Şırnak Cizre Ilçesi..

Cizre Tarih ve Coğrafya





Cizre İlçesinin Tarihi Nuh Peygamber ve oğulları tarafından tufandan sonra kurulduğu söylenen Cizre’nin bilinen tarihi MÖ 4000 yılında Guti İmparatorluğuna kadar dayanmaktadır Gutiler Cizre, Dicle Cudiyi’de içine alan geniş bir bölgede hakimiyet kurmuşlardır Cizre daha sonra MÖ 2000 yılından itibaren Babil ,Araplar , Asurlular Medler, Persler, Selevkos ve Sasanilerin; İslamiyetin bölgeye gelmesi ile beraber Emevi ve Abbasilerin hakimiyeti altında kalmıştır 1096 yılında Büyük Selçuklular müteakiben emir ve şeyhliklerle idare edilen Cizre 1627 yılından itibaren Osmanlı İmparatorluğunun egemenliğine geçmiştir

Cizre beyliği önceleri Diyarbakır Sancak Beyliğine bağlı iken 1841 yılında Musul’a bağlanmıştır Milli mücadele döneminde büyük başarılar gösteren Cizre ye Fransızlar gelip şehri savaşsız teslim almak istemişlerse de, halkın direnişi ve silahlanmayı görerek işgalden vazgeçmişlerdir İslamiyet’in Cizre’ye girmesi ile birlikte şehre yarımada anlamına gelen Cezire adı verilmiş, Cumhuriyet döneminde ise küçük bir düzeltmeyle Cizre olarak değiştirilmiştir

Önceleri Mardin iline bağlı bir yerleşim birimi iken 16051990 tarih ve 3647 sayılı yasa ile Şırnak iline bağlanmıştır Cizre, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Şırnak İline bağlı ve ilden 45 Km uzaklıkta bulunan şirin bir ilçedir Doğusunda Silopi İlçesi, Batısında İdil İlçesi, Kuzeyinde Şırnak İli, Kuzey batısında Eruh ilçesi, Güneyinde ise Suriye Devleti yer almaktadır Cizre’nin deniz seviyesinden yüksekliği 400 m Yüzölçümü ise 460 Km2dir Cizre İlçesi İdil yolu ile Şırnak yolunun E-90 transit karayolu ile kesiştiği yerde, Dicle nehri kenarında etrafı tepelerle çevrili, yaklaşık 15000 dönümlük düz bir alan üzerine kurulmuştur

İlçenin Kuzeydoğusunda 2089 metre yüksekliğindeki Cudi Dağı, Kuzeyinde Karadağı, atısında Deredağı ve batısında Akdağ bulunmaktadır Cizre’nin Güneyi ovalıktır İlçenin arazisi Dicle nehri çevresindeki alüvyonlu ovalarla ve ovanın doğu batısındaki yaylalardan oluşmaktadır İlçemiz yaz aylarında sıcak ve kurak, kış aylarında ılık ve yağmurlu bir iklime sahiptir Yaz aylarındaki sıcaklık kimi zaman 60c ye kadar ulaşmaktadır İlçemiz meteorolojik verilere göre ülkemizin en sıcak noktalarından biridir İlçemizin bitki örtüsü sıcaklık yüzünden yok denecek kadar azdır


Nüfus





İlçe nüfusu 1990 yılı nüfus sayımına göre 63626 iken, 1997 yılında yapılan nüfus sayımında 74755 22 Ekim 2000 tarihinde yapılan genel nüfus sayımında 82042 olarak belirlenmiştir Ancak bu oranın daha fazla olduğu tahmin edilmektedir İlçemiz çevre ilçelerden ve köylerinden göç almakla beraber büyük il merkezlerine de göç vermektedir İlçedeki yıllık nüfus artış hızı %2541’dir Ülkemizdeki nüfus artış hızının 1990-2000 yılları arasında yüzde 18 olduğu göz önünde bulundurulursa bu oran çok yüksektir Nüfusun 69591’i olan %85’i ilçe merkezinde, 12451’i olan %15’i ise köylerde yaşamaktadır KM2’ye düşen insan sayısı 178’dir

İdari Yapı

İlçemizde 26 köy ve 50 mezra mevcut olup halen 24 köy ve 26 mezra dolu, 3 köy ve 27 mezra boş durumdadır İlçe merkezi dışında belediye teşkilatı bulunmayan Cizre’de ayrıca 10 mahalle bulunmaktadır D-


Sosyal Durum

İlçede konut tiplerini belirleyen temel faktör, bölgenin coğrafi konumundan kaynaklanan aşırı yaz sıcaklarıdır Bu nedenle daha ziyade çatısız taş örmeli ve geniş avlulu evler ağırlıktadır Bununla beraber nüfus yoğunluğunun artması ve ekonomik durumun iyileşmesiyle beraber çok katlı modern binaların yapımında artış gözlenmektedir Köylerde ise genelde yığma evler yapılmaktadır Evlerde ısınmak için kışları odun ve kömür kullanılır





İlçenin dışarıdan aldığı büyük göç ile nüfus yoğunluğu artmış ve ciddi bir konut sorununu da beraberinde getirmiştir İlçemizin sosyal yaşantısının belirleyici faktörü aşiret sisteminin sonucu olan gelenek ve göreneklerdir Ancak kırsal kesimden şehir merkezlerine olan göçler, ekonomik yapının değişmesi, iletişim ve eğitimin olumlu etkileri sonucu sosyal yapıda gözle görülür gelişmeler görülmektedir

İlçede bilinen aşiretler ise Keççan Ömeran, Keççan Şemsan, Keççan Hesinan, Tayyan Kerevan, Çemkari, Meman, Düdeyran, Musa Resan, Hirekan ve Batuyan aşiretleridir Bu aşiretler her ne kadar bir arada oturmayı tercih etmekte iseler de ilçe genelinde dağınık ve karışık bir vaziyette oturmaktadırlar Genel olarak çok çocuklu aile yapısı yaygın olup,nüfus planlaması uygulamasında ciddi sıkıntılar bulunmaktadır İlçemizde ticaret ve hizmet sektörü iş ve çalışma hayatında ilk sırayı almaktadır Bunu tarım ve hayvancılık sektöründeki faaliyetler takip etmektedir 4- Sağlık İlçemiz sağlık gurup başkanlığı; 1 adet 75 yataklı Devlet hastanesi, 2 adet sağlık ocağı ve 1 adet Verem Savaş Dispanseri ile 1 adet köy sağlık ocağı ve 3 adet köy sağlık evi ile hizmet vermektedir


Eğitim






Cizre İlçesinde okuma ve yazma bilen nüfusun oranı 1990 yılında erkek nüfus için %584 ve kadın nüfus için %205 iken bu oran 2000 yılında erkeklerde %825’e kadınlarda %449’a yükselmekle beraber ülkemiz ortalamasının epeyce gerisindedir 2003-2004 eğitim yılı itibariyle merkezde 11, Köylerde 5 İlköğretim Okulu, 18 Birleştirilmiş sınıflı İlköğretim Okulu, 1 Yatılı İlköğretim Bölge Okulu, 1 Anaokulu, 4 lise, 1 Halk Eğitim Merkezi, 5 Özel Motorlu Taşıt Sürücü Kursu ve 3 Özel Dershanede örgün ve yaygın eğitim hizmetleri verilmektir

İlçede okuryazarlık oranı %75’tir İlçemiz genelinde ilköğretim okulu ve liselerde 80 sınıf öğretmeni ve 30 branş öğretmeni ihtiyacı bulunup şu anda bu eksiklikler vekil öğretmenler ile ücret karşılığı derse giren fakülte ve yüksek okul mezunu tarafından tamamlanmaktadır Yaygın Eğitim Kurumları: Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünde görevlendirilen 4 Kadrolu Usta Öğretici tarafından giyim, biçki-dikiş, trikotaj, makine nakışları, halıcılık, bilgisayar, okuma-yazma kursları düzenlenmektedir Özel Öğretim Kurumları: İlçemizde 5 Özel Motorlu Taşıtlar Sürücü Kursu ile 3 Özel Dershane faaliyet sürdürmektedir Lojman Sosyal Tesis Ve Araç Durumu: İlçemiz Endüstri Meslek Lisesine ait 10, Cizre Lisesine ait 4, Yatılı İlköğretim Bölge Okulunda 20 olmak üzere toplam 34 adet lojman bulunmaktadır

Ayrıca sosyal tesis olarak 85 yatak kapasiteli Öğretmenevi bulunmaktadır Özel Öğretim Kurumları: İlçemizde 5 Özel Motorlu Taşıtlar Sürücü Kursu ile 3 Özel Dershane faaliyet sürdürmektedir Cizre ilçesinde 2003-2004 eğitim yılında derslik başına 60 öğrenci düşmektedir 3-İlçe Halk Kütüphanesi: Kütüphane 1987 yılından beri Belediye Başkanlığına ait 57 m Salon ve 21 mlik müdüriyet odasında hizmet vermektedir Kütüphanede değişik konularda olmak üzere 6549 civarında kaynak eser ile eğitim amaçlı televizyon ve video bulunmaktadır Yıllık toplam okuyucu sayısı 15000 civarında olup, üye sayısı toplam 457 kişidir İlçemizin yoğun bir nüfusa sahip olması ve Kütüphanenin okuyucu salonunun dar olması nedeniyle gelen okuyucuları alacak kapasiteye sahip olmaması ve okuyucuların sükünet içerisinde çalışma alanı bulamamalarına, Kütüphanemizin çocuk kütüphanesi haline gelmesine ve yetişkin okuyucuların çok seyrek uğramalarına neden olmaktadır

1996 yılında Kültür Merkezi için 2000 m2 arsa tahsisi yapılmış, yatırım programlarına alınmış, fakat bugüne kadar yapımına başlanmamıştır Cizre Özel İsmail Ebul-iz El-Cezeri Müzesi Belediye Caddesindeki 1917 yapımı eski belediye binası 1996 yılında müze olarak açılmıştır Müzede etnografig ve arkeolojik gudi babil asur selçuklu osmanlı cizre azizan beyliği ve yakın döneme ait 480 eser sergilenmektedir Bunlar arasında en önemlileri Nuh peygambere ait kıble taşı, tufanla ilgili fosiller,deniz salyangoz ve midyeleridirİlçede en sevilen spor ülkemiz genelinde olduğu gibi futboldur Cizrespor 2 Lig B kategorisi c gurubunda mücadele etmekte olup ilk yarıyı 10 sırada tamamlamıştır


Ekonomi

1994 yılından itibaren Başbakanlık genelgesiyle bölgemizde bulunan Habur sınır kapısı üzerinden insani amaçlı yük ***üren kamyonların motorin ithalatına izin verilmesiyle beraber ilçemizdeki kamyon sayısı hızla artmış ve adeta tek geçim kaynağı haline gelmiştir Genel olarak 50000 ilçemizde ise 16000 kamyon ve tır bu amaçla kullanılmaya başlanmış başlangıçta kamyonlar için 15 tırlar içinse 2 ton motorin ithalat izni 1998 yılı Başbakanlık genelgesiyle 4 ve 8 tona çıkarılmıştır Sözkonusu sınır ticaretinin getirmiş olduğu zenginlik eylül 2001 tarihine kadar devam etmiş daha sonra getirilen kısıtlama ve yasaklamalar sonucunda durmuş olup ilçemiz ve bölgemiz %80’leri bulan büyük bir işsizliğe mahkum olmanın yanında vergisi dahi ödenemeyen kamyon çöplüğüne dönmüştür

2- Sanayi İlçemizde sınai anlamda tesis yok denecek kadar azdır Bozalan köyü sınırlarında mülkiyeti özel idareye ait olan gayrifaal tuğla fabrikası ve ilçe merkezinde özel sektöre ait yine atıl vaziyette bir un fabrikası haricinde sınai tesis bulunmamaktadır Bunların dışında Dicle nehri üzerinde faaliyet gösteren irili ufaklı kum ocakları mevcut bulunmaktadır Uygun coğrafi konumu dolayısıyla sınai yatırımlar için bir potansiyeli bulunan ilçemizde organize sanayi bölgesi kurulması konusunda çalışmalar devam etmektedir İlçemiz ticari hayat itibariyle canlı olup bölgenin merkezi konumundadır 1998 yılında kurulan Cizre Ticaret ve Sanayi Odasının ise 1050 üyesi bulunmaktadır

İlçe merkezinde Ziraat, İş ve Oyakbank banka şubeleri mevcuttur İlçemizde çok az miktarda sulanabilen tarım arazisi mevcuttur Bunlar genelde Dicle Nehri ile bunun kolları olan bir takım küçük akarsuların yanında olan arazilerdir İlçemizde Toplam Sulanabilen arazi miktarı (2269) Ha’dır İlçemizde Tarımsal Arazi durumu şu şekildedir Hayvancılık ; İlçemizde hayvancılık büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvancılığı olarak herkesin kendi ihtiyacını göreceği bir şekilde sürdürülmektedir Bölgemizde artan terör olayları nedeniyle hayvancılık gerilemiş olduğundan, ticari amaçlı hayvancılık çok az yapılmaktadır Tekrar hayvancılığı ve hayvansal ürünlerin ticari amaçlı yetiştirilmesini özendirmek ve halkımıza öncülük yapmak üzere ŞIRGE Vakfı öncülüğünde ve ortaklığında kurulan Katran Köyünde CİHİP Ltd Şti halen yasal olarak faaliyetlerini sürdürmekle beraber süt inekçiliği faaliyetlerini sermaye yetersizliği dolayısıyla durdurmuştur

Ayrıca Koçtepe Köyü Şabani mezrasında yine ŞIRGE Vakfı tarafından yapılan 40000 kapasiteli alabalık üretme çiftliği tam kapasite ile çalışmamakla beraber 5000 adet yavru alabalık havuzlarda bulunmaktadır Kümes hayvancılığını teşvik ve geliştirmek amacıyla hindi palazı projeleri uygulanmaya çalışılmaktadır İlçemiz Tarım Müdürlüğünce İlçemize giriş ve çıkış yapan her türlü hayvanın kontrolleri ile ilçemizde yetiştirilen hayvanların sağlık taraması sürekli olarak yapılmaktadır İlçemizdeki küçük ve büyükbaş hayvan mevcudu aşağıya çıkarılmıştır

Ulaştırma ve Altyapı

İlçede Enerji Üretimi Ve Tüketimi İlçemizde TEAŞ’ın Cizre Trafo Merkezi 154 Kilovoltluk enerjiyi 345 Kv’ye indirerek Cizre ve çevre yerleşim birimlerine elektrik enerjisi sağlamaktadır Tesisin kurulu gücü 50 MW’dir İlçede kişi başına elektrik enerjisi tüketimi ortalama yıllık 1200 KWH’dır Cizre ilçesine bağlı 24 köy 15 mezra ve 15 karakol olmak üzere 54 yerleşim biriminin işletmesi aksatılmadan yürütülmeye çalışılmaktadır Köye dönüş projesi kapsamında Ulaş, Bağlarbaşı ve Kayaköy’ün elektrik altyapıları tamamlanmış bulunmaktadır

Şehir merkezinde Dicle Nehrinin kenarındaki 2 adet keson kuyu ve DSİ tarafından açılan 2 adet derin kuyuyla Dereköy membasından elde edilen kaynak suyunna ilaveten Çağlayan Köyünden getirilen kaynak suyla sağlanmakta olup, Şehrin % 70’lik kısmına düzenli olarak su verilebilmektedir Çağlayan Köyünden Cizre Su Depolarına kadar 29 km olan su isale hattı döşemesi ve toplam 12000m3 kapasiteli 5 adet deponun (2 adet 5000 m3 1 adet 1000 m3, 2 adet 500m3) yapımını kapsayan içme suyu isale hattı çalışmalarının %100’lük kısmının fiziki gerçekleştirilmesi tamamlanmıştır İlçemize bağlı 24 köy ve 18 mezranın büyük bölümünde içmesuyu sorunu bulanmamaktadır


25092002 tarihindeki ilk kanalizasyon çalışmalıyla 650000000000 TL’si Başbakanlık Acil Destekleme Fonundan, 600000000000 TL’si ŞİRGE Vakfından, 850000000000 TL’si de Cizre Belediye Başkanlığından olmak üzere toplam 2100000000000 TL harcanmış ve bu çalışmayla ilçenin kanalizasyon sorununun %45’lik bölümü tamamlanmıştır İpek yolu olarak da adlandırılan ve ülkemizi Irak’a bağlayan E-90 Uluslararası karayolu ilçemizden geçmektedir Cizre buna ilaveten Şırnak (D-400) ve Midyat (D 380) Devlet yollarının E-90 ile kesişme noktasındadır Demiryolunun bulunmadığı ilçemize en yakın hava limanı Mardin en yakın liman ise Mersin illerindedir Cizre ilçesi köy yolları bakımından ülkemizdeki şanslı ilçelerden biridir Bütün köy yollarımız asfalt olup bazılarının özellikle ikinci kat asfalt kaplamaya ihtiyacı bulunmaktadır


Cizre Turizm

Cizre ilçesi sahip olduğu zengin tarihi, kültürel kaynakları ve doğal değerleri ile turistik açıdan cazibe merkezi olabilecek niteliklere sahiptir İlçenin turizm merkezlerinin başında Nuh Tufanı sonucu, Hz Nuh Gemisinin konduğuna inanılan Cudi Dağı gelir Cudi Dağında HzNuh (AS) ın gemisine ait mıt denilen büyük çiviler ve tahta kalıntıları mevcuttur Bu olayı Kuran’ ı Kerim’ de doğrulanmaktadır

Cizre’deki tarihi eserler Cizre Ejderleri: Fizikçi ve Makine mucidi “Ebul-iz İsmail Bin Rezzez El Cezeri” tarafından XII Yüzyılda kazıma tekniği ile tunçtan Cizre Ulu Camii iç kapısının tokmakları olarak yapılmıştır Sfenks ejderler badem gözlü sivri kulaklı kanatlı yaratıklara benzetilmiş ve birbirlerinin kanatlarını ısırır şekilde yapılmışlardır Gövdeleri yılan derisine benzetilmiştir Ejderlerden biri Dicle diğeri Fırat nehrini ortadaki arslan başı Cizre insanını alt bölümdeki kartallar ise savaş gücünü simgeler Cizre Ejderleri Ulu Camii kapısında kapı tokmağı şeklinde sağlı ve sollu olmak üzere iki adet iken, Ejderlerden bir tanesi 1969 yılında Danimarka’ya kaçırılmış olup diğeri ise İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesinde sergilenmektedir

Cizre Kalesi: Hz Nuh’un tufan olayından esinlenerek M:Ö 4000 yılında Mezopotamya’da hüküm sürmüş olan Gudi İmparatorluğu döneminde gemi şeklinde yapılmıştır Zaman içerisinde bölgede cereyan eden savaşlar sırasında kısmen yıkılan kale daha sonra Asurlular, Babiller ve Abbasiler tarafından yeniden onarılmıştır Kalede Hamam, medrese,mahkeme,zindan ve diğer her türlü teşkilat bulunuyordu Kale içerisindeki beş önemli tarihi yapı ise; • Sarayburnu Kapısı: Kale içerisinde bulunan kapı M:Ö 241-246 yılları arasında Sasani İmparatorluğu zamanında 1 Erdeşir Babekan tarafından yaptırılmıştır

Üç muazzam yekpare siyah taştan yapılan kapının kubbesi içerisinde bir kitabe ile iki arslan kabartması bulunmaktadır Mem-u Zin Zindanı: Mem-u Zin destanında Mem’in kaldığı zindan halen sağlam olarak muhafaza edilmektedir Taşları arasında eritilmiş kurşunun harç yapılarak döküldüğü zindanın üst kısmı kubbe şeklindedir İki Katlı Tarihi Bina Asur, Sasani ve Arap Hükümdarları tarafından on odalı ve kalın taş duvarlı bina 1480 li yıllarda Cizre Emir beyi Tacdin’in evi olarak kullanılmıştır Belek Burcu 1596 yılında Cizre Beyi Şeref Bin Muhammed Bin Hanabdal tarafından kalenin kuzeybatısına bir sıra siyah bir sıra beyaz taştan ve dikdörtgen şeklinde yapılmıştır Hamidiye Kışlası II Abdülhamit devrinde Cizre’yi idare eden Mustafa Paşa tarafından kalenin güneyinde yaptırılmış kışla binasıdır

Nuh Peygamber Camii ve Türbesi Halen ilçemizde bulunan ve İslamiyetten önce kilise olduğu söylenen caminin alt Hz Nuh’un mezarı bulunmaktadır Bugün cami ve türbe modern görünüme kavuşmuştur Ulu Cami İslamiyetin kabul edilmesiyle beraber 639 yılında kiliseden camiye çevrilmiştir Restorasyon çalışmaları devam eden Ulucami halen cami olarak da kullanılmaya devam edilmektedir Kırmızı Mederese ve Şeyh Ahmet El-Cezeri Türbesi 15 yüzyılda Cizre Azizan Beyi II: Şeref tarafından yaptırılmıştır Selçuklu mimari tarzını taiyan yapı kırmızı tuğlalarla örüldüğünden “kırmızı medrese” denilmiştir Mescidin güneyinde türbesi bulunan Şeyh Ahmed El-Cezeri ise 1404-1479 yılları arasında yaşamış ünlü bir şairdir İsmail Ebul İz El-Cezeri Türbesi 1153-1233 yılları arasında Cizre’de yaşayan ünlü mucidin türbesi Nuh Peygamber Camii avlusundadır

Abdaliye Medresesi ve Mem-u Zin Mir Abdal camii olarak isimlendirilen mederese 1437 yılında Cizre Azizan Beyi Emir Abdullah İbn Abdullah İbn Seyfettin Bohti tarafından yaptırılmıştır Şair-yazar Şeyh Ahmed Hani tarafından kaleme alınan Mem-u Zin aşkının kahramanları Mem ,Zin ve Bekir’in türbeleri medresenin güneyinde ve bodrum katındadır İlçemizde 3 yıldızlı bir otel bulunmaktadır Cizre ilçesinin sosyo-ekonomik yapısının değerlendirilmesi sonucunda ileriye dönük gelişme perspektifleri içerisinde turizm sektörünün önemli bir potansiyele sahip olduğu ve potansiyelin iyi bir şekilde değerlendirilmesi sonucunda turizmin ilçe ekonomisine olumlu katkılar sağlayabileceği değerlendirilmektedir


Cizre Çalışmalar ve Yatırımlar

Şırnak Cizre Küçük Sanayi Sitesi 1999 yılında 875000000000 TL ihale bedeliyle Nusaybin yolunda yapımına başlanan 100 işyeri kapasiteli Cizre Küçük Sanayi Sitesinin %20’si bitirilmiş durumdadır Cizre – Çemkari Göçebe 196 Konut inşaatı 1996 yılında 173896 Milyon TL bedelle ihalesi yapılan konutlar bitirilmiş olup dağıtım için hak sahiplerinin belirlenmesi beklenmektedir Kebeli Köyü İlköğretim Okulu 2003 yılında 299900 Milyon TL ile ihale yapılmış bu güne kadar yapılan harcama 113962 Milyon TL dir Midyat – Cizre Yolu 1990 yılında 30900 Milyon TL bedelle ihalesi yapılmıştır Sözleşmeye göre işin bitiş tarihi 1994 yılı iken süre uzatımı 2003 yılı olarak belirlenmiştir Proje genelinde %90 fiziki gerçekleşme sağlanmıştır Cizre – Şırnak Yolu 1997 yılında 1524 Milyar TL bedelle ihalesi yapılmıştır Sözleşmeye göre işin bitiş tarihi 1999 yılı iken süre uzatımı 2004 yılı olarak belirlenmiştir Bu güne kadar 6617 Milyar TL harcanmışken işin bitimi için 2003 birim fiyatlarına göre 24968 Milyar TL ödeneğe ihtiyaç duyulmaktadır Yolun genelinde fiziki gerçekleşme %12 olarak gerçekleşmiştir GAP ( Cizre Barajı ) Projesi Proje kapsamındaki Cizre Barajı ve HES 701 Trilyon TL keşif bedelle 2002 yılı yatırım programında kredili olarak yer almıştır İşin yapılması ile ilgili müzakereler DSİ Genel Müdürlüğünce yürütülmektedir Cizre Organize Sanayi Bölgesi 1996 yılında çalışmalara başlanan Organize Sanayi Bölgesinin daha önce Gürsu köyünde yapılan yer tesbiti sözkonusu yerin ulaşım sıkıntıları dolayısıyla değiştirilirek Katran Köyüne kaydırılmıştır Halen etüd çalışmaları devam etmektedir