Çocuklarda Ve Ergenlik Çağında Diyabet

Diyabet her yaştaki çocukta görülebilir Diyabet çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalığıdır Bebeklikten oyun çocuğuna ve ergenlik çağına kadar her yaştaki çocukta görülebilir
Çoğunlukla tanı daha geç yaşlarda konmaktadır ve ancak hayatı tehdit edici oranda şeker yüksekliği ortaya çıktığında anlaşılmaktadır
Bazen viral enfeksiyonlarla karıştırılır
Dünyanın birçok bölgesinde tip 1 diyabeti olan çocukların yeterli imkanları olmaması sebebiyle hayatta kalmaları mümkün olmamaktadır Özellikle gelişmemiş ya da az gelişmiş ülkelerde bu durum mevcuttur
2007 ve 2008 Dünya Diyabet Günleri bu durumdaki ülkelerde diyabetin farkına varılmasını sağlamak, bilinci arttırmak amacını gütmüştür Tip 1 ve tip 2 diyabetli çocukların erken tanısının komplikasyonları önlemedeki önemi vurgulanmıştır

DÜNYADAKİ DİYABET SALGINI:
Şu an dünyada 250 milyon diyabetli bulunmaktadır Bundan 20 yıl sonra bu rakam 380 milyonu bulacaktır Diyabet, komplikasyonlarıyla çocuk ya da büyük ayrımı yapmaksızın zarar vermektedir Tip 1 diyabet ise her yıl %3 artmaktadır Daha da önemlisi okul öncesi yaşı çocuklarda bu oran %5’i bulmaktadır Dünya çapında 70 000 tip 1 diyabetli 15 yaşın altındadır ve hemen hemen günde 200 çocuk bu sayıya eklenmektedir Çocuklarda görülen tip 2 diyabet de dünyada büyük bir hızla artmaktadır Son 15 yılda %50 artış gözlenmiştir Bu artış hızı, büyüklerde görülen artış hızına benzer seviyededir Bugün her iki grup için şeker hastalığı alarm vermektedir

DİYABETLİ ÇOCUKLAR SAĞLIKLI BİR YAŞAM SÜREBİLİR:
Birçok ülkede halen şekerin büyüklerin hastalığı olduğu gibi bir yanılgı vardır Bu nedenle çocuklarda tanı gecikmektedir Bu gecikmeler maalesef ölümlere neden olmaktadır Bu tür bildiriler saysinde çocukların daha erken tanı alması, tedavi yoluna daha erken girmesi, eğitilmeleri mümkün olur Böylece bu çocukların tüm hayatlarını sağlıklı geçirmeleri sağlanabilir

ÇOCUK DİYABETİ FARKLIDIR!
Diyabet çocuklara ve ailelerine eşsiz darbeler vurur Çocuklar her gün şekerlerini ölçer, insülin yapar, yemeklerini şekere göre ayarlar Bir yandan da aynı çocuk, normal çocuklar gibi eğitimine devam eder ve bluğ çağına gelir Bu gelişimin sağlıklı yürümesini sağlayabilmek için çok kişinin beraber hareketi önem taşımaktadır Diyabeti tedavi eden ekip kadar aile ve okulun da birlikte hereket etmesi lazımdır Bu şekilde alınacak önlemler sayesinde tip 1 ve tip 2 diyabetli çocuklar mümkün olan en az zararı görürler

Çocuklarda Tip 2 diyabetin belirtileri Tip 1 diyabete benzemesine rağmen insülin duyarlılığı %30 azalmıştır

Diyabetle yaşayan çocuk çektiği sıkıntılardan iyi bir psikolojik yardım, duyarlı bir aile ve okulda öğretmenlerinin yardımlarıyla kurtulabilir

OKULDA DİYABETİK ÇOCUK: Birçok ülkede diyabetli çocuklar yaklaşık 7 saatini okulda geçirir Diyabetli çocuklar ve aileleri okul saatleri sırasında kan şekeri değerlerinin değiştiğini söylemektedir Özellikle fiziksel aktivite, diyetteki değişiklikler kan şekeri değerlerinin okulda değişimini etkilemektedir
Diyabetli çocuklar için diyetlerini yapabilecekleri, kan şekerini ölçebilecekleri, insülinlerini uygulayabilecekleri özel mekânlar gerekmektedir

IDF’İN ÇOCUKLAR İÇİN SAĞLIKLI YAŞAM PROGRAMI:
Gelişmekte olan ülkelerde çocuk diyabeti tedavisi gelişmiş ülkelerdeki gibi değildir Çeşitli ülkelerde başlatılan girişimlerle bu durum değiştirilmeye çalışılmaktadır Ülkemizde de diyabetli çocuklara insülin temini için, insülün bankaları ve eğitim merkezleri kurulmuştur

DİYABET YALNIZCA BÜYÜKLERİ ETKİLEMEZ:
Tip 2 diyabet özellikle 40 yaş üstündeki insanlara ciddi zararlar veren bir hastalıktır Ancak son dönemlerde özellikle şişman ve hareketsiz çocukların artışı ile beraber çocuk ve genç yaşta tip 2 diyabetli sayısı artmaktadır Bu artışın, beslenme biçimindeki değişime bağlı olduğuna inanılmaktadır Dünyada yüksek yağ içeren yiyeceklerin artışı, lifli gıdaların alınmaması, ailelerin evde yemek yerine kolaycılığı seçip dışarıdaki hazır yiyeceklere yönelmelerinin bunda etkisi olduğu düşünülmektedir

Tip 2 diyabetlilerin büyük çoğunluğu (%85’i), tanı konduğu anda şişmandır Dünyada her 10 çocuktan birinin kilolu olduğu düşünülmektedir Yaklaşık 30-45 milyon çocuğa denk gelen bu grubun 22 milyonu 5 yaşın altındadır Tüm bu çocuklar yüksek diyabet riski altındadır

ŞİŞMANLIK DIŞINDA DİĞER RİSK FAKTÖRLERİ İSE:
• Ailede tip 2 diyabet öyküsü,
• Etnik özellikler,
• Yüksek kan basıncı,
• Lipit (kan yağları) bozukluğu,
• Azalan fizik aktivite
, • Doğumda düşük ya da fazla kilolu doğmaktır
Tip 2 diyabetli çocukların güçlü bir aile hikayesi vardır Ayrıca bazı gruplarda, etnik kökenlerine bağlı olarak risk daha fazladır Bu etnik grupların en bilineni PİMA yerlileridir Bununla beraber gebelikte diyabet olan annelerin de çocuklarında daha fazla tip 2 diyabet görüldüğü gözlenmiştir Gebelik diyabeti, ortaya çıktığında mutlaka çok sıkı tedavi edilmelidir

Tip 2 diyabet çocuklarda çok yavaş seyirle gelişir Sıklıkla ergenlik çağında görüldüğü bilinmektedir Belki de insülin duyarlılığı bu yaşlara doğru azalmaktadır Çünkü bu yaşlarda vücudun %30 oranında değişimi söz konusudur Çocuktaki tip 2 diyabet, tip1 diyabete benzer bulgular gösterir, ancak daha hafif seyreder Bazı çocuklarda ise büyüklerde görünen semptomların tamamı görülmeyebilir Bu gizli kalış, diyabetin çocuklara daha çok zarar vermesine neden olur Örneğin bazı çocuklarda tanı konduğu anda zararların oluştuğunu tespit edilmiştir Büyüklerde görünen komplikasyonların çocuklarda daha az görüldüğü gibi bir yanılgıya düşülmemelidir Kalpteki zararların, yüksek tansiyon ve anormal kan yağlarının artışının çocuklarda da aynı oranda görüldüğü bilinmelidir

Çocuklarda ve büyüklerde diyabet tedavisi hayat boyu sürer Aslında çocukların tedavisini yapmak, onlara özgü zorluklar içerir Bu zorlukları şöyle sıralamak mümkündür: • En temel farklılık bu çocukların büyüme çağında olmalarıdır
• Yine önemli bir sorun da ailelerin çocuğun yemek biçimine yardım edememeleridir Çünkü çocuk çok gençtir ve hastalığın bilincinde değildir
• Bununla birlikte çocuğun tedavisi daha çok kişinin birlikte hareketini gerektirir;
örneğin çevrenin çocuğu takibi önemlidir;
ayrıca okulun çok büyük önemi vardır

DİYABET FARKLI YAŞLARDA FARKLI SORUNLARLA KARŞIMIZA ÇIKAR!
Okul öncesi çocuklardaki zorluklar • Aileye ve sağlık çalışanlarına bağlı olan sorunlar,
• Normal olmayan yemek çeşitleri ve aktivite,
• İnsülin yaparken ve şeker ölçerken çocuğun canının acıması,
• Hipoglisemiler
Okul çağı çocuklardaki zorluklar • Okul ve çevre değişikliği nedeniyle zorluklar yaşanır
• Başka çocuklarla birlikte olmanın getirdiği zorluklar vardır
• Çocukların kan şekerini kendi ayarlamayı öğrenmesinden kaynaklanan sorunlar vardır
• Kan şekerlerini okula ve çevreye adapte etmeleri yine bir zorluktur

BÜYÜDÜKTEN SONRA YAŞANAN ZORLUKLAR:
• Ergenlik çağında insülin hassasiyeti artar
• Çocukluktan hızla olgunluğa geçiş başlı başına bir sorundur
• Depresyon ve korkular önemli bir risktir
Çocuk diyabetinde temel amaç, çocukların şekerden zarar görmelerini engellemek ve komplikasyonları azaltmaktır Bunu yaparken çocuğun normal gelişimini de sürdürmesi sağlanmalıdır Bu yaklaşımın uygulanması, aynı zamanda çocukların yüksek ve düşük şekerden korunması demektir

Tip 1 diyabetli çocuklar günde 3’ten daha fazla insülin veya pompa kullanırlaken, tip 2 diyabetli çocuklar hap veya insülin ya da her ikisini beraber alabilirler Kanıtlar tip 2 diyabetli çocukların insülin kullananlarının büyüklere göre daha fazla olduğunu gösteriyor Ayrıca ilaçlar dışında bu çocukların iyi diyet ve egzersiz yapmaları, şeker seviyesini düzeltmek için çok önemlidir
Egzersiz her iki tip diyabet için de çocuklarda çok önemlidir Bu sayede kan şekeri düşerken insülin duyarlılığı artar ve vücut yağ oranı azalırken kas kitlesi artar Bu sayede kalp problemleri ve tansiyon sorunları da azalır
Çocukları tedavi ederken birçok şeyi birlikte yapmak gerekir Şeker hedeflerini belirlemek, kan şekerini sıklıkla ölçmek, sıklıkla insülin yapmak ve ilaçla beraber diyetin iyi yapılması önem taşımaktadır Eğitim, diyabet tedavisinin anahtarıdır Yaşa bağlı olarak çocuklar aileleriyle birlikte eğitim sayesinde şekerlerini ayarlayabilirler

Ailenin eğitimi de çok önemlidir Sağlıkçılar, aile, ailenin diğer fertleri, okuldaki öğretmenler hep beraber doğru eğitimle tedavinin daha iyi gitmesini sağlayabilirler Böylece gelecekte oluşacak sorunlar çok önceden önlenmiş olur Diyabet eğitimi yaşa ve bölgesel farkılılıklara bağlı olarak çocuğa özgü verilmelidir

KORUNMA ÖNLEMLERİ:
• Günümüzde tip 1 diyabetin oluşumu önlenemiyor Diyabetin sebebi halen araştırılmakta ve bilinmeyen yönleri bulunmaya çalışılmaktadır
• Tip 2 diyabet ise başlangıçta önlenebilir bir durumdur; çünkü çoğu zaman şişmanlığa ve hareketsizliğe bağlanmaktadır
• Çin’de, Finlandiya’da ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalarda, egzersizle kilo kaybedince hastalığın oluşmadığı gözlenmiştir
• Dünyadaki birçok ülke, okullarda ve topluma yönelik olarak, genel anlamda sağlıklı yaşamı ve sağlıklı çevreyi öğreten eğitim programları ve dersleri desteklemektedir
• Okulların bir kısmı kantinlerde daha çok meyve ve sebze yemeyi özendirmektedir Bazı okullarda ise çocuklar şekerli içecekleri azaltmaya ve aktiviteye yönlendirilmektedir
• Ayrıca bazı sağlıkçılar vücut kitle indeksi ölçümü yaparak, çocukların aileleriyle bu durumu tartışıp çözümler aranmasını sağlamışlardır
• Bazı bölgesel kuruluşlar da hayat boyu sağlıklı yaşamı öğretmek için kolları sıvamışlardır
• Bilgilendirici okul programları birçok bölgede öne çıkmaktadır
• Konuyla ilgili televizyon ve radyo programları da yapılmaktadır

OKULDA DİYABET:
Birçok ülkede çocuklar yaklaşık 7 saatlerini okulda geçirmektedir Okulda farklı birçok sorun diyabetli çocukların karşısına çıkmaktadır Şeker seviyeleri de değişmektedir çünkü yemek saatleri ve insülin uygulanmasından doğan sorunlar yaşanmaktadır Diyabetli çocukların okulda daha özgür hareketinin sağlanması, şekerlerini ayarlamak için önemlidir Çocukların ihtiyaç duyacağı şeker ölçüm ekipmanları, insülin saklama koşulları, atıştırmalıkların ve hızlı etkili karbonhidratların sağlanması gerekir Diyabetli çocuklar için çok önemli olan, sağlıkçıların veya diyabet tedavi gurubuyla okul çalışanlarının birlikteliğidir Ve iyi planlama yapmak gerekir
• İnsülin yapılması ve şeker ölçümü rutin hale getirilmelidir
• Çocuğun kendi şekerini tedavi etme kabiliyeti araştırılmalıdır
• Düşük ve yüksek şekerin belirtileri iyice öğretilmelidir
• Gerekli ekipmanlar sağlanmalıdır
• Yiyecekler ve atıştırmalıklar bulundurulmalıdır
• Fiziksel aktivite öğretilmeli ve uygulanmalıdır
• Acil durumlarda bağlantıya geçilecek ailenin, doktorların telefon ve adresleri bulundurlmalıdır
Bütün bunlar, birlikte çalışma yöntemiyle uygulandığınoa çocuğun sağlığına daha olumlu yansıyacaktır