Kansizlik (Anemi): Nedenleri, Belirtileri, Tanısı Ve Tedavisi

KANSIZLIK (ANEMİ)
Kanda kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar) bulunur Bu kan hücrelerinin yapısında oksijenin taşınmasını ve bu hücrelerin kırmızı olmasını sağlayan hemoglobin bulunur Nefes alırken akciğerdeki oksijen, bu hemoglobinin yapısına bağlanarak taşınır Bu hemoglobinin kanda bulunması gereken miktarın altında olması sonucu kansızlık (anemi) ortaya çıkar Bu olması gereken minimum değerler erkekte 13 g/dl, kadında ise 12 g/dl dir Bunlar dünya sağlık örgütünün belirlediği değerlerdir 6 yaşa kadarki çocuklarda 11 g/dl, 6-15 yaş arasında ise 12 g/dl'nin altında olması kansızlığın göstergesidir
Dünyada kadınlarda görülme sıklığı yüzde 30-40, erkeklerde yaklaşık yüzde 20' dir Bu kansızlıklar arasında en çok görülen demir eksikliği anemisidir Anemi hastalarının yaklaşık yüzde 90'ında görülür

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ
En sık görülen beslenme yetersizliği vücuda yetersiz demir alımıdır Demir kandaki hemoglobine bağlanır ve oksijenin taşınmasına yardımcıdır Genelde bebeklik döneminde ortaya çıkan bir durumdur Dünyada en çok karşılaşılan kansızlık çeşididir Çocukluk ve ergenlik döneminde de sık karşılaşılan bir rahatsızlıktır

NEDEN DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ OLURUZ?
Demir alımında eksiklik: Hamilelikte ve emzirme döneminde demir daha fazla gerekir Yeni doğan çocukların ek demir alımına ihtiyacı vardır Bu dönemde büyüme fazla olduğundan anne sütü ya da inek sütü bebeğin ihtiyacını karşılayamamaktadır Anne sütünün yanında demir ihtiyacını karşılayacak besinler ya da demir ilaçları verilebilir Ergenlik döneminde de bu ihtiyaç artmaktadır Ekonomik düzeyi yeterli olmayan ailelerde, beslenme yetersizliği sonucu bu durum ortaya çıkabilir Uygulanan yanlış rejim, et yememek, hazır gıdalarla beslenmek demir eksikliği anemisi nedenlerindendir
Demir emiliminde yetersizlik: Bazı hastalıklar sonucu demirin bağırsaklardan vücuda emilmesi yetersiz olabilir Kronikleşmiş bağırsak hastalıkları, mide ameliyatları, sindirim bozuklukları sonucu demir alımı yavaşlar
Kanamalar: Bağırsak hastalıkları ya da geçirilen hastalıklar sonucu kanama olabilir Ayrıca adet döneminde fazla miktarda kan kaybedilir Diyetle demir alımı yetersiz kalır Ek demir beslenmesine ihtiyaç vardır Yoksa bu kan kaybı sonucu kansızlık ortaya çıkar Sindirim sistemi sorunlarında, ülseri veya kronik gastriti olanlarda kanama sonucu demir eksikliği anemisi oluşabilir
Bunlar dışında nadir de olsa kansızlığa neden olabilecek durumlar vardır Alyuvarların idrarla atılması, sürekli aspirin kullanmak, parazitler, kurşun zehirlenmeleri gibi

KANSIZLIK (ANEMİ) BULGULARI NELERDİR?
Demir eksikliğinde vakaların çoğunda bir belirti görülmez Yapılan kan tahlilleri sonucu teşhis konabilir Eğer hastalık ilerlemiş ve şiddetli ise halsizlik, solukluk, yorgunluk, iştahsızlık, kabızlık gibi durumlar oluşur Fiziksel bir aktivite sırasında çarpıntı, nefes almada güçlük, çabuk yorulma hastalığın şiddetine göre ortaya çıkar Hastalar pika toprak ya da kil gibi yiyecek olmayan maddeleri yemek ister
Bunlar dışında şu belirtiler olabilir:

• baş dönmesi, kulak çınlaması,
• ağız kenarında çatlaklar,
• tırnakların kaşık şeklini alması, çatlaklar oluşması,
• dilde kızarma, çatlak ve kabarcık oluşumu,
• yutarken zorlanma, ağrılı yutma,

Demir eksikliği olan çocukların yürümesi, oturması, konuşması gecikir Bu çocuklarda davranış bozukluğu ortaya çıkar ve öğrenme güçleşir Bağışıklık sistemi zayıflar ve hastalığa yakalanma ihtimali artar

KANSIZLIK (ANEMİ) TANISI
Yapılan fizik muayene, hastanın doktora anlattıkları ve kan tahlilleri sonucu tanı konur Alyuvarlar mikroskobik olarak incelenir Kan hemoglobini, serum ferritin düzeyi, demir bağlama kapasitesine bakılır Zor değildir fakat bazı hastalıklarla (örneğin akdeniz anemisi) karıştırılabilir Bu yüzden dikkat edilmelidir

KANSIZLIK (ANEMİ) TEDAVİSİ
Demir eksikliği tedavisinde uygulanan yöntem ağızdan demir ilacı verilmesidir 2 ay sonra hasta normale döner ancak demir depolarının doldurulması için uzun bir süre daha demir tedavisi uygulanır Bu tedavi bir yıla kadar çıkabilir Bebeklerde şurup ya da damla yoluyla ilaç verilir Dışkı koyulaşır Dişler de siyahlaşma olabilir ama geçicidir İlaç alımı aç karnına ya da öğün arasında olmalıdır Çünkü böylece demir daha iyi emilir Ayrıca C vitaminiyle beraber ilacın verilmesi emilimini arttırır Süt ve süt ürünleriyle beraber alınması sakıncalıdır Demirin emilimini azaltır
Barsaklarında emilim bozukluğu olanlar ya da hap kullanmak istemeyenler için kalçadan iğneyle demir enjekte edilir Yan etkileri fazladır ve doktor tavsiyesine göre uygulanmalıdır Bu yan etkiler: Bulantı, kusma, ishal gibi sorunlardır Kalçadan yapıldığında alerji, ağrı, yanma gibi durumlar ortaya çıkabilir

DEMİR HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
Demir ette ve bitkilerde bulunur Karaciğer, kırmızı et, dalak, yumurtanın sarısı, yeşil sebze, fındık, fıstık, kuru üzüm, pekmez, kuru baklagiller demir bakımından zengindir Ayrıca ette bulunan demir daha kolay emilir Bu yüzden etle beslenmek demir ihtiyacı bakımından önemlidir Un ve ekmek demirden zenginleştirilebilir

BEBEKLERİ DEMİR EKSİKLİĞİNDEN KORUMAK İÇİN NELER YAPILMALIDIR?

• Bebeklerinizi demirden zengin gıdalarla besleyin,
• İlk 6 ay anne sütüyle besleyin Erken doğum yaptıysanız 2 aydan sonra ek demir takviyesi yapabilirsiniz Normal doğum yapanlar ise 4 aydan itibaren demir takviyesi yapabilirler,
• Günde yarım litreden fazla süt, demirin emilimini azaltır Beslenmeyi buna göre belirleyin,
• C vitamini demir emilimini arttırdığından bebeğinize meyve suyu içirin