir kuvvetle bastırın
— Bacağı kalp seviyesinin yukarısına kaldırın

Kırıklar

Herhangi bir kuvvet zoru ile kemik bütünlüğünün bozulmasına "KIRIK" denir

KIRIK ÇEŞİTLERİ :
a Açık Kırık
b Kapalı Kırık
c Müşterek Kırık (Önemli organların mide, bağırsak, ciğer,beyin gibi önemli organların tahribatıyla birlikte görülen kırıklar)

KIRIKLARDA GENEL DUYGU VE BULGULAR :
— Kırık yerinde ve yakınında ağrı
— Dokunmaya karşı hassasiyet
— Şekil bozukluğu
— Şişlik, morluk
— Haraketsizlik ve kuvvetsizlik
— Kırık kemiklerin birbirine sürtünme sesi

KIRIKLARDA GENEL TEDAVİ KURALLARI :
— Eğer deride varsa yara üzerine steril bir pansuman ya da mendil koyup sarınız
— Yara içinde görülen kemik parçalarını çıkarmaya çalışmayınız, kanama yapabilir Damar ve sinirleri yaralayabilirsiniz O kısmın üzerine steril pansuman koyunuz Sonra bir bezi simit şeklinde katlayıp delik olan kısmı ortaya gelecek şekilde yerleştiriniz En üst kısmına kalın pamuk ya da sünger tabakası koyunuz Sarınız
— Kırık olup olmadığını önce elbisesi üzerinden hafifçe elle muayene ederek saptamaya çalışınız
— Önce sağlam tarafın elbise kolunu çıkarınız Gerekirse elbise yerini dikiş yerinden sökünüz veya kesiniz
— Elle hoyratça muayene etmeyiniz Kırık bulunan yeri oynatmayınız Ağrı şoka yol açabilir Kırık kemik uçları damar ve sinirleri yaralayabilir
— Kırık kemik uçlarını hareketsiz hale getirmek için kırık yerini tesbit ediniz Kol ya da bacağın her iki yanına kalın karton ya da tahta koyup sargı bezi, eşarp, kravat ya da gömlek parçaları ile sarınız
— Tesbit için kullanılan karton, tahta gibi gereçler kırık yerinin bir üst ve birde alt tarafındaki eklemlerin ötesine kadar gelecek uzunlukta olmalıdır Bu araçlara "ATEL" adı verilir Atellerin tene gelen kısımları pamuk ve bezlerle beslenmelidir
— Şok varsa önleyiniz
— Kanama varsa bilinen önlemlerle kanamasını durdurunuz
— Kırık yerin üzerine havluya sarılı buz torbası koyunuz
— Yaralıyı battaniye ile örtünüz Dinlendiriniz
— Yaralı kısmı kalp seviyesinin yukarısına kaldırınız
— Kırılan uzvu hangi durumda bulunduysanız o durumda tesbit ediniz Kırığı yerine koymaya çalışmayınız Gereksiz dokunmalardan kaçınınız
— Ambulansla ortapedi ve travmatoloji kliniğine gidiniz

OMURGA KIRIKLARINDA İLKYARDIM :
Çoğu kez yüksek bir yerden düşme ya da trafik kazaları sonucu omurgada kırık ve/veya bazen içinden geçen omurilikte değişik derecelerde yaralanmalar olabilir
— Yaralıyı muayene etmeden, belinde ya da boynunda ağrısı ya da başka bir şikayeti olup olmadığını sorunuz Bunu yapmadan yaralıyı döndürmeyiniz ve ayağa kaldırmayınız

— Kesin tam bilinmedikçe belinde ağrısı olan bir yaralıda kırığın da olabileceğini unutmayınız Kırık olmadığı kesin olarak saptanıncaya kadar kırık var gibi hareket ediniz
— Eğer omurgasında bir kırıktan şüpheleniyorsanız, yaralıyı yerinden kaldırmadan altına genişçe bir tahta ya da kapı yerleştiriniz
— Baş ve boyunun her iki yanına ayakkabılarını ve katlayarak elbiselerini koyarak boynunun oynamasını önleyiniz Eğer elinizde kum torbası varsa onu da koyabilirsiniz Naylon torba içine kum veya toprak doldurarak kum torbası yapabilirsiniz
— Yaralıyı omuzlar, havsala, uyluk dizaltı ve ayak bileğinin üzerinden geçecek şekilde geniş bezlerle tahtaya bağlayınız Böyle taşıyınız Röntgen çekilip kesinlikle kırık olmadığı saptanmadıkça ayağa kaldırmayınız
— Aksi durumda kendiliğinden iyi olabilecek bir omurga kırığı, yaralı kişinin kaba bir şekilde muayene edilmesi, ayağa kaldırılması ya da uygun olmayan taşıma koşulları nedeniyle omurilik zedelenmesine yol açabilir Bunun sonucu bacaklarda felç, halsizlik, idrar ve büyük abdestini tutamama gibi çok önemli sonuçlar doğabilir
— Yara varsa, yaraya steril pansuman koyunuz
— Şok durumuna göre önlem alınız
— Yaralının ağrısını dindiriniz

Bandaj ve Sargı

Pansumanları yerinde tutmak, organları uygun bir şekilde sarmak, tesbit etmek, gerektiğinde o bölge üzerinde basınç uygulamak vücudun o kısmının hareketini azaltmak ya da bütünüyle engellemek ve vücudun bir kısmının kan akımını azaltmak amacı ile kullanılan malzemeye denir

SARGI ÇEŞİTLERİ :
1 Silindir (Rulo) Sargılar
2 Üçgen Sargılar
3 Özel Sargılar

1- SİLİNDİR (RULO) SARGILAR :

Spiral sargı : Vücudun kalınlıkları aynı olan yerlerinde uygulanır

— İlkyardımcı yaralıya dönük
— Rulo sağ elde
— Sargının ucu sol elde
— Bilek kısmında iki kez tesbit yapınız
— Sargıyı aşağıdan yukarıya, içten dışa ve birbiri üzerine 2/3 oranda örtecek şekilde sarınız
— Sargı çok bol veya damarları, sinirleri sıkıştıracak kadar da sıkı sarılmamalıdır
— Sarılma bittikten sonra; serbest kalan uç ikiye ayrılarak bir düğüm atıldıktan sonra o bölge etrafında dolanarak bağlanır ya da sargı ucu kendi üzerine çengelli iğne ile veya flasterle tutturulur

Kol ve Bacaklarda uygulanır

— İki kez bilekte tesbit yapınız
— Birkaç kez spiral şeklinde sarınız
— Kalınlık farkı olduğu kısımdan itibaren ters spiral sarıma geçiniz
— Sarılışı, aynı yere geldiğinde aşağıya kendi üzerine doğru kıvrılır
— Kalan uç flaster ya da çengelli iğne ile tutturulur

Sekiz sargı : Özellikle diz, dirsek gibi eklem bölgelerinde ya da bu bölgelerin yakınlarının sarılmasında uygulanır Sarım, Sekiz sayışı yapacak şekilde, bir aşağı ve bir yukarı kısımdan dolanarak yapılır

Spika sargı : Özellikle omuz, kalça eklemi gibi yerlerin sarımın-da kullanılır Omuz ekleminde kolun üst kısmı sarıldıktan sonra sargı rulosu omuz üzerinden geçirilir Omuz arkasına, oradan göğüsün arka kısmına getirilir Buradan göğüsün ön tarafı dolanıp, tekrar omuza getirilir, Omuz önünde sargılar birbirini çapraz ve sekiz şeklinde bir sarılma yapılmış olur

SİLİNDİR (RULO)SARGILARIN UYGULAMA YERLERİ :
El sargısı :
— 2,5-5 cm, enindeki rulo şeklindeki sargı ile önce elin ön kısmından başlanarak, bir kez çepeçevre dolanır
— Sonra elin baş parmak tarafından el sırtına oradan bileğin arkasına geçilir Buradan tekrar el sırtına geçilerek karşı tarafa gelinir
— Böylece el sırtını örtene kadar sarılır
— Sonra el bileği etrafında 1, 2 kez dolanıp sargılama bitirilir

Parmak sargısı : — Sargıya bilekten başlanır, bilek etrafında bir kaç kez dolanır
— Parmak ucundan başlanarak spiral olarak parmak sarılır
— Tekrar elin arka yüzünden el bileğine gelinir
— Birden fazla parmak sarılacaksa; her parmak sarıldıktan sonra sargı bilek etrafında bir kez dolanır ve sonra el sırtından sarılarak parmağa geçer

Baş sargısı :
— Yaralı kişiyi bir sandalyeye oturtunuz
— Yaralının arkasına geçiniz
— Her iki silindir sargının rulo kısımlarım birer elinizde tutunuz
— Sargının alt kenarını alında kaşların hemen üst kısmına yakın olarak koyunuz
— Kulakların üst kısmından geçecek şekilde başın arkasına doğru sargı dolanır
— Arka kısımda her iki sargı birbiri ile çapraz yaptıktan sonra üstte bulunan sargı başın önüne doğru dolanır
— Altta bulunan sargı ise, başın orta yönünde olmak üzere öne doğru alma kadar getirilir
— Alında tekrar her iki sargı çapraz yapılarak arkaya doğru dolanır, alttaki sargı başın orta yönünde arkaya doğru ve ilk sargı bir miktar örtecek şekilde çekilir
— Bu şekilde, sarım bitirilirserbest uç önde kendi üzerine tutturulur

Şok

Kelime anlamı SARSILMA demektir Dolaşım sistemindeki kanın çeşitli nedenlerle azalması, hücrelere yeterli oksijenin gelmemesi sonucunda ortaya çıkar

BELİRTİLERİ :

— Kaza yerinde sessiz, sakin, hiç hareket etmeyen bir yaralının şuuru genelde yerinde olmayabilir

— Rengi soluk
— Vücudu soğuk ve terli
— Gözleri göz çukuruna batmış şekilde sanki burnu sivrilmiş gibidir
— Nabız zayıftır ve hızlıdır
— Solunum hızlanmıştır

YAPILMASI GEREKENLER :

— Uygun bir yere sırt üstü yatırınız
— Etrafındaki kalabalığı dağıtınız
— Az hareket ettirmeye çalışınız
— Beyninde kanın dolaşmasını kolaylaştırmak için başta kanama yoksa başı 15°-30° aşağı getirip, ayak ucunu 30-40 cm kaldırınız

— Yakasını, kemerini, gömleğini gevşetiniz
— Solunum yolu tıkanıklığı varsa gideriniz
— Gerekirse yapay solunum ve kalp masajı yapınız
— Kanaması varsa kanamayı durduracak önlemi alınız
— Kırık varsa tahta parçası ile tesbiti yapınız
— Soluk almakta güçlük çekiyorsa baş ve göğüs kısmını hafifçe yükseltiniz
— Yaralıyı battaniye ile örtünüz yaralı şuursuz ise katı yiyecekler vermeyiniz
— İhtiyaç durumunda dudakları ve dili birkaç damla su ile ıslatınız
— İç kanama yoksa ve tıbbi bakım gecikecekse yarım bardak su içme bir çay kaşığı tuz veya karbonat karıştırıp 15 dakika ara ile içiriniz

--->: İlk Yardım Konuları frmacil sayfa 2iki --->: İlk Yardım Konuları

Sokma ve Isırmasında İlkyardım

Köpek Isırmasında ilkyardım :

Bu tür yaralanmalara sık olarak rastlanmaktadır Daha çok bacak ve kolda ısırma sonucu olan yara, ısırma şekline ve ısıran hayvanın büyüklüğüne göre yarım cm yada daha büyük olup, kol yada bacağın her iki yüzünde görülebilir

Köpek ısırmalarında ilk akla gelecek durum "Kuduz" tehlikesidir Çünkü; köpek salyası ile kuduz virüsünü dişleri ile açtığı yaradan vücuda verir Kuduz köpeğin ısırdığı insan veya hayvanlarla da kuduzun diğer canlılara bulaştığı bilinmektedir

— Köpek tutularak gözlem altına alınmalıdır
— Köpeğin kuduz olup olmadığını anlamak için 10 gün karantina uygulanır Bazen çok uzun süreden sonra da kuduzun belirtilerinin görülebileceğini unutmayınız Eğer köpek kuduz ise 48 saat sonra kuduz belirtileri görülmeye başlar Ağzını kapatmakta güçlük çeker Kuyruğunu bacaklarının arasına alır Salyası akar Etrafına saldırır Sudan korkar, gözleri şaşı gibi olur Gözbebeği düzensiz büyüklüktedir
— Köpeğin kimin olduğu, aşılı olup olmadığı saptanmalıdır
— Kuduz bir köpek ısırması varsa durum polise ve ilgili sağlık kuruluşuna haber verilmelidir
— Köpek ısırma olayı sırasında ya da karantina süresi içinde ölürse köpeğin başı antiseptik solüsyon ile ıslatılmış bir beze sarılarak ilgili laboratuara gönderilmelidir
— Isırılan kişiye her olasılığa karşı kuduz serumu ve aşısı yapılmalıdır
— Hastaneye gitmeden önce ısırılan yeri bolca su ile yıkayınız
— Üzerine temiz bir mendil kapatınız
— Köpeğin ağzında kuduzdan başka diğer hastalık yapan mikroplarında bulunabileceği düşünülerek yaraya hastanede pansuman yapılmalıdır
— Gerekirse hastanede tetanosa karşı aşı yapılır Daha önce aşılanmamışsa tetanos serumu yapılır

Akrep sokmasında ilkyardım :

Akrep, kuyruğundaki iğnesini sokarak zehrini vücuda verir Zehirli santral (merkezi) sinir sistemine (beyin, beyincik ve omurilik soğanı) ve kalbe zararlı etki yapar Bazen çocuklarda ve büyüklerde ölüme yol açabilir Sokulan yerde ağrı, yanma ve uyuşukluk olur

Tükürük bezlerinin salgısı artar Baş ağrısı, kaslarda kasılmalar, idrar, büyük abdes kaçırma ve felçler görülür

— Akrep sokulan kişiyi yürütmeyiniz, hareket ettirmeyiniz
— Sokulan yerin yukarısını eşarp ya da mendille sıkınız
— İlk bir kaç saat sokulan yerin üzerine havluya sarılı buz torbası koyunuz Böylece zehirin emilmesini yavaşlatmış olursunuz
— Sokulan yere amonyak sürünüz
— Eğer solunum durması ya da zayıflaması otursa ağızdan ağıza yapay solunum yapınız
— Hemen hastaneye gönderiniz Akrep serumu yaptırınız

Arı sokmasında ilkyardım :

Arı arka kısmındaki iğnesini deriye batırarak sokar O kısımda ağrı, bir kaç dakika sonra yanma, arkasından şişme ve deride kırmızı kabarcıklar olur Çok duyarlı kişilerde daha önemli durumlar ve hatta ölüm de görülebilir

— Sokulan bölgeyi hareket ettirmeyiniz
— Sokulan yer üzerine buz koyunuz
— Deride kalmış olan arı iğnesini alkol alevinde yaktığınız bir iğnenin ucu ile çıkarınız

— Sokulan yer üzerine amonyak (bir kısım amonyak ve dört kısım su karışımı) sürünüz Kaşıntıyı azaltır Elinizde kaşıntıyı, yanmayı giderici ilaç varsa onu sürebilirsiniz
— Daha sonra yemek sodası (karbonat) eritilmiş su ile ısıtılmış bezi sokulan yer üzerine koyunuz
— Eğer solunum zayıflaması ya da durması otursa ağızdan ağıza yapay solunum yapınız
— Bu önlemlerle şikayetlerinde azalma olmuyorsa ve özellikle çok sayıda arı sokmalarında bekletmeden ve kesinlikle hastaneye gönderiniz
— Eğer astımınız varsa arı sokması ile astım şikayetlerinizde de artma olabilir
— Eğer ağzın içinden sokulmuşsa hemen bir buz parçasını ağızda eminiz çok çabuk şişlik ve solunum yolunda tıkanma olacağından hastaneye gidiniz
— Duyarlı olan kişilerde şişlik yanma fazla olur Hatta deride morluklar görülebilir Hemen hastaneye gidiniz
— Arı sokulan yere çamur sürmeyiniz Mikrop kaparak iltihaplanabildiği gibi tetanos da olabilir

Ağızdan Ağıza Suni Teneffüs Metodu

— Kişiyi düz bir yere sırt üstü yatırınız
— Çenesini yukarı gelecek şekilde başını geriye çekerek solunum yollarını açınız
— Ağız çevresini temizleyiniz
— Çeneye bastırarak ağzının açılmasını sağlayıp, diğer elinizle burun deliklerini tıkayınız
— Derin nefes alıp ağızdan ağıza dakikada 12-15 defa üfleyiniz
— Göğüs kafesinin yükselip, yükselmediğini kontrol ediniz
— Solunum normale dönünceye kadar veya hastaneye ulaştırıncaya kadar işleme devam ediniz

[size="4">[u][color="]UYGULANMASI :[/size]
— Turnike uygulanacak yer tespit edilir
— Turnike malzemesi sıkıca 2-3 kez sarılır ve bağlanır
— Sıkıştırma çubuğu (Turnike ağacı) yerleştirilir tekrar bağlanır
— Kan duruncaya kadar sıkıştırma çubuğu döndürülür, kan durunca çubuk sabitleştirilir
— Turnike bağlandıktan sonra uygulama zamanı bir kağıda kaydedilir ve görülecek şekilde vücuda asılır
— Her 20 dakikada bir 5-10 saniye turnike gevşetilir
— Uygulanan turnike bir saatten fazla uygulanmamalı, şayet uzun kalacaksa gevşetme aralıkları sıklaştırılmalıdır
— Kol ve bacak kopmaları varsa, kopan uzuvla birlikte hastaneye götürülmelidir

Yanıklar ve Haşlanmalar

Yanmaları ve Haşlanmaları tanımak için temel bilgiler :

Yanık, kendisini meydana getiren fiziksel etkenin adıyla anılır Sıcak su yanıkları, sıcak buhar yanıkları, sıcak yüzey yanıkları (soba, ütü), alev yanıkları (ocak, mangal), elektrik yanıkları ve kimyasal maddelerin meydana getirdiği yanıklar, yanık çeşitlerinden bazılarıdır Yanığı oluşturan fiziksel etkenin vücutta meydana getirdiği tahribat, deri, deri altı, daha derindeki kas ve kemiklerin olaydan zarar görmesiyle sonuçlanır Bu harabiyetin oluş şiddeti, etkenin enerji olarak yoğun oluşununa ve etkenin vücuda temas süresine göre değişir

Yanığın derinliği yanında, yanık yüzeyinin genişliği de önemlidir Yanık yüzeyinin genişliği yaralınınn hayatta kalma şansı ile doğrudan bağlantılıdır Bebeklerde %10, erişkinlerde 'den geniş yanıklar muhakkak yataklı kurumlarda tedavi edilmelidir

Yanık, insanı dış etkilerden ve bakterilerden koruyan bir organı, deriyi devre dışı bıraktığı için hastalar kolayca enfeksiyon kapma tehlikesiyle karşı karşıya kalırlar Yanık yüzey bakteriler tarafından kısa sürede işgal edilir ve yara iltahaplanır Bu bölgede mikroplardan açığa çıkan zehirli maddeler tüm vücuda yayılarak hastaların vücut dirençlerinin kırılmasına ve ağır bir sistematik iltahap tablosunun ortaya çıkmasına sebep olur Diğer taraftan bu açık yüzeyden dışarı sızan serum, vücut sıvılarının süratle azalmasına yol açar Vücutta kaybolan gündelik sıvı miktarı, yanık yüzeyinin genişliğine bağlıdır ve 1 - 9 litre arasında değişir Bu açığın kapatılmaması, dolaşımın zayıflamasına ve böbreklerin iflasına yol açarak ölüme sebep olur

Ateş, sıcak bir cisim, elektrik, radyasyon, asit ve bazla oluşan doku harabiyetine yanık, sıcak su, buhar vs sebeple oluşan doku harabiyetine ise haşlanma denir

YANIKLARIN DERECELERİ :

1 Derece yanıklar :
Deri yüzeysel olarak etkilenir Tüm deri katları olaydan zarar görmez Gözle bakıldığında derideki kızarıklıklar görülebilir Uzun süre güneşte yatan bir insanın derisinin kızarmasını örnek olarak verebiliriz

2 Derece yanıklar :
Derinin en üst tabakası ve ortalama 1,5 mm kalınlığındaki epidermis tabakasının tamamen harap olması anl***** gelmektedir Bu tür yanıklarda, deri yüzeyinin hemen altında toplanan serum sızıntısı, içi sıvı dolu kabarcıklar oluşturur Bu sıvı tabakasını örten zar, tamamen ölmüş deriden oluşur

3 Derece yanıklar :
Derinin tüm katmanlarının ısıl etken nedeniyle tamamen tahrip olması demektir Yanığı doğuran etkenin deriyle temas süresinin uzun olduğu anlaşılır Bölge bu nedenle tamamen kömürleşir Yara içine bakıldığında kasların ortaya çıktığı, bazen kemiklerin bile kömürleştiği görülebilir